Denga

Denga to zakażenie wywoływane przez wirusa dengi. Denga przenoszony jest przez komar. Denga jest również znana jako “łamiąca gorączka”, ponieważ chorzy odczuwają ból porównywalny z łamaniem kości. Niektóre zobjawów dengi to gorączka; ból głowy; wysypka przypominająca odrę; oraz ból mięśni i stawów. U niektórych chorych denga może przyjąć jedną z dwóch zagrażających życiu form. Pierwsza z nich to denga krwotoczna, objawiająca się krwotokiem naczyń krwionośnych (naczyń transportujących krew) oraz niskim poziomem trombocytów we krwi (co sprawia, że powstają skrzepy). Druga to wstrząs w wyniku dengi, który może wywołać niebezpiecznie niskie ciśnienie krwi.

Wyróżniamy cztery rodzaje wirusa dengi. W przypadku zakażenia się jednym z rodzajów, osoba jest najczęściej odporna na niego do końca życia. Jednak, na trzy pozostałe rodzaje, będzie ona odporna tylko przez krótki czas. Jeżeli wspomniana osoba zachoruje na jeden z pozostałych trzech typów, zwiększy to prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych problemów.

Nie opracowano skutecznej szczepionki, która chroniłaby przed dengą. Istnieje kilka sposobów pozwalających uniknąć zachorowania na nią. Należy chronić się przed komarami i ograniczyć ilość ugryzień. Naukowcy proponują również ograniczenie środowiska, w którym żyją komary oraz redukowanie populacji komarów. Osoba, która zachorowała na dengę powinna odzyskać zdrowie przyjmując odpowiednią ilość płynów, pod warunkiem że choroba rozwija się łagodnie lub umiarkowanie. W przypadku gdy choroba przyjmuje ciężką postać, chory powinien przyjmować płyny dożylnie (płyny powinny być podawane do żyły, przy użyciu igły i kroplówki), lub powinien przejść transfuzję krwi (przyjęcie krwi od innej osoby).

Od lat 60. XX w. liczba chorych na dengę wzrasta. Choroba stała się ogólnoświatowym problemem po drugiej wojnie światowej. Choroba jest często spotykana w ponad 110 krajach. Każdego roku ok. 50-100 milionów osób choruje na dengę.

Prowadzone są prace mające na celu opracowanie szczepionki oraz leków pozwalających bezpośrednio leczyć osoby chore na wirusa. Stosuje się również wiele sposobów unikania pogryzienia przez komary.

Pierwsze informacje o dendze pojawiły się już w 1779 r. Na początku XX w. naukowcy odkryli, że choroba wywoływana jest przez wirusa dengi przenoszonego (lub rozprzestrzenianego) przez komary.

Objawy

Obrazek pokazujący objawy dengi

U ok. 80% chorych (8 z 10) na dengę nie obserwuje się objawów lub objawy są łagodne (np. zwykła gorączka). Ok. 5% zakażonych osób (5 na 100) dotykają ciężkie objawy choroby. U niektórych osób choroba może być śmiertelna. Objawy pojawiają się po 3-14 dniach od zakażenia wirusem dengi. Najczęściej objawy pojawiają się po 4-7 dniach. W związku z tym, jeżeli osoba wraca z rejonu, w którym denga jest często spotykana i pojawia się u niej gorączka lub inne objawy, później niż w 14 dni po powrocie, prawdopodobnie nie są one spowodowane dengą.

Objawy dengi u dzieci bardzo często przypominają przeziębienie lubwirusowe zakażenie przewodu pokarmowego (czyli tzw. grypę żołądkową; przykładowe objawy to wymiotowanie oraz biegunka). Jednak dzieci są bardziej narażone na poważne problemy wynikające z dengi.

Przebieg choroby

Najczęściej spotykane objawy dengi to nagła gorączka; ból głowy (zazwyczaj za oczami); wysypka oraz ból mięśni i stawów. Inna nazwa choroby, "łamiąca gorączka" związana jest z silnym bólem.Denga przebiega w trzech etapach: gorączkowym, krytycznym i powracania do zdrowia.

