Świątynia Jowisza Najlepszego Największego

Świątynia Jowisza Kapitolińskiego
	; Model świątyni
Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym
Ukończenie budowy	509 p.n.e.
Zniszczono	83 p.n.e., 69 n.e., 80 n.e.
Odbudowano	69 p.n.e.
	Położenie na mapie Włoch Świątynia Jowisza Kapitolińskiego
	Położenie na mapie Lacjum Świątynia Jowisza Kapitolińskiego
	Położenie na mapie Rzymu Świątynia Jowisza Kapitolińskiego
	41°53′32″N 12°28′54″E/41,892222 12,481667
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2012-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Świątynia Jowisza Najlepszego Największego, Świątynia Jowisza Kapitolińskiego (łac. Templum Iovis Optimi Maximi) – centralna, największa w Italii świątynia Jowisza, znajdująca się w starożytności na wzgórzu kapitolińskim w Rzymie, a ściślej na jego północnym wierzchołku zwanym Capitolium.

Budowę rozpoczął król Tarkwiniusz Stary, kontynuował jego następca Serwiusz Tulliusz, a ukończył Tarkwiniusz Pyszny. Konsekrowana została 13 września 509 p.n.e., już po ustanowieniu republiki, przez konsula Marka Horacjusza Pulwillusa^[1].

Na budowę świątyni wydatkowano 40 talentów srebra (około tony). Wybudowana w porządku toskańskim na podium o wysokości 5,0 m. Płyta fundamentowa została wykonana z bloków cappellacio (specjalny rodzaj tufu)^[2]. Wymiary w planie 55,0 x 65,0 m. Otoczona kolumnadą z 6 kolumn z trzech stron, od frontu kolumny stały w trzech rzędach tworząc przedsionek. Cella została podzielona na trzy części. Budowla ta była wykonana w całości z drewna, zdobiona terakotą.

Świątynia oprócz funkcji sakralnej spełniała też rolę swego rodzaju muzeum, ze stałą ekspozycją co świetniejszych darów wotywnych, miała także podziemne magazyny i archiwa. Co roku, w rocznicę poświęcenia świątyni, w jedną z jej kolumn wbijano gwóźdź. Gwoździe te policzył rzymski edyl roku 304 p.n.e. Gnejusz Flawiusz i ustalił tym samym, kiedy świątynia została konsekrowana.

Świątynia uległa zniszczeniu w wyniku pożaru, jaki z nieustalonych przyczyn wybuchł 5 lipca 83 p.n.e.^[3] Odbudowana została w dawnym kształcie i ponownie konsekrowana w roku 69 p.n.e. przez konsula Kwintusa Lutacjusza Katulusa. Następny pożar w roku 26 p.n.e. powstał od uderzenia pioruna i spowodował niewielkie szkody, które naprawił Oktawian August.

W roku 69 n.e. na skutek walk w mieście wybuchł na Kapitolu pożar, który całkowicie zniszczył świątynię. Po raz kolejny świątynia została odbudowana niemalże w tym samym kształcie i z tego samego materiału (drewno). Zmiany wyglądu świątyni dotyczyły jej wysokości, którą zwiększono, ulepszając przysadziste proporcje ustalone w czasach królewskich. Konsekracji świątyni dokonał Wespazjan jako urzędujący konsul w roku 75 n.e.

W roku 80 n.e. budowlę Wespazjana strawił całkowicie następny pożar powstały znów od uderzenia pioruna^[4]. Pożary, zwłaszcza z lat 82 p.n.e., 69 n.e. i 80 n.e., spowodowały poważne straty dla rzymskiej sztuki i nauki z powodu zniszczenia przechowywanych w świątyni zabytków i dokumentów.

Po raz ostatni świątynia została odbudowana i konsekrowana w roku 82 n.e. przez cesarza Domicjana jako urzędującego konsula. Tym razem do budowy użyto białego marmuru (co skutecznie już zapobiegło pożarom). Wydano na nią 12000 talentów złota (ok. 312 ton, co stanowi równowartość kilkunastu miliardów obecnych złotych). Była największą i najwspanialszą świątynią Rzymu.

Upadek kultu Jowisza nastąpił w IV wieku n.e. wraz z zakazem sprawowania kultów pogańskich wprowadzonym przez chrześcijan. Sama budowla przetrwała co najmniej do XII wieku. W XVI wieku Giovanni Pietro Caffarelli użył pozostałości budowli do budowy pałacu Caffarelli.

Przypisy

↑ Sadurska 1998 ↓, s. 500.
↑ Alberto Danti, Pamela Manzo, Roberta Tanganelli: Il Campidoglio da riscoprire. Roma: Gangemi Editore International, 2018, s. 9. ISBN 978-88-492-3675-0.
↑ Krawczuk 1994 ↓, s. 147.
↑ Krawczuk 1994 ↓, s. 205.

Bibliografia

Aleksander Krawczuk: Kronika starożytnego Rzymu. Warszawa: Iskry, 1994. ISBN 83-2071432-X.
Anna Sadurska: Rzym. W: Encyklopedia sztuki starożytnej: Europa, Azja, Afryka, Ameryka. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12466-0.
Tadeusz Zieliński: Rzeczpospolita Rzymska. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1989. ISBN 83-216-0767-5.

Linki zewnętrzne

Temple of Jupiter Capitoline (ang.)

Plan starożytnego Kapitolu
Area Capitolina Arx Forum Romanum Fora cesarskie Velabrum Świątynia Jowisza Najlepszego Największego Tabularium Świątynia Junony Monety Teatr Marcellusa Forum Holitorium Świątynia Bellony Ś. Jowisza Feretriusa Świątynia Veiovisa Auguraculum Iseum Świątynia Jowisza Strażnika (?) Świątynia Konkordii (Arx) (?) Świątynia Jowisza Obrońcy Casa Romuli Ołtarz Tensarum Świątynia Jowisza Grzmiącego Clivus Capitolinus Centus Gradus Porta Pandana Świątynia Janusa Świątynia Junony Sospita Świątynia Spes Świątynia Augusta Asylum Inter duos lucos Vicus Iugarius Pole Marsowe Portyk Dii Consentes Świątynia Wespazjana Świątynia Konkordii Tullianum Clivus Argentarius Świątynia Wenus Érycine Świątynia Mens (?) Świątynia Fides (?) Świątynia Ops (?) Łuk Scypiona Świątynia Saturna Bazylika Julia Ś. Wenus Victrix (?) Ś. Genius publicus populi Romani (?) Ś. Fausta Felicitas (?)

[CITEREFSadurska1998500-1] Sadurska 1998 ↓, s. 500.

[2] Alberto Danti, Pamela Manzo, Roberta Tanganelli: Il Campidoglio da riscoprire. Roma: Gangemi Editore International, 2018, s. 9. ISBN 978-88-492-3675-0.

[CITEREFKrawczuk1994147-3] Krawczuk 1994 ↓, s. 147.

[CITEREFKrawczuk1994205-4] Krawczuk 1994 ↓, s. 205.

[1]

[2]

[3]

[4]