Whalers Bay

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Whalers Bay
Ilustracja
Whalers Bay
Terytorium

 Antarktyka

Lokalizacja

Port Foster

Położenie na mapie Szetlandów Południowych
Mapa konturowa Szetlandów Południowych, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Whalers Bay”
Położenie na mapie Antarktyki
Mapa konturowa Antarktyki, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Whalers Bay”
Ziemia62°59′S 60°33′W/-62,983333 -60,550000
Multimedia w Wikimedia Commons
Whalers Bay na mapie Deception Island
Rozbieranie tuszy płetwala błękitnego w Whalers Bay – Flensing av blåhval i Whalers Bay, Deception Island (1926–1928), Carl Dørnberger (1864–1940), Muzeum Wielorybnictwa w Sandefjordzie
Pozostałości stacji wielorybniczej
Pozostałości stacji wielorybniczej
Pozostałości stacji wielorybniczej
Pozostałości cmentarza

Whalers Bay – niewielka zatoka Port Foster – wypełnionej wodą kaldery wulkanu Deception Island w archipelagu Szetlandów Południowych.

Na początku XX w. Whalers Bay była prężnym ośrodkiem wielorybnictwa, stąd jej nazwa. W latach 1912–1931 funkcjonowała tu stacja wielorybnicza, która została opuszczona po załamaniu się cen tranu na rynku światowym. Do dziś zachowały się pozostałości stacji, m.in. zabudowania, elementy sprzętu i maszyn, największy w Antarktyce cmentarz. W 1995 roku Whalers Bay z pozostałościami stacji została wpisana na listę historycznych miejsc i pomników w Antarktyce (ang. Historic Sites and Monuments in Antarctica) jako HSM 71: Whalers Bay, Deception Island, South Shetland Islands.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Zatoka została nazwana w 1910 roku L'Anse des Baleiniers (ang. Whalers Bay) przez francuskiego badacza Jeana-Baptiste’a Charcota (1867–1936)[1] ze względu na aktywność wielorybników w tym obszarze na początku XX wieku[2]. Wcześniej była znana prawdopodobnie jako Deception Harbour[1].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Whalers Bay tworzy zatokę w Port Foster – wypełnionej wodą kalderze wulkanu Deception Island w archipelagu Szetlandów Południowych – położoną między Penfold Point a Fildes Point zaraz przy wejściu do kaldery po północnej stronie Neptunes Bellows[1]. Brzegi Port Foster usiane są maarami, a największym z nich jest Whalers Bay o szerokości 1 km[3].

Nad zatoką, od Penfold Point na północnym zachodzie do Cathedral Crags na połudiowym wschodzie rozciąga się półkolista plaża o długości ok. 2 km[4]. Po zachodniej stronie Whalers Bay leży Kroner Lake[4] – jedyna w Antarktyce laguna geotermalna[5]. Od północy nad zatoką wznosi się Ronald Hill (103 m), a na północnym zachodzie strome lodowcowe klify z widocznymi ciemnymi warstwami materiału piroklastycznego[4]. Po stronie południowo-wschodniej zatoki znajduje się skaliste wzgórze Cathedral Crags zapadłe pośrodku, tworząc Neptune’s Window[4].

Flora i fauna[edytuj | edytuj kod]

Na wschód od dawnej stacji wielorybniczej znajduje się aktywny geotermalnie obszar scorii, zapewniający środowisko sprzyjające mchom i porostom[4]. Mchy i porosty porastają również drewniane, ceglane i metalowe pozostałości stacji, otaczające klify i masywne głazy Cathedral Crags i Neptune’s Window[4]. Na obszarze Cathedral Crags odnotowano występowanie śmiałka antarktycznego[4] – jednego z dwóch gatunków roślin naczyniowych występujących w Antarktyce[6]. Rosną tu również porosty z rodzaju Usnea, Xanthoria i Caloplaca[4].

Nad zatoką gniazdują rybitwy antarktyczne, warcabniki, mewy południowe, wydrzyki i oceanniki żółtopłetwe[4]. Na plaży spotkać można krabojady, kotiki antarktyczne i foki Weddella[4]. Do zatoki zaglądają także leucocarbo, pingwiny maskowe i białobrewe oraz pochwodzioby żółtodziobe[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Zatoka znana była XIX-wiecznym łowcom fok[1].

Na początku XX wieku, na wyspie działalność rozpoczęli wielorybnicy[5]. W 1906 roku norweski wielorybnik działający w Chile Adolf Amandus Andresen (1872–1940) zakotwiczył w Whalers Bay statek-przetwórnię, do którego rok później dołączyły cztery kolejne jednostki tego typu oraz osiem statków wielorybniczych[7]. W grudniu 1908 roku została zmapowana przez francuską ekspedycję arktyczną (1908–1910) pod kierownictwem Jeana-Baptiste’a Charcota (1867–1936)[1]. W 1909 roku na jej brzegu postawiono siedzibę zarządu brytyjskiego, która pozostawała obsadzona do 1931 roku[1].

W 1912 roku na brzegu Whalers Bay zaczęła funkcjonować stacja wielorybnicza prowadzona przez Hector Whaling Company[7] (norw. Aktieselskabet Hektor[8]). Była to wówczas najdalej na południe wysunięta baza wielorybnicza na świecie[9]. Stacja obejmowała wówczas trzy budowle: barak dla wielorybników, sklep/magazyn i siedzibę zarządu brytyjskiego[10]. Wszystkie wzniesiono z prefabrykowanych elementów z drewna sosnowego lub świerkowego[10]. Pierwszego wieloryba oprawiono tu 24 grudnia 1912 roku[1]. W sezonie letnim pracowało tu ok. 150 osób, produkując ponad 140 tys. baryłek tranu[5]. Po załamaniu się cen tranu na rynku światowym stacja została opuszczona w kwietniu 1931 roku[5].