W czasie etapu gorączkowego, osoba ma zazwyczaj wysoką gorączkę. ("Gorączkowy" oznacza, że osoba ma gorączkę.) Gorączka często przekracza 40 stopni Celsjusza (104 stopni Fahrenheita). Chory, może odczuwać ogólne bóle oraz ból głowy. Etap gorączkowy trwa zazwyczaj 2-7 dni. Na tym etapie u ok. 50-80% chorych występuje wysypka. Pierwszego lub drugiego dnia wysypka wygląda po prostu jak zaczerwieniona skóra. W miarę rozwoju choroby (w dniach 4-7), wysypka przypomina odrę. Na skórze mogą pojawić się niewielkie czerwone ślady (wybroczyny). Ślady te nie znikają pod wpływem naciśnięcia skóry. Przyczyną czerwonych śladów są uszkodzone naczynia włosowate. U chorego może również wystąpić łagodne krwawienie z błony śluzowej ust i nosa. Gorączka ma tendencję do słabnięcia (poprawy) i powracania po dniu lub dwóch. Jednak objawy te przebiegają różnie u różnych pacjentów.

U niektórych osób występuje krytyczny etap choroby, który zaczyna się po minięciu wysokiej gorączki. Etap krytyczny trwa 1 lub 2 dni. W czasie tego etapu, w klatce piersiowej i brzuchu zbiera się płyn. Dzieje się tak na skutek przeciekania małych naczyń krwionośnych. Płyn zbiera się i nie krąży po całym ciele. Oznacza to, że (najważniejsze) organy nie otrzymują normalnej ilości krwi. Z tego powodu organy nie funkcjonują normalnie. U chorego może wystąpić również poważny krwotok zazwyczaj z przewód pokarmowy.)

U mniej niż 5% chorych na dengę występuje wstrząs układu krwionośnego, zespół wstrząsu dengi oraz gorączka krwotoczna dengi. Jeżeli osoba chorowała w przeszłości na inny rodzaj dengi (“powtórne zakażenie) istnieje ryzyko poważnych komplikacji.

W czasie etapu powracania do zdrowia płyn, który przedostał się z naczyń krwionośnych powraca do krwioobiegu. Etap powracania do zdrowia trwa zazwyczaj 2-3 dni. Stan chorego na tym etapie często znacznie się poprawia. Jednak możliwe jest swędzenie i niskie tętno. W czasie tego etapu u chorego może wystąpić zespół przeładowania płynowego (dzieje się tak, gdy do krwioobiegu wraca zbyt duża ilość płynu). Jeżeli będzie miało to wpływ na mózg, może być przyczyną napadu lub zaburzenia świadomości (co wiąże się ze zmienionym sposobem myślenia, zmienioną świadomością i zachowaniem).

Powiązane problemy

W niektórych przypadkach, denga może wpływać na inne układy w organizmie. U chorego mogą pojawić się same objawy, lub objawy wraz z najczęstszymi objawami dengi. U 0,5-6% poważnie chorych możliwe są zaburzenia świadomości. Dzieje się tak, gdy denga wywołuje zakażenie mózgu. Podobna reakcja może wystąpić, gdy istotne organy jak np. wątroba nie działają prawidłowo.

U osób cierpiących na dengę stwierdzono różne zaburzenia neurologiczne (zaburzenia wpływające na mózg oraz nerwy). Chociaż jest to prawie niespotykane, denga może wywołać zakażenie serca i ostrą niewydolność wątroby.

Przyczyna

Znacznie powiększone zdjęcie wirusa dengi (zbiór czarnych kropek w pobliżu środka)

Dengę wywołuje wirusa dengi. W naukowej systematyce służącej do nazywania i klasyfikowania wirusów, wirus dengi należy do rodziny Flaviviridae i rodzaju Flavivirus. Inne wirusy należące do tej rodziny również wywołują u człowieka choroby. Przykładowo, wirus żółtej febry, wirus Zachodniego Nilu, wirus wywołujący zapalenie mózgu typu St. Louis, wirus wywołujący Japońskie Zapalenie Mózgu, kleszczowe zapalenie mózgu, wirus wywołujący chorobę lasu Kyasanur oraz Omska gorączka krwotoczna również należą do rodzinyFlaviviridae.. Większość wspomnianych wirusów jest przenoszona przez komary oraz kleszcze.

