Zygmunt Wróblewski

Zygmunt Florenty Wróblewski
	; Zygmunt Florenty Wróblewski
Data i miejsce urodzenia	28 października 1845 ; Grodno
Data i miejsce śmierci	16 kwietnia 1888 ; Kraków
	Profesor nauk fizyka
	Wykładowca akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Okres zatrudn.	1882
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zygmunt Florenty Wróblewski (ur. 28 października 1845 w Grodnie, zm. 16 kwietnia 1888 w Krakowie) – polski fizyk, członek Akademii Umiejętności (od 1880 r.), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (od 1882 r.), pionier kriogeniki, wraz z Karolem Olszewskim współautor skroplenia powietrza, tlenu, azotu i tlenku węgla, a także wyznaczenia wartości krytycznych tych gazów oraz wielu innych. Wynalazca kaskadowej metody skraplania gazów^{[potrzebny przypis]}.

Życiorys

Studia rozpoczął w Kijowie, jednak musiał je przerwać, gdyż w wieku 18 lat przystąpił do powstania styczniowego. Na krótko został zesłany na Syberię. Studia ukończył w Berlinie, a dwa lata później w Monachium uzyskał tytuł doktora za pracę z zakresu elektryczności. Następnie odbył kilka podróży naukowych po Europie, nawiązując kontakty z czołowymi naukowcami europejskimi, oraz organizując sprzęt naukowy niedostępny w Polsce. W końcu osiadł w Krakowie, gdzie zaproponowano mu, jako już uznanemu naukowcowi, katedrę fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam zaprzyjaźnił się z Karolem Olszewskim, z którym od tego czasu intensywnie współpracował. Przez wiele lat przyjaźnił się także z matematykiem Brunonem Abakanowiczem^{[potrzebny przypis]}.

Zajmował się badaniem właściwości gazów i metali w niskich temperaturach oraz dyfuzją gazów. Wyznaczył temperatury krytyczne szeregu gazów, w tym parametry krytyczne wodoru^[1].

W roku 1882 jako pierwszy wytworzył klatrat dwutlenku węgla i zbadał jego podstawowe właściwości.

Wraz z Karolem Olszewskim – chemikiem i również profesorem UJ – dokonał w 1883 r. pierwszego na świecie skroplenia tlenu (5 kwietnia) i azotu (13 kwietnia), co było dużym wydarzeniem w ówczesnym świecie naukowym. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i alkohol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach.

Wróblewski zmarł przedwcześnie w wieku 43 lat, w wyniku tragicznego wypadku, który miał miejsce późnym wieczorem 25 marca 1888, w jego laboratorium w gmachu Collegium Physicum, gdzie pracując nad swoją publikacją przy biurku rozlał sobie na ubranie zawartość lampy naftowej^[2]. W płonącym ubraniu wybiegł z gmachu, gdzie dopiero dwaj studenci stłumili ogień płaszczami. W wyniku rozległych oparzeń Zygmunt Wróblewski zmarł 16 kwietnia 1888 r. o godz. 7. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w kwaterze Ra. W 2018 jego szczątki przeniesiono do Panteonu Narodowego w krypcie Kościele świętych Piotra i Pawła w Krakowie^[3].

Życie prywatne

Syn Antoniego (1810-?) i Karoliny z Mańkowskich (1815-1900), miał braci: geografa Witolda (1839–1927) i chemika i wykładowcę Instytutu Technologicznego w Petersburgu Edwarda Wincentego (1848-1892)^[4] i inżyniera technologa Stanisława (1854–1928)^[5].

Upamiętnienie

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1976 roku imieniem Zygmunta Wróblewskiego został nazwany krater Wróblewski na Księżycu^[6]. Patronuje ulicom w Krakowie i Gdańsku (dzielnica Wrzeszcz) oraz Radzyminie^[7]. Jest także patronem IX Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie, pry ul. Kazimierza Czapińskiego 5.

Przypisy

↑ Orłowski 1979 ↓, s. 328,335,374,479.
↑ Zachował się nadpalony blat owego biurka. Wraz z przymocowanymi doń resztkami lampy naftowej przechowywany jest w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
↑ Jan WiktorJ.W. Tkaczyński Jan WiktorJ.W. (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 321, ISBN 978-83-233-4527-5 .
↑ Artur T. Wróblewski, Edward Wincenty Wróblewski, Słownik Biograficzny Techników Polskich, t. 15, s. 173
↑ Zygmunt Florenty Wróblewski, M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 14.08.2023]
↑ Imię jego nosi też m.in.: IX Liceum Ogólnokształcące w Krakowie.
↑ https://edziennik.mazowieckie.pl/WDU_W/2016/9432/akt.pdf

Bibliografia

Bolesław Orłowski: Encyklopedia odkryć i wynalazków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979. ISBN 83-214-0021-3.
M. Kucharski, Zygmunt Florenty Wróblewski. Szkic o życiu i twórczości, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
A. Hrynkiewicz, A. Szytuła, Stulecie skroplenia składników powietrza, „Postępy Fizyki”, nr 36 (1), 41 (1985)
Karolina Grodziska-Ożóg Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803–1939) wyd. II Wydawnictwo Literackie Kraków 1987

Linki zewnętrzne

Prace Zygmunta Wróblewskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)
Prace Zygmunta Wróblewskiego w serwisie Polona

[CITEREFOrłowski1979328,335,374,479-1] Orłowski 1979 ↓, s. 328,335,374,479.

[2] Zachował się nadpalony blat owego biurka. Wraz z przymocowanymi doń resztkami lampy naftowej przechowywany jest w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

[3] Jan WiktorJ.W. Tkaczyński Jan WiktorJ.W. (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 321, ISBN 978-83-233-4527-5 .

[4] Artur T. Wróblewski, Edward Wincenty Wróblewski, Słownik Biograficzny Techników Polskich, t. 15, s. 173

[5] Zygmunt Florenty Wróblewski, M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 14.08.2023]

[6] Imię jego nosi też m.in.: IX Liceum Ogólnokształcące w Krakowie.

[7] ttps://edziennik.mazowieckie.pl/WDU_W/2016/9432/akt.pdf

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]