Zasłonak ustrojony

Zasłonak ustrojony

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	zasłonakowate
Rodzaj	zasłonak
Gatunek	zasłonak ustrojony
Nazwa systematyczna
Cortinarius paragaudis Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 295 (1838) [1836-1838]

Zasłonak ustrojony (Cortinarius paragaudis Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna. Synonimy:

• Cortinarius armillatus var. paragaudis (Fr.) Bigeard & H. Guillemin 1909
• Cortinarius oenochelis (H. Lindstr.) Bidaud, Moënne-Locc. & Reumaux 1995
• Cortinarius paragaudis subsp. oenochelis H. Lindstr. 1992
• Cortinarius paragaudis var. oenochelis (H. Lindstr.) Blanco-Dios 2018
• Gomphos paragaudis (Fr.) Kuntze 1891
• Hydrocybe paragaudis (Fr.) M.M. Moser 1953
• Telamonia paragaudis (Fr.) Ricken 1912

Polska nazwa na podstawie internetowego atlasu grzybów.

Morfologia

Kapelusz

Szerokość 3–6(–7) cm, początkowo wypukły z podwiniętym brzegiem, potem płasko-wypukły z małym garbkiem, tylko nieco higrofaniczny, z higrofanicznymi smugami. Powierzchnia wyraźnie włóknista, często z winnoczerwonymi resztkami zasnówki na brzegu, szarobrązowa do ochrowobrązowej.

Blaszki

W liczbie 45–55 pełnych blaszek dochodzących do trzonu, średnio gęste, średniej grubości lub grube, początkowo jasnobrązowe, potem ciemnobrązowe, u starszych okazów brzeg nieco jaśniejszy, nierówny.

Trzon

Wysokość 6–15 cm, grubość do 1,2 cm, cylindryczny, u podstawy maczugowaty (2,25 cm), rzadko całkowicie cylindryczny, zwykle smukły. Powierzchnia włóknista, początkowo biała, później szarobrązowa. U podstawy biała lub bladoróżowa grzybnia. Resztki osłony winnoczerwone, czasem u młodych okazów żółtawobrązowe, zwykle tworzące wyraźne pasy lub strefy lub kilka punktów.

Miąższ

W kapeluszu w stanie świeżym i wilgotnym szarobrązowy, po wysuszeniu białawobrązowy, w trzonie ciemniejszy w kierunku podstawy. Zapach lekko rzodkiewkowaty.

Cechy mikroskopowe

Podstawki czterozarodnikowe, o średnich wymiarach 28–37,2 × 8,4 mm, z brudnooliwkową lub oliwkowobrązową zawartością w KOH. Zarodniki średnio 56,5 × 36,3 µm, szeroko jajowate do niemal kulistych, o ścianach średniej grubości, umiarkowanie, dość grubo brodawkowate, nieco mocniej na wierzchołku, prawie niedekstrynalne lub słabo dekstrynalne, niektóre zarodniki stają się lekko brązowawoczerwone w KOH. Zarodniki na blaszkach są zwykle węższe i bardziej jajowate niż te na osłonie. Strzępki tramy blado oliwkowożółtawe do oliwkowobrązowawch w KOH, prawie gładkie do wyraźnie drobno, gęsto chropowatych, czasami z gutulami, inkrustowane kilkoma oliwkowymi plamkami. Epikutis średniej grubości, najwyższe strzępki o szerokości 4–9 mm, mogą być gładkie lub drobno chropowate, z małymi albo dużymi plamkami; niżej strzępki o szerokości 5–11 mm, prawie szkliste do żółtawobrązowych, drobno lub silniej inkrustowane. Na strzępkach obecne sprzążki.

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej i w Europie, zwłaszcza w północnych rejonach. Brak go w opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, po raz pierwszy jego stanowiska w Polsce podał J. Łuszczyński w 2007 r.

Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w rożnego typu lasach; od wilgotnych lasów świerkowych po suche lasy liściaste z brzozą i dębem, także w lasach sosnowych. Jest częsty w strefie borealnej, sporadycznie spotykany w strefie podbiegunowej i rzadko w strefie umiarkowanej. Owocniki pojawiają się pod koniec lipca i na początku października, ale szczyt owocowania przypada na koniec sierpnia i początek września.