Przenoszenie choroby

The komar Aedes aegypti pożywiający się na człowieku

Wirus dengi przenoszony jest najczęściej przez komary podrodziny Aedes, zwłaszcza przez komara typu Aedes aegypti. Komary te występują zazwyczaj w szerokości geograficznej od 35° szerokości północnej do 35° szerokości południowej, na wysokości poniżej 1000 m. Żerują zazwyczaj w ciągu dnia. Nawet jedno ugryzienie może być przyczyną zakażenia.

Czasami komar może zakazić się dengą od człowieka. Jeżeli samica komara ugryzie zarażoną osobę, komar może zarazić się dengą. Początkowo wirus rozwija się w komórkach jelitowych komara. Ok. 8-10 dni później, wirus przedostaje się do ślinianki komara odpowiedzialnej za wytwarzanie śliny. Oznacza to, że ślina wytwarzana przez komara zwiera wirusa dengi. W związku z tym po ugryzieniu człowieka przez komara, zakażona ślina przedostaje się do organizmu człowieka i może być przyczyną zakażenia. Wirus nie wywołuje żadnych problemów u komarów, które do końca życia zakażone są chorobą. Najczęściej denga przenoszona jest przez komara Aedes aegypti. Wynika to z tego, że lubi on żyć w pobliżu ludzi i odżywia się krwią ludzi, a nie zwierząt. Lubi również składać jaja w przygotowanych przez człowieka na zimę pojemnikach na wodę.

Denga może również być przenoszona przez produkty zawierające zakażoną krew lub w wyniku oddawania organów. Jeżeli chory na dengę oddaje krew lub organ, który zostaje przekazany inne osobie, osoba może zakazić się dengą z krwi lub organu. W niektórych krajach jak np. w Singapurze, denga jest powszechną chorobą. W krajach tych 1,6-6 transfuzji krwi na każde 10 000 zabiegów tego typu powoduje zakażenie dengą.Wirus dengi może również zostać przekazany dziecku przez matkę w czasie ciąży lub po urodzeniu. Denga nie jest zazwyczaj przenoszona w inny sposób.

Zagrożenie

Niemowlęta i małe dzieci chorujące na dengę są znacznie bardziej narażone na poważny przebieg choroby. Ryzyko ciężkiego przebiegu choroby u dzieci jest wyższe jeżeli są one dobrze odżywione (zdrowe i dobrze odżywione). (Sytuacja wygląda inaczej niż w przypadku innych chorób, ponieważ zazwyczaj dzieci, które są niedożywione lub chorowite ciężej przechodzą choroby. Kobiety są znacznie bardziej niż mężczyźni narażone na poważną chorobę. Denga może być śmiertelną chorobą u osób cierpiących na choroby przewlekłe jak np. cukrzyca i astma.

Mechanizm

Po ugryzieniu komara, jego ślina przedostaje się do skóry człowieka. Jeżeli komar przenosi dengę, ze śliną do skóry człowieka przedostaje się wirus. Wirus wiąże się i wnika do leukocytów. (Zadaniem leukocytów jest ochrona organizmu poprzez zwalczanie zagrożeń takich jak np. infekcje.) Podczas gdy leukocyty poruszają się po organizmie, wirus reprodukuje się (rozmnaża się). Leukocyty reagują produkując dużą ilość protein związanych z odpowiedzią odpornościową (tzw. cytokiny), jak interleukiny, interferony i TNF. Proteiny te wywołują objawy spotykane w czasie dengi - gorączkę, objawy podobne do grypy i ostry ból.

