Wikłacz czerwonodzioby

Wikłacz czerwonodzioby
	Quelea quelea
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec w szacie godowej
	; Samica podgatunku aethiopica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	wikłaczowate
Podrodzina	wikłacze
Rodzaj	Quelea
Gatunek	wikłacz czerwonodzioby
Synonimy
	Emberiza quelea Linnaeus, 1758;
	Emberiza quelea Linnaeus, 1758;
Podgatunki
	Q. q. quelea (Linnaeus, 1758); Q. q. aethiopica (Sundevall, 1850); Q. q. lathamii (A. Smith, 1836);
	Q. q. quelea (Linnaeus, 1758); Q. q. aethiopica (Sundevall, 1850); Q. q. lathamii (A. Smith, 1836);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wikłacz czerwonodzioby^[4], wikłacz krwistodzioby^[5] (Quelea quelea) – gatunek małego ptaka z rodziny wikłaczowatych (Ploceidae). Zamieszkuje Afrykę na południe od Sahary. Częściowo osiadły, częściowo migruje wraz ze strefą opadów.

Charakterystyka

Morfologia

Wygląd zewnętrzny: W szacie godowej dziób samca jest czerwony, maska czarna, reszta głowy z płowym lub czerwonym nalotem, wierzch w kreski, płowo-czarny, spód ciała biały, pierś oraz boki słabo nakrapiane. Szata spoczynkowa, samice oraz młode bez czarnej maski, głowa matowa. Dziób młodych osobników różowoszary.

Od innych wikłaczy można go odróżnić po czerwonym dziobie.

Rozmiary:

Długość ciała: 12,5–13 cm

Masa ciała: 15–26 g^[2].

Głos

Przy gnieździe donośny, świergoczący śpiew. Kiedy jest zaniepokojony, wydaje twarde czak.

Występowanie

Środowisko

Pospolity na terenach uprawnych oraz sawannach.

Zasięg występowania

Afryka na południe od 17 stopnia szerokości geograficznej północnej, bez lasów tropikalnych w zachodniej i środkowej części kontynentu.

Pożywienie

Głównie zjada nasiona dziko rosnących roślin i ziarna zbóż. Wikłacze często rzucają się na pola z prosem, będącym podstawowym zbożem rdzennej ludności afrykańskiej, a także kukurydzą i ryżem. Ich ogromne stado potrafi spustoszyć w kilka dni znaczne obszary upraw. Dlatego ich odwiedziny na polach uprawnych porównuje się do ataku szarańczy, a tubylcza ludność w Afryce równikowej nazywa wikłacze "ptakami zarazy"^[6].

Tryb życia i zachowanie

Żyje w wielkich stadach, których liczebność może przekraczać milion osobników^[6]. Jest niepłochliwy. O świcie ogromne stada opuszczają drzewa i wyruszają na żer. Wikłacze przelatują w ciągu dnia nawet do 60 km. Od czasu do czasu siadają na ziemi, aby odpocząć.

Długość życia: 2–3 lata.

Rozród

Okres godowy

Toki: Przed okresem godowym samiec przybiera bogatą szatę. Podczas toków samiec rozpoczyna budowę gniazda, ale nie kończy go – na pół gotowe gniazdo prezentuje wybranej samicy. Jeśli zrobi na niej wrażenie i samica go zaakceptuje, to wkrótce gniazdo zostanie dokończone.

Środowisko: Wybiera gałęzie drzew takich jak akacja.

Gniazdo: Gniazduje w wielkich koloniach. Jego gniazdo ma kształt owalny. W okresie lęgowym na drzewach mieszka czasami tak wiele wikłaczy, że niektóre gałęzie nie wytrzymują i łamią się.

Okres lęgowy

Jaja: Samica składa w gnieździe 2–4 jasnoniebieskie jaja.

Wysiadywanie: Samica wysiaduje jaja przez 12 dni.

Pisklęta: Pisklęta karmią oboje rodzice. Kiedy minie kilka dni, młode zaczynają same łapać małe gąsienice i owady. Po pewnym czasie stopniowo przechodzą na pożywienie roślinne. Po 14 dniach zaczynają opuszczać gniazdo. Po kolejnych 2 tygodniach są już całkowicie samodzielne.

Status i zagrożenia

IUCN uznaje wikłacza czerwonodziobego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale gatunek ten opisywany jest jako prawdopodobnie najliczniejszy ptak świata. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[3].

Wikłacze mają niewielu naturalnych wrogów. W miarę wzrostu zaludnienia, w regionach, gdzie coraz większe, monokulturowe uprawy prosa zapewniały łatwy dostęp do pożywienia, liczebność tego gatunku gwałtownie wzrastała. Wikłacze zostały uznane tam za szkodniki, a walka z tymi ptakami przybrała charakter tępienia gatunku na wielką skalę. Do działań tych zdesperowani rolnicy zaprzęgli nawet miotacze płomieni i gazy trujące, niszcząc corocznie miliony gniazd, lęgów i ptaków dorosłych. Problem stał się tematem szerokich badań, podjętych na początku lat 80. XX w. przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)^[6].

Podgatunki

Wyróżniane podgatunki^[7]^[8]
Quelea quelea quelea	Podgatunek nominatywny. Mauretania, Senegal i Gambia do południowo-środkowego Czadu i północnej Republiki Środkowoafrykańskiej
Quelea quelea aethiopica	Sudan do Somalii na południe do północno-wschodniej Zambii i Tanzanii
Quelea quelea lathamii	Gabon, Kongo i Angola do Malawi i Mozambiku oraz na południe do południowej RPA

Proponowany podgatunek spoliator (opisany z prowincji KwaZulu-Natal w RPA) uznany za nieodróżnialny zarówno morfologicznie, jak i genetycznie od podgatunku lathamii^[2].

Przypisy

↑ Quelea quelea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Craig, A.: Red-billed Quelea (Quelea quelea). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona [on-line]. 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-08)].
↑ ^a ^b Quelea quelea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Ploceinae Sundevall, 1836 - wikłacze (wersja: 2020-01-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-01].
↑ Albin Łącki: Wśród zwierząt – ptaki. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 208. ISBN 83-09-01320-5.
↑ ^a ^b ^c Bronisław Ferens: Nad "Światową Deklaracją Praw Zwierzęcia" [w:] "Chrońmy przyrodę ojczystą" R. XLII, nr 2/1986, s. 16-23
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Old World sparrows, snowfinches, weavers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-01]. (ang.).
↑ Red-billed Quelea (Quelea quelea). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2012-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).

Bibliografia

Wiesław Dudziński, Marek Keller, Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 2000. ISBN 83-7073-059-0.
„Encyklopedia zwierząt od A do Z” Warszawa 1999 ISBN 83-908277-3-5.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Foto
Foto

[itis-1] Quelea quelea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] Craig, A.: Red-billed Quelea (Quelea quelea). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona [on-line]. 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-08)].

[iucn-3] Quelea quelea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Ploceinae Sundevall, 1836 - wikłacze (wersja: 2020-01-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-01].

[5] Albin Łącki: Wśród zwierząt – ptaki. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 208. ISBN 83-09-01320-5.

[BF-6] Bronisław Ferens: Nad "Światową Deklaracją Praw Zwierzęcia" [w:] "Chrońmy przyrodę ojczystą" R. XLII, nr 2/1986, s. 16-23

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Old World sparrows, snowfinches, weavers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-01]. (ang.).

[ibc-8] Red-billed Quelea (Quelea quelea). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2012-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]