Przejdź do zawartości

Ulica Marcina Kasprzaka w Warszawie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Marcina Kasprzaka
w Warszawie
Czyste, Odolany
Ilustracja
Ulica Marcina Kasprzaka na wysokości ul. Brylowskiej, widok w kierunku wschodnim
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Długość

2,3 km

Przebieg
↑ ul. Prosta
światła 0 m ul. Karolkowa
120 m ul. Janusza Korczaka
300 m ul. Dorożkarska
440 m ul. Emila Zegadłowicza
490 m ul. Tadeusza Łomnickiego
światła 590 m ul. Skierniewicka
680 m ul. Brylowska
światła 750 m ← ul. Płocka,
ul. Seweryna Krzyżanowskiego →
światła 1300 m ul. Józefa Bema
1400 m Linia kolejowa 20 (Warszawa Wola)
światła 1450 m rondo Tybetu,
← al. Prymasa Tysiąclecia →
1640 m ul. Grabowska
światła 1830 m ul. Juliana Konstantego Ordona
2300 m ul. Gizów
światła 2300 m ← ul. Wolska ↓
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Marcina Kasprzakaw Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Marcina Kasprzakaw Warszawie”
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Ulica Marcina Kasprzakaw Warszawie”
Ziemia52°13′41,2″N 20°57′33,5″E/52,228111 20,959306
Multimedia w Wikimedia Commons
Ulica Kasprzaka w 1955 roku
Ulica Kasprzaka na wysokości ul. Zegadłowicza (2020)

Ulica Marcina Kasprzaka – ulica w warszawskiej dzielnicy Wola.

Przebieg

[edytuj | edytuj kod]

Ulica rozpoczyna swój bieg na skrzyżowaniu z ulicą Karolkową jako zachodnie przedłużenie ul. Prostej. Biegnie na zachód krzyżując się od południa z ulicami Janusza Korczaka i Emila Zegadłowicza, by dalej od północy napotkać ulicę Skierniewicką, od południa Brylowską oraz z jednej strony Płocką, a z drugiej Seweryna Krzyżanowskiego. Następnie przecina ją ul. gen. Józefa Bema i dalej nad Kasprzaka znajduje się wiadukt kolejowy linii nr 20. Tuż za wiaduktem kolejowym ulica tworzy rondo Tybetu z aleją Prymasa Tysiąclecia (główny ciąg drogowy al. Prymasa Tysiąclecia poprowadzony jest bezkolizyjnie wiaduktem nad ul. Kasprzaka). Następnie krzyżuje się od północy z ul. Grabowską, później z obu stron z ul. Juliana Konstantego Ordona i wpada w ciąg ulicy Wolskiej.

Ulica na całej długości jest fragmentem drogi wojewódzkiej 719. W latach 1986–2000 na odcinku od ulicy Wolskiej do ulicy Prostej pokrywała się z przebiegiem drogi krajowej nr 2, następnie do końca 2013 był on wyznaczony między ulicą Wolską a aleją Prymasa Tysiąclecia[a][2][3]. Do połowy lat 80. XX wieku leżała w ciągu drogi międzynarodowej E8 oraz nieoznakowanej drogi państwowej nr 17.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Ulica jest dawną drogą prowadzącą od granicy pól warszawskich i wsi Wielka Wola w kierunku zachodnim[4]. Była nazywana Drogą Dworską od dworu na Czystem (podmiejskiej rezydencji bankiera Karola Szchultza)[5], obok którego przechodziła[4]. Jej początkowy odcinek uregulowano przed rokiem 1787[5]. W 1875 została ona przecięta torami kolei obwodowej[4]. Powstanie Gazowni Warszawskiej (1888) i Szpitala Starozakonnych na Czystem (1902) spowodowała połączenie dwóch części ulicy, która wtedy została również wybrukowana kamieniami polnymi[6].