Jeżeli osoba cierpi na (ostre) zakażenie, wirus reprodukuje się w organizmie znacznie szybciej. Ponieważ jego liczba rośnie, może atakować więcej organów (np. wątrobę i szpik kostny). Płyn przedostaje się z krwioobiegu poprzez ścianki mniejszych naczyń krwionośnych do jam organizmu. Z tego powodu w naczyniach krwionośnych krąży (porusza się po organizmie) mniejsza ilość krwi. Ciśnienie krwi chorego jest obniżone, w związku z czym serce nie jest w stanie zapewnić wystarczającej ilości krwi najważniejszym organom. Szpik kostny nie jest w stanie produkować dostatecznej ilości płytek, które odpowiadają za krzepnięcie krwi. Bez odpowiedniej ilości płytek, chory narażony jest na zagrożenia związane z krwawieniem. Krwotoki są jednym z głównych powikłań dengi (są jednym z najpoważniejszych problemów, jakie choroba może wywołać).

Diagnoza

Zazwyczaj, pracownicy służby zdrowia diagnozują dengę badając chorego i zauważając, że objawy odpowiadają objawom dengi. Pracownicy służby zdrowia są w stanie zdiagnozować dengę w ten sposób w miejscach gdzie jest ona powszechną chorobą. Jednak na wczesnym etapie, rozróżnienie jej objawów od objawów innych zakażeń wirusowych (zakażeń wywoływanych przez wirusy) może być trudne. Chory jest prawdopodobnie chory na dengę, jeżeli ma gorączkę i występuje u niego jeden z dwóch następujących objawów: mdłości i wymiotowanie; wysypka; ogólny ból (ból całego ciała); niska liczba leukocytów; lub objaw Rumpla-Leedego. Jakiekolwiek niepokojące sygnały, wraz z gorączką, są zazwyczaj objawami choroby w obszarach gdzie jest ona powszechna .

Niepokojące sygnały zazwyczaj występują zanim denga przyjmie ostrą postać. Objaw Rumpa-Leedego jest użyteczny gdy niemożliwe jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych. Aby sprawdzić objaw Rumpla-Leedego pracownicy służby zdrowia zakładają rękaw uciskowy na rękę chorego na 5 minut. Następnie liczą czerwone ślady na skórze. Im wyższa liczba tym większa szansa na to, że osoba choruje na dengę.

Odróżnienie dengi od gorączki chikungunya może być trudne. Chikungunya jest bardzo podobną infekcją wirusową, której objawy podobne są do objawów dengi, a co więcej obie choroby występują na tym samym obszarze. Denga może charakteryzować się objawami podobnymi do innych chorób jak malaria, leptospirozy, dur brzuszny, i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Bardzo często przed wykryciem dengi u chorego, specjaliści przeprowadzają dodatkowe badania w celu wyeliminowania pozostałych chorób. W przypadku dengi, jedną z najwcześniejszych zmian, które można obserwować w warunkach laboratoryjnych jest niska liczba leukocytów. Innymi objawami dengi są również niska liczba płytek krwi oraz kwasica metaboliczna. Jeżeli chory cierpi na ostrą dengę, możliwe jest również zaobserwowanie kolejnego z objawów w czasie badania krwi. Ostra denga sprawia, że płyn wydostaje się z krwioobiegu. Wywołuje to zagęszczenie krwi (w przypadku mniejszej ilości osocza – płynnego składnika krwi – a większej ilości erytrocytów we krwi). Możliwe jest również obniżenie poziomu albuminy we krwi..

Czasami, ostra denga może być przyczyną znacznego gromadzenia się płynu w jamie opłucnej (w przypadku, gdy płyn gromadzi się w okolicy płuc) lub wysięku do jamy brzusznej (w przypadku, gdy płyn gromadzi się w brzuchu). Jeżeli wspomniane objawy są znaczne, pracownicy służby zdrowia mogą zauważyć je już przy badaniu pacjenta. Specjaliści mogą wcześnie zdiagnozować zespół wstrząsu dengi jeżeli mogą skorzystać z ultradźwięków w celu wykrycia płynu znajdującego się w organizmie. Jednak w wielu obszarach, gdzie denga jest powszechną chorobą, większość pracowników służby zdrowia oraz klinik nie ma dostępu do urządzeń wykorzystywanych przy badaniu ultradźwiękami.