Przy stacji założono cmentarz, a pierwszego, tragicznie zmarłego, wielorybnika pochowano tu w 1908 roku[11]. Na cmentarzu spoczęło ok. 40 wielorybników, czyniąc go największym cmentarzem w Antarktyce[11].

W 1928 roku Deception Island stała się bazą dla pilotów George’a Huberta Wilkinsa (1888–1958) i Carla Bena Eielsona (1897–1929), którzy zamierzali dokonać pierwszego lotu transantarktycznego[12]. 16 listopada 1928 roku wystartowali z zaimprowizowanego pasa startowego na brzegu Whalers Bay, dokonując pierwszego lotu w Antarktyce[7].

W lutym 1944 roku, w ramach tajnej operacji Tabarin, której celem było zabezpieczenie trwałej obecności Wielkiej Brytanii w Antarktyce, Wielka Brytania założyła na brzegu Whalers Bay jedną ze swoich trzech baz w regionie – Bazę B[12]. Po pożarze w 1946 roku baza została odbudowana i funkcjonowała do 5 grudnia 1967 roku, kiedy została znacznie uszkodzona podczas erupcji wulkanu[1]. W latach 1968–1969 służyła jeszcze za bazę dla operacji lotniczych British Antarctic Survey, lecz 23 lutego 1969 roku została ponownie zniszczona przez kolejny wybuch wulkanu i ostatecznie zamknięta[1].

Zatoka została ponownie zmapowana przez jednostkę do badań hydrograficznych Royal Navy (ang. Royal Navy's Hydrographic Survey Unit) w latach 1948–1949[1].

W styczniu 1953 roku na brzegu Whalers Bay Argentyna i Chile wzniosły chaty, które zostały rozebrane przez Falkland Islands Dependencies Survey[1]. W latach 1956–1957 brzegi zatoki służyły za bazę dla operacji lotniczych Falkland Islands and Dependencies Aerial Survey Expedition (FIDASE)[1].

Brytyjczycy używali niektórych zabudowań dawnej stacji wielorybniczej[10]. Barak wielorybników wyposażyli w generator prądu i nazwali Biscoe House, a w 1955 roku dodali Hunting Lodge i hangar dla samolotu de Havilland Canada DHC-6 Twin Otter[10].

Wskutek erupcji wulkanu Deception Island w 1967 roku obszar Whalers Bay został pokryty warstwą popiołu o grubości 1–5 cm[8]. Zniszczeniu uległy wówczas zabudowania stacji wielorbyniczej[9]. Wybuch z 1969 roku spowodował gwałtowny spływ lawin błotnych częściowo grzebiąc stację[8] i niszcząc cmentarz[11].

Do dziś zachowały się pozostałości stacji wielorybniczej; zabudowania, wiele elementów sprzętu i maszyn, cmentarz z 35 grobami oraz pomnik ku czci 10 wielorybników, którzy zginęli na morzu[13]. Drewniane konstrukcje wielorybników, wzniesione bezpośrednio na ziemi, uległy spróchnieniu od dołu[14]. Dawna siedziba zarządu brytyjskiego i Hunting Lodge, postawione na fundamencie powyżej ziemi, zachowały się w lepszym stanie[14]. Na plaży na południowy wschód od budynków znajdują się pozostałości niewielkich drewnianych łodzi zagrzebanych częściowo w ziemi[15]. Na drewnie stwierdzono obecność grzybów z rodzaju Cadophora, Lecythophora, Phialocephala i Phiolophora[15].

W 1995 roku Whalers Bay z pozostałościami stacji została wpisana na listę historycznych miejsc i pomników w Antarktyce (ang. Historic Sites and Monuments in Antarctica) jako HSM 71: Whalers Bay, Deception Island, South Shetland Islands[13].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Deception Island jest jedną z najczęściej odwiedzanych wysp w Antarktyce[16], a Whalers Bay najczęściej odwiedzanym miejscem na wyspie[8]. Zwiedzanie zatoki i miejsc historycznych odbywa się w grupach zorganizowanych z przewodnikiem[4].

Pomimo objęcia wyspy ochroną i desygnowania jej jako szczególnie zarządzany obszar Antarktyki, pojawiły się problemy z obecnością turystów, którzy pozostawiają po sobie graffiti na pozostałościach historycznej stacji wielorybniczej i dawnej brytyjskiej stacji polarnej[16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and Gazetteer of the British Antarctic Territory ↓.
  2. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer ↓.
  3. ↑ Global Volcanism Program ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l Antarctic Treaty Visitor Site Guidelines ↓.
  5. ↑ a b c d Riffenburgh 2007 ↓, s. 327.
  6. ↑ Riffenburgh 2007 ↓, s. 1033.
  7. ↑ a b c Mills 2003 ↓, s. 183.
  8. ↑ a b c d Management Plan for Antarctic Specially Managed Area No 4 2019 ↓.
  9. ↑ a b Hund 2014 ↓, s. 219.
  10. ↑ a b c d Barr i Chaplin 2008 ↓, s. 35.
  11. ↑ a b c Márquez-Grant i Fibiger 2011 ↓, s. 679.
  12. ↑ a b Riffenburgh 2007 ↓, s. 328.
  13. ↑ a b Secretariat of the Antarctic Treaty – HSM 71 2023 ↓.
  14. ↑ a b Barr i Chaplin 2008 ↓, s. 37.
  15. ↑ a b Barr i Chaplin 2008 ↓, s. 38.
  16. ↑ a b Hund 2014 ↓, s. 220.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Whalers_Bay&oldid=71500752”