W 1913 oddano do użytku kraniec linii tramwajowej w formie trójkąta torowego na skrzyżowaniu ulic Dworskiej i Skierniewickiej, wraz z trasą przebiegającą ulicą Skierniewicką umożliwiającą dojazd do Szpitala Starozakonnych[7][8].

W 1916 ulica Dworska wraz z Wolą została włączona do Warszawy[9].

20 października 1919 oddano do użytku linię tramwajową na odcinku pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Skierniewicką i Bema, łączącą wcześniej wybudowany kraniec na skrzyżowaniu z ulicą Skierniewicką z nowym krańcem położonym przed kościołem św. Stanisława Biskupa i Męczennika[10]. 25 listopada 1920 linia tramwajowa przebiegająca wzdłuż ulicy Dworskiej została zlikwidowana, zaś obsługę ruchu tramwajowego przejęła nowa linia na ulicy Bema[11][12].

W latach 30. XX wieku odcinkiem ulicy kursowały tramwaje, położone tory były drogą dla tramwajów z pobliskiej zajezdni „Wola”. 18 listopada 1938 oddano do użytku 100-metrowy odcinek linii tramwajowej pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Skierniewicką i Brylowską stanowiący część trasy prowadzącej do pętli Czyste położonej w głębi ulicy Brylowskiej[13][8].

Kursowanie tramwajów, zawieszone 8 września 1939 w związku z bombardowaniami, zostało wznowione na ulicach Skierniewickiej, Dworskiej i Brylowskiej do pętli Czyste dnia 9 maja 1940[14][15]. Wraz z wybuchem Powstania Warszawskiego trwale wyłączono z eksploatacji 100-metrowy odcinek torowiska tramwajowego na ulicy Dworskiej oraz przylegający do niego odcinek wzdłuż ulicy Brylowskiej[16].

20 stycznia 1948 wznowiono kursowanie tramwajów na odbudowanej linii wzdłuż ulicy Skierniewickiej do trójkąta torowego na skrzyżowaniu ulic Dworskiej i Skierniewickiej[17]. W dniach od 21 czerwca do 7 sierpnia 1948 przeprowadzono przebudowę linii tramwajowej w celu zmiany rozstawu szyn z 1525 mm do na 1435 mm[18].

Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 28 września 1950 ulicy Dworskiej nadano obecną nazwę upamiętniającą Marcina Kasprzaka[19], w 45. rocznicę jego śmierci[4]. W miejscu domu, w którym znajdowała się drukarnia, gdzie stawił opór rosyjskim żandarmom, ustawiono kamień pamiątkowy[4]. Tego patrona otrzymały również Zakłady Radiowe w Warszawie, których kompleks produkcyjno-biurowy wzniesiono w latach 1949–1951 między ulicą Kasprzaka, Karolkową i Skierniewicką[20].

W 1955 ulicą pojechał tramwaj linii 5 bis[21], a w 1956 składy linii 11 zastąpiły kursującą od 1948 linię 16[22]. Kraniec dla obu tych linii znajdował się nadal na skrzyżowaniu Kasprzaka i Skierniewickiej.

W 1963 przeprowadzono przebudowę ulicy i jej poszerzenie do dwóch jezdni o trzech pasach ruchu. W dniu 21 sierpnia 1963, w ramach prowadzonych prac, zlikwidowano przecinającą plac budowy trasę tramwajową na ulicy Bema[23][18]. W wyniku modernizacji ulica Kasprzaka stała się nową arterią na kierunku wschód-zachód. Oficjalnie przebicie 4-kilometrowej ulicy, łączącej Wolę ze Śródmieściem, miało miejsce 4 grudnia 1963[24]. W tym samym dniu otwarto nową trasę tramwajową w ciągu ulic Prostej i Kasprzaka, od skrzyżowania z ulicą Towarową do tymczasowego krańca w postaci trójkąta torowego na skrzyżowaniu z ulicą Nowo-Bema[b][22]. Jednocześnie z otwarciem nowej trasy odcięto niewielki fragment trasy wzdłuż ulicy Skierniewickiej na południe od Kasprzaka[23]. Pierwsze połączenie autobusowe dotarło na poszerzoną ulicę 13 stycznia 1964, gdy uruchomiono linię 163 łączącą Górce ze Śródmieściem[25].