Klasyfikacja

W 2009 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) sklasyfikowała, lub podzieliła, dengę na dwa typu: typ nie wywołujący powikłań oraz typ ostry. Wcześniej, w 1997 r., WHO podzieliło chorobę na gorączkę nierozróżnialną, gorączkę typu denga i gorączkę krwotoczną typu denga. WHO zdecydowało, że stary podział dengi powinien zostać uproszczony. Organizacja uznała również, że stara klasyfikacja była zbyt restrykcyjna: nie obejmowała wszystkich możliwych przebiegów dengi. Mimo, że klasyfikacja dengi została oficjalnie zmieniona, nadal często wykorzystuje się starą klasyfikację.

Według starej klasyfikacji WHO, krwotoczna gorączka typu denga była podzielona na cztery etapy, znane jako klasy I-IV:

• W klasie I, chory ma gorączkę, a także łatwo powstają u niego siniaki i możliwe jest stiwerdzenie objawu Rumpla-Leedego.
• W klasie II, chory krwawi pod skórą oraz w innych częściach ciała.
• W klasie III, chory wykazuje objawy wstrząsu.
• W klasie IV, wstrząs u chorego jest tak poważny, że ciśnienie krwi i tętno są niemożliwe do wyczucia. Grades III and IV are called "dengue shock syndrome."

Badania laboratoryjne

Denga może zostać zdiagnozowana poprzez wykonanie badań mikrobiologia.Możliwe jest przeprowadzenie różnych badań. Jeden z testów (izolacja wirusa) polega na odizolowaniu wirusa dengi spośród innych kultur (lub próbek). Inne badanie (badanie na obecność kwasu nukleinowego) polegają na wykryciu kwasu nukleinowego wirusa przy użyciu metody znanej jako reakcja łąńcuhowa polimerazy (PCR). trzecie badanie (badanie na obecność antygenu) polega na wykryciu antygenów wirusa. Inne badanie polega na wykryciu we krwi przeciwciała, których organizm używa przy zwalczaniu wirusa dengi. Badania polegające na odizolowaniu wirusa i wykryciu kwasu nukleinowego są skuteczniejsze niż badanie polegające na wykryciu antygenu. Jednak badania te są droższe i są niedostępne w wielu miejscach. Na wczesnym etapie dengi wszystkie te badania mogą dać wynik negatywny (co oznacza, że nie wykażą choroby u pacjenta).

Z wyjątkiem badań na obecność przeciwciał, badania laboratoryjne mogą jedynie pomóc zdiagnozować dengę wyłącznie w czasie początkowego, ostrego etapu choroby. Jednak, badanie na obecność przeciwciał może pomóc stwierdzić, czy osoba choruje na dengę nawet w późniejszym etapie choroby. Organizm produkuje antyciała, których zadaniem jest walka z dengą po 5-7 dniach.

Profilaktyka

Nie istnieją uznane szczepionki pozwalające uchronić się przed wirusem dengi. Aby zapobiec zakażeniu, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) proponuje kontrolowanie populacji komarów i chronienie ludzi przed ich ugryzieniami.

WHO proponuje program mający na celu zapobieganie dendze (znany jako “Zintegrowana Kontrola Wektorów”) w ramach którego sugeruje, że:

• Poradnictwo, społeczna mobilizacja, oraz ustawodawstwo (prawo) powinny być wykorzystywane do umacniania organizacji publicznej służby zdrowia i społeczności.
• Wszyscy członkowie społeczeństwa powinni współpracować. Obejmuje to sektor publiczny (np. rząd), the sektor prywatny (np. przedsiębiorstwa i korporacje), oraz służbę zdrowia.
• Należy zintegrować wszystkie dostępne sposoby kontrolowania choroby tak, żeby dostępne zasoby w celu maksymalizacji rezultatów.
• Decyzje powinny być podejmowana na podstawie dowodów. Pozwoli to upewnić się, że interwencje (działania podejmowana na rzecz rozwiązania problemu dengi) są skuteczne.
• Obszary, w których denga jest problemem powinny otrzymać pomoc tak, żeby mogły same rozwinąć możliwości związane z samodzielnym kontrolowaniem choroby.

