Zasłonak ustrojony
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
zasłonak ustrojony |
| Nazwa systematyczna | |
| Cortinarius paragaudis Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 295 (1838) [1836-1838] | |
Zasłonak ustrojony (Cortinarius paragaudis Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Synonimy[2]:
- Cortinarius armillatus var. paragaudis (Fr.) Bigeard & H. Guillemin 1909
- Cortinarius oenochelis (H. Lindstr.) Bidaud, Moënne-Locc. & Reumaux 1995
- Cortinarius paragaudis subsp. oenochelis H. Lindstr. 1992
- Cortinarius paragaudis var. oenochelis (H. Lindstr.) Blanco-Dios 2018
- Gomphos paragaudis (Fr.) Kuntze 1891
- Hydrocybe paragaudis (Fr.) M.M. Moser 1953
- Telamonia paragaudis (Fr.) Ricken 1912
Polska nazwa na podstawie internetowego atlasu grzybów[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Szerokość 3–6(–7) cm, początkowo wypukły z podwiniętym brzegiem, potem płasko-wypukły z małym garbkiem, tylko nieco higrofaniczny, z higrofanicznymi smugami. Powierzchnia wyraźnie włóknista, często z winnoczerwonymi resztkami zasnówki na brzegu, szarobrązowa do ochrowobrązowej[4].
W liczbie 45–55 pełnych blaszek dochodzących do trzonu, średnio gęste, średniej grubości lub grube, początkowo jasnobrązowe, potem ciemnobrązowe, u starszych okazów brzeg nieco jaśniejszy, nierówny[4].
Wysokość 6–15 cm, grubość do 1,2 cm, cylindryczny, u podstawy maczugowaty (2,25 cm), rzadko całkowicie cylindryczny, zwykle smukły. Powierzchnia włóknista, początkowo biała, później szarobrązowa. U podstawy biała lub bladoróżowa grzybnia. Resztki osłony winnoczerwone, czasem u młodych okazów żółtawobrązowe, zwykle tworzące wyraźne pasy lub strefy lub kilka punktów[4].
W kapeluszu w stanie świeżym i wilgotnym szarobrązowy, po wysuszeniu białawobrązowy, w trzonie ciemniejszy w kierunku podstawy. Zapach lekko rzodkiewkowaty[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki czterozarodnikowe, o średnich wymiarach 28–37,2 × 8,4 mm, z brudnooliwkową lub oliwkowobrązową zawartością w KOH. Zarodniki średnio 56,5 × 36,3 µm, szeroko jajowate do niemal kulistych, o ścianach średniej grubości, umiarkowanie, dość grubo brodawkowate, nieco mocniej na wierzchołku, prawie niedekstrynalne lub słabo dekstrynalne, niektóre zarodniki stają się lekko brązowawoczerwone w KOH. Zarodniki na blaszkach są zwykle węższe i bardziej jajowate niż na osłonie. Strzępki tramy blado oliwkowożółtawe do oliwkowobrązowawch w KOH, prawie gładkie do wyraźnie drobno, gęsto chropowatych, czasami z gutulami, inkrustowane kilkoma oliwkowymi plamkami. Epikutis średniej grubości, najwyższe strzępki o szerokości 4–9 mm, mogą być gładkie lub drobno chropowate, z małymi albo dużymi plamkami; niżej strzępki o szerokości 5–11 mm, prawie szkliste do żółtawobrązowych, drobno lub silniej inkrustowane. Na strzępkach obecne sprzążki[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Ameryce Północnej i w Europie, zwłaszcza w północnych rejonach[4]. Brak go w opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski[5], po raz pierwszy jego stanowiska w Polsce podał J. Łuszczyński w 2007 r.[3][6]
Naziemny grzyb mykoryzowy[5]. Występuje w rożnego typu lasach; od wilgotnych lasów świerkowych po suche lasy liściaste z brzozą i dębem, także w lasach sosnowych. Jest częsty w strefie borealnej, sporadycznie spotykany w strefie podbiegunowej i rzadko w strefie umiarkowanej. Owocniki pojawiają się pod koniec lipca i na początku października, ale szczyt owocowania przypada na koniec sierpnia i początek września[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-12-21] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-12-21] (ang.).
- ↑ a b Cortinarius paragaudis [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-21].
- ↑ a b c d e f g Tuula Niskanen, Ilkka Kytövuori, Kare Liimatainen, Cortinarius sect. Armillati in northern Europe, „Mycologia”, 103 (5), PubMed, 2011, s. 1093–1097 [dostęp 2023-12-21] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 155–198, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-22] (pol.).