27 września 1964 zlikwidowano tymczasowy kraniec tramwajowy na skrzyżowaniu z ulicą Nowo-Bema, zaś trasę tramwajową przedłużono wzdłuż ulicy Nowo-Bema do skrzyżowania z ulicą Wolską[26][22].

W 1968 na pasie zieleni między jezdniami ulicy ustawiono rzeźby powstałe na I Biennale Rzeźby w Metalu[27]. Ideą biennale było zbliżenie środowisk artystycznych i robotniczych. Materiał i zaplecze techniczne artystom zapewniły wolskie zakłady przemysłowe, a powstałe w ten sposób rzeźby wystawiono na widok publiczny. Jednym z miejsc ekspozycji była ulica Kasprzaka, gdzie powstała trzykilometrowa Ekspozycja Dużych Rzeźb, tzw. Galeria samochodowa. W miarę upływu czasu rzeźby niszczały i były usuwane ze względu na przebudowę infrastruktury. Część z nich trafiła na równoległą ulicę Górczewską. Rzeźby na ulicy Kasprzaka poddano renowacji w 2009. Były to: Melodia, Baza, Żagle, Totem, Awangarda, Stalowa etiuda, Kompozycja, Biennal i Drogowskazy. Podlegają Zarządowi Oczyszczania Miasta jako część Publicznej Kolekcji m. st. Warszawy[28].

15 października 1975 oddano do użytku wielopoziomowy węzeł u zbiegu ulic Kasprzaka, Wolskiej i Redutowej, nazwany wolskim węzłem komunikacyjnym[29]. Jezdnia północna ulicy Kasprzaka, prowadząca ruch w kierunku zachodnim, została poprowadzona w wykopie, zaś jezdnia południowa ulicy Kasprzaka, obie jezdnie ulicy Wolskiej, ulica Redutowa oraz torowisko tramwajowe poprowadzono na poziomie ziemi[30].

20 listopada 1986 oddano do użytku przystanek kolejowy Warszawa Kasprzaka[c], znajdujący się na nowo zelektryfikowanej linii kolei obwodowej, przylegający do ulicy od strony północnej[31].

30 czerwca 1990 odcinek trasy tramwajowej pomiędzy skrzyżowaniami z ul. Skierniewicką i al. Rewolucji Październikowej[d] został wyłączony z ruchu w związku z budową estakad w ciągu al. Rewolucji Październikowej[32][33]. Nieużywane torowisko i trakcję pozostawiono w pasie rozdziału pomiędzy jezdniami ulicy[34].

Na początku lat 90. XX wieku Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka zostały zlikwidowane. Przebudowane budynki pełnią funkcje biurowe. W dawnym budynku biurowym, na rogu ul. Skierniewickiej, mieści się Teatr na Woli.