WHO sugeruje również działania mające na celu kontrolowanie populacji komarów oraz unikania ich ugryzień. Najlepszym sposobem kontrolowania populacji komara “Aedes aegypti” jest pozbawianie go naturalnego środowiska życia. W tym celu należy osuszyć zbiorniki wodne (tak, żeby komary nie mogły składać w nim jaj). Środki owadobójcze lub kontrola biologiczna również mogą być używane do kontrolowania populacji komarów w ich środowisku. Naukowcy uważają, że opryski środkami owadobójczymi zawierającymi estry kwasów fosforowych i pyretroidy są nieskuteczne. Należy likwidować zbiorniki wodne ze stojącą wodą (wodą, która nie płynie), ponieważ przyciągają one komary a koncentracja środków owadobójczych w stojącej wodzie może być szkodliwa dla ludzi. W celu uniknięcia ugryzienia przez komara należy nosić odzież zakrywającą całą powierzchnię skóry. Można również korzystać ze środków odstraszających owady (jak np. środki przeciwko owadom), które pozwolą zniechęcić komary. (Najskuteczniejszym środkiem jest DEET.) W czasie odpoczynku można korzystać z moskitiery.

Terapia

Nie opracowano specjalnego sposobu leczenia dengi. W zależności od objawów różne osoby wymagają różnych metod leczenia. Niektórym chorym do powrotu do zdrowia starcza przyjmowanie w domu płynów pod obserwacją pracowników służby zdrowia, sprawdzających czy stan chorego ulega poprawie. Inni potrzebują dożylnego podawania płynów oraz transfuzji krwi.W razie zaobserwowania szczególnie niepokojących symptomów pracownicy służby zdrowia mogą zdecydować o przyjęciu chorego do szpitala, szczególnie jeżeli cierpi on już na przewlekłą chorobę.

Osoby wymagające dożylnego podawania płynów przyjmują je zazwyczaj przez dzień lub dwa. Pracownik służby zdrowia zwiększy ilość podawanych płynów tak, żeby chory wydalał odpowiednią ilość moczu (0,5–1 mL/kg/hr). Ilość podawanego płynu będzie również zwiększana do czasu aż poziom hematokrytu (zawartość żelaza we krwi) oraz funkcje życiowe wrócą do normy. W związku z ryzykiem krwawienia należy unikać inwazyjnych metod leczenia jak np. intubacja nosowo-żołądkowa (umieszczenie rurki łączącej nos z brzuchem), iniekcja domięśniowa (podawanie leku w postaci zastrzyku w mięsień) oraz nakłucia tętnicze (umieszczenie igły w tętnicy). Paracetamol (Tylenol) może być podawany w celu łagodzenia gorączki i bólu. Nie należy podawać przeciwzapalnych leków znanych jako NLPZ (jak ibuprofen i aspiryna), ponieważ mogą one być przyczyną krwotoku. W przypadku zmian lub zaburzeń funkcji życiowych oraz spadku ilości czerwonych krwinek we krwi należy jak najszybciej przeprowadzić transfuzje krwi. W przypadku gdy konieczna jest transfuzja, chory powinien otrzymać pełnowartościową krew (krew, która nie została podzielona na poszczególne składniki) lub czerwone krwinki. Nie zaleca się płytek (oddzielonych od pozostałej krwi) ani świeżego, zamrożonego osocza.

Gdy chory odzyskuje zdrowie po dendze, zazwyczaj przestaje się podawać mu płyny dożylnie aby uniknąć przewodnienia. W przypadku nadmiaru płynu, gdy funkcje życiowe osoby są stabilne wystarczy zrezygnować z podawania większej ilości płynu. Jeżeli stan chorego nie jest już krytyczny można podawać diuretyki pętlowe jak np. furosemid (Lasix). Pomoże to pozbyć się nadmiaru płynu z krwioobiegu pacjenta.

Ryzyko wystąpienia

Większość chorych na dengę wraca do zdrowia i nie występują u nich dalsze powikłania. Od 1 do 5% chorych pozbawionych dostępu do leczenia (1 do 5 osób spośród 100) umiera w wyniku dengi. Mniej niż 1% chorych posiadających dostęp do leczenia umiera w wyniku choroby. Jednak 26% (26 osób spośród 100) osób ciężko przechodzących dengę umiera w jej wyniku.

Denga jest powszechną chorobą w przeszło 110 państwach. Każdego roku zakażonych zostaje od 50 do 100 milionów osób na całym świecie. Każdego roku jest ona również przyczyną hospitalizacji pół miliona osób oraz ok. 12500-25000 zgonów na całym świecie.

Denga jest najczęściej spotykaną chorobą przenoszoną przez stawonogi. Uważa się, że denga ma wskaźnik DALY wynoszący 1600 dla każdego miliona osób. Oznacza to, że dla każdego miliona osób, denga jest przyczyną utraty ok 1600 lat życia. Wskaźnik ten jest zbliżony do innych chorób występujących u dzieci lub chorób tropikalnych takich jak gruźlica. Denga jest uważana za drugą najgroźniejszą chorobę tropikalną, zaraz za malarią. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje dengę za jedną z 16 lekceważonych chorób tropikalnych, (co oznacza, że dengi nie traktuje się tak poważnie jak należy).

Częstość zachorowań na dengę wzrasta na całym świecie. W 2010 r., denga była spotykana 30 razy częściej niż w 1960 r. Uważa się, że za wzrost liczby zachorowań na dengę odpowiada kilka czynników. Coraz więcej osób mieszka w miastach. Ludność świata (liczba osób na świecie) wciąż rośnie. Więcej osób podróżuje do innych państw (z jednego kraju do drugiego). Uważa się również, że we wzroście zachorowań na dengę rolę może odgrywać globalne ocieplenie .

Denga występuje najczęściej w okolicy równika. 2,5 miliarda osób mieszkających na obszarze występowania dengi żyje w rejonie Azji i Pacyfiku. W Stanach Zjednoczonych od 2,9% do 8% osób, które powracają z obszaru występowania dengi cierpi na gorączkę w wyniku zakażenia w czasie podróży. W grupie tej, denga jest drugą najczęściej diagnozowaną chorobą zaraz po malarii.

Historia

Denga została opisana po raz pierwszy wiele lat temu. Chińska encyklopedia medyczna z okresu dynastii Jin (która panowała od 265 do 420 r. p.n.e.) opisuje osobę, która prawdopodobnie chorowała na dengę. Książka opisywała „zatrucie wodne”mające związek z latającymi owadami.Odkryto również zapiski z XVII w., które mogą opisywać epidemię dengi (choroba rozprzestrzeniała się bardzo szybko w krótkim czasie). Najwcześniejsze raporty opisujące dengę pochodzą z 1779 i 1780 r. W raportach tych opisano epidemię występującą w Azji, Afryce i Ameryce Północnej. Od tamtego czasu aż do 1940 r., nie dochodziło do wybuchów epidemii.

W 1906 r. naukowcy udowodnili, że chorzy byli zarażani przez komary Aedes. W 1907 r. naukowcy wykazali, że przyczyną dengi jest wirus. Była to wówczas druga opisana choroba pochodzenia wirusowego. (Naukowcy wykazali wcześniej, że wirus jest przyczyną żółtej febry.)John Burton Cleland i Joseph Franklin Siler zajęli się badaniami nad wirusem dengi i odkryli w jaki sposób się on rozprzestrzeniania.

Rozprzestrzenianie się dengi uległo znacznemu przyspieszeniu w czasie II wojny światowej. Uważa się, że było to spowodowane tym, że wojna na wiele różnych sposobów zmieniła środowisko. Różne rodzaje dengi zaczęły rozprzestrzeniać się na nowe obszary. Po raz pierwszy ludzie zaczęli cierpieć na krwotoczną gorączkę denga. Ta groźna forma choroby została po raz pierwszy opisana na Filipinach w 1953 r. Do lat 70. krwotoczna gorączka denga stała się główną przyczyną zgonów dzieci. Zaczęła również występować w rejonie Pacyfiku oraz w obu Amerykach. Krwotoczna gorączka denga oraