Wołanie do Yeti
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
| Wydawca | |
Wołanie do Yeti – tom poetycki z 1957 roku autorstwa Wisławy Szymborskiej, wydany po raz pierwszy nakładem Wydawnictwa Literackiego. Po dwóch utrzymanych w duchu socrealizmu tomach Dlatego żyjemy (1952) i Pytania zadawane sobie (1954) uznawany za właściwy debiut literacki Szymborskiej oraz początek nowego etapu jej twórczości[1][2]. Już w Wołaniu do Yeti zaznacza się charakterystyczny dla jej twórczości styl, polegający na stosowaniu aforyzmów i paradoksów jako podstawowych figur retorycznych[3], filozoficznym dystansie do świata oraz nieufności wobec doktryn i systemów[4].
Treść
[edytuj | edytuj kod]W Wołaniu do Yeti Szymborska rozliczała się ze swą dotychczasową twórczością, krytykując swoją postawę wobec „zdrajców” systemu stalinowskiego. W wierszu Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej podmiot liryczny pisze: „Tyle wiemy o sobie, / ile nas sprawdzono. / Mówię to wam / ze swego nieznanego serca”[5]. W utworze Obmyślam świat pojawia się ironiczne stwierdzenie, iż ów terapeutyczny gest autorskiej przemiany może się nie zdać na wiele: „wydanie drugie, poprawione / idiotom na śmiech, / melancholikom na płacz, / łysym na grzebień, / psom na buty”[5]. Innym przykładem świadomej skruchy Szymborskiej był jej wiersz Rehabilitacja:
Czas własną głowę w ręce brać
mówiąc jej: Biedny Yorik, gdzież twoja niewiedza,
gdzież twoja ślepa ufność, gdzież twoja niewinność
twoje jakoś to będzie, równowaga ducha
pomiędzy niesprawdzoną a sprawdzoną prawdą?[4]
Świadomość dotychczasowego uwikłania w dotychczasowy okres terroru stalinowskiego zmusiła Szymborską do sceptycyzmu wobec świata. W wierszu Obmyślam świat pojawia się sformułowanie, iż rzeczywistość „jest jak Bach / chwilowo grany / na pile”[5]. Krystyna Dąbrowska pisze, iż u Szymborskiej „nieufność wobec wszelkich niesprawdzonych prawd uruchamia wyobraźnię, skłania do tego, by przyglądać się rzeczywistości z nietypowych punktów widzenia, zmieniać i zderzać ze sobą różne perspektywy”[4]. Wszelako nigdy ta postawa w Wołaniu do Yeti nie jest nihilistyczna. Autorka w wierszu Drobne ogłoszenia broniła „wpatrywania się / w gwiaździste niebo, / żuchwy sinantropusa, / skok pasikonika, / plankton, / płatek śniegu”[5]. W utworze Z nie odbytej wyprawy w Himalaje pojawia się iskierka nadziei:
Yeti, nie tylko zbrodnie
są u nas możliwe.
[...]
Dziedziczymy nadzieję –
dar zapominania.
[...]
Yeti, o zmroku
zapalamy światło[4].
Za najsłynniejszy utwór Szymborskiej z Wołania do Yeti uchodzi Nic dwa razy, ośmiozgłoskowiec zaczynający się filozoficznym banałem wywiedzionym z twórczości Heraklita, jednak płynnie przechodzący w subtelny erotyk[6]:
Nic dwa razy się nie zdarza
i nie zdarzy. Z tej przyczyny
zrodziliśmy się bez wprawy
i pomrzemy bez rutyny.
[...]
Czemu ty się, zła godzino,
z niepotrzebnym mieszasz lękiem?
Jesteś – a więc musisz minąć.
Miniesz – a więc to jest piękne[7].
Utwór Szymborskiej, jak twierdzi Stanisław Balbus, bardziej od przemijania życia akcentuje przemijalność uczuć erotycznych. Co więcej, owa przemijalność jest oceniana pozytywnie, albowiem w Nic dwa razy „owo bycie miłości w stałej gotowości do ucieczki, na granicy utraty [...] gwarantuje autentyczność i pewność jej faktycznego istnienia"[8]. Nic dwa razy stał się „filozoficznym szlagierem” i był wykonywany jako piosenka przez Łucję Prus, a następnie przez Korę Jackowską z zespołu Maanam. Agnieszka Osiecka pisała, iż ów wiersz „opowiada mądrze i prawdziwie, a jednocześnie najprościej o ludzkim życiu i wszystkim, co w nim”[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ "Wołanie do Yeti" Wisława Szymborska. Polskie Radio. [dostęp 2020-07-22].
- ↑ Anna Zarzycka. Od „Szukania słowa” do „Wołania do Yeti”. Biografia literacka Wisławy Szymborskiej 1945–1957. „Pamiętnik Literacki”. 1, s. 217, 2010. [dostęp 2020-07-22].
- ↑ Agata Szwedowicz: Siedem lat temu zmarła Wisława Szymborska. Polska Agencja Prasowa, 2019-02-01. [dostęp 2020-07-22].
- ↑ a b c d Krystyna Dąbrowska: Wisława Szymborska - sylwetka twórcza. Culture.pl, 2007. [dostęp 2020-07-22]. (pol.).
- ↑ a b c d Agnieszka Kluba: Wołanie do Yeti. Nowa Panorama Literatury Polskiej. [dostęp 2020-07-22]. (pol.).
- ↑ Anna Węgrzyniakowa: Dwie krople, kamień i róża. O wierszu Wisławy Szymborskiej „Nic dwa razy”. W: Kanonada. Interpretacje wierszy polskich (1939–1989). Aleksander Nawarecki (red.). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999, s. 72–82.
- ↑ Anna Węgrzyniakowa: Dwie krople, kamień i róża. O wierszu Wisławy Szymborskiej „Nic dwa razy”. W: Kanonada. Interpretacje wierszy polskich (1939–1989). Aleksander Nawarecki (red.). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999, s. 72.
- ↑ Stanisław Balbus, Eros w Rzece Heraklita: miłość w poezji Szymborskiej, „Teksty Drugie” (6), 1996, s. 12–13.
- ↑ Anna Węgrzyniakowa: Dwie krople, kamień i róża. O wierszu Wisławy Szymborskiej „Nic dwa razy”. W: Kanonada. Interpretacje wierszy polskich (1939–1989). Aleksander Nawarecki (red.). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999, s. 68.