W 2015 Tramwaje Warszawskie wystąpiły o decyzję środowiskową niezbędną dla odbudowy trasy na odcinku pomiędzy ul. Skierniewicką i al. Prymasa Tysiąclecia oraz przedłużenia jej do ul. Wolskiej[35]. W lipcu 2016 zdemontowano nieużywane przewody trakcyjne, natomiast para nieużywanych słupów trakcyjnych znajdująca się na pasie rozdziału została zlikwidowana w 2017 lub 2018[36][37]. W 2017, w związku z planowaną budową linii tramwajowej na całej długości ulicy, metalowe rzeźby przeniesiono na leżący u zbiegu z ulicą Wolską skwer płk. Zdzisława Kuźmirskiego-Pacaka, gdzie wcześniej przeniesiono już osiem prac[38]. Budowę nowej trasy między ul. Skierniewicką a Wolską rozpoczęto w marcu 2022[39]. Podczas prac odkopano i zlikwidowano stare torowisko, zasypane w 2007[34]. 5 lutego 2024 oddano do użytku część drogową przebudowanego wolskiego węzła komunikacyjnego, w obrębie którego wszystkie jezdnie krzyżujących się ulic Kasprzaka, Wolskiej i Redutowej znalazły się na poziomie ziemi[40]. 5 marca 2024 oddano do użytku przebiegającą wzdłuż ulicy linię tramwajową pomiędzy ulicami Skierniewicką i Wolską wraz z umieszczoną w wykopie tramwajową częścią przebudowanego wolskiego węzła komunikacyjnego[41], którą 25 marca połączoną z przebudowaną linią wzdłuż ulicy Wolskiej[42]. Tego samego dnia wstrzymano obsługę ruchu pasażerskiego na linii tramwajowej wzdłuż ulicy Skierniewickiej, zaś torowisko przeznaczono wyłącznie dla ruchu technicznego[43].

Ważniejsze obiekty

[edytuj | edytuj kod]
Biennal – rzeźba Macieja Szańkowskiego znajdująca się na pasie zieleni między jezdniami ul. Kasprzaka

Obiekty nieistniejące

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W lutym 1986 weszła w życie uchwała dokonująca reformy sieci drogowej[1], na mocy której wprowadzono dzisiejszą drogę nr 2.
  2. ↑ Ulicy Nowo-Bema w 1969 nadano nazwę al. Rewolucji Październikowej, a w 1990 nazwę al. Prymasa Tysiąclecia.
  3. ↑ Przystankowi Warszawa Kasprzaka w 2018 nadano nazwę Warszawa Wola.
  4. ↑ Alei Rewolucji Październikowej 4 grudnia 1990 nadano nazwę al. Prymasa Tysiąclecia.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Uchwała nr 192 Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1985 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych (M.P. z 1986 r. nr 3, poz. 16).
  2. ↑ Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2000 r. w sprawie ustalenia przebiegu dróg krajowych w Warszawie (Dz.U. z 2000 r. nr 56, poz. 675).
  3. ↑ Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 27 września 2013 r. w sprawie pozbawienia dróg kategorii dróg krajowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1153).
  4. ↑ a b c d e Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 76.
  5. ↑ a b Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 5. Idźkowskiego–Kawęczyńska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 276. ISBN 83-909794-6-2.
  6. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 5. Idźkowskiego–Kawęczyńska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 277. ISBN 83-909794-6-2.
  7. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 11. ISBN 83-907574-00.
  8. ↑ a b Linia tramwajowa zwykła 5. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  9. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 5. Idźkowskiego–Kawęczyńska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 278. ISBN 83-909794-6-2.
  10. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 13. ISBN 83-907574-00.
  11. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 16. ISBN 83-907574-00.
  12. ↑ Linia tramwajowa zwykła 11. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  13. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 23. ISBN 83-907574-00.
  14. ↑ Dariusz Walczak: Tramwajem przez Stadt Warschau. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2016, s. 42. ISBN 978-83-63652-19-7.
  15. ↑ Linia tramwajowa zwykła 15. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  16. ↑ Dariusz Walczak: Tramwaje powojennej Warszawy 1945-1975. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2018, s. 42. ISBN 978-83-63652-30-2.
  17. ↑ Dariusz Walczak: Tramwaje powojennej Warszawy 1945-1975. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2018, s. 43. ISBN 978-83-63652-30-2.
  18. ↑ a b Linia tramwajowa zwykła 16. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  19. ↑ Uchwała nr 15 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 28/29 września 1950 r. w sprawie zmiany nazw ulic w m.st. Warszawie. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 2, poz. 10, s. 1, 1951-02-10. 
  20. ↑ Stefan Sosnowski: 500 zagadek o Warszawie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965, s. 208.
  21. ↑ Linia tramwajowa zwykła 5 BIS. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  22. ↑ a b c Linia tramwajowa zwykła 11. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  23. ↑ a b Dariusz Walczak: Tramwaje powojennej Warszawy 1945-1975. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2018, s. 75. ISBN 978-83-63652-30-2.
  24. ↑ Tadeusz Kur. Kalendarz wydarzeń 1963. „Warszawski Kalendarz Ilustrowany 1965”, s. 169, 1964. 
  25. ↑ Linia autobusowa zwykła 163. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  26. ↑ Dariusz Walczak: Tramwaje powojennej Warszawy 1945-1975. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2018, s. 76. ISBN 978-83-63652-30-2.
  27. ↑ Paweł Giergoń: Warszawa. I Biennale Rzeźby w Metalu. sztuka.net, 2006. [dostęp 2014-10-21].
  28. ↑ Wola>Rzeźby metalowe>Awangarda. Fundacja Bęc Zmiana. [dostęp 2013-01-22]. (pol.).
  29. ↑ Spotkanie na wolskim węźle komunikacyjnym. „Stolica”. nr 43 (1455), s. 11, 1975-10-26. Warszawa: EKBIN. 
  30. ↑ Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  31. ↑ Kalendarz warszawski 1 X – 31 XII 1986 r.. „Kronika Warszawy”. 3–4 (71–72), s. 251, 1986. 
  32. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 51. ISBN 83-907574-00.
  33. ↑ Linia tramwajowa zwykła 34. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  34. ↑ a b Warszawa: Odkopano stare torowisko na Kasprzaka. Teraz powstaje tu nowa trasa [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2022-06-26] (pol.).
  35. ↑ osa: Tramwaje na dwóch poziomach. blox.pl. [dostęp 2014-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-17)].
  36. ↑ Porównaj zdjęcie zrobione w lipcu 2017 r. ze zdjęciem tego samego miejsca z czerwca 2018 r.
  37. ↑ Nieużywana sieć trakcyjna na Kasprzaka znika po… 26 latach [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2022-06-26] (pol.).
  38. ↑ Witold Urbanowicz, Warszawa: Tramwaj na Kasprzaka. Rzeźb już nie ma, przetarg w 2018 r. [online], transport-publiczny.pl, 5 października 2017.
  39. ↑ Witold Urbanowicz, Warszawa: Rusza budowa tramwaju na Kasprzaka. Tramwaje wracają na Os. Górczewska [online], transport-publiczny.pl, 28 lutego 2022 [dostęp 2024-03-05].
  40. ↑ Kasprzaka i Redutowa otwarte dla kierowców. To koniec utrudnień na Woli? [online], rdc.pl, 5 lutego 2024.
  41. ↑ Witold Urbanowicz, Warszawa otworzyła trasę tramwajową na Kasprzaka [online], transport-publiczny.pl, 5 marca 2024 [dostęp 2024-03-05].
  42. ↑ Warszawa. Tramwaje pojechały Wolską [online], transport-publiczny.pl, 25 marca 2024 [dostęp 2024-04-03].
  43. ↑ Warszawa: Tramwaje na Kasprzaka już od wtorku [online], transport-publiczny.pl, 29 lutego 2024 [dostęp 2024-04-03].
  44. ↑ a b Szpital Wolski oraz Instytut Matki i Dziecka są przypisane do ul. Kasprzaka, ale leżą ok. 200 m na południe od ulicy. Oddzielają je od ul. Kasprzaka budynki mieszkalne oraz Zespół Szkół nr 36. Północną granicą terenu Szpitala i Instytutu jest ul. Szarych Szeregów.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Marcina_Kasprzaka_w_Warszawie&oldid=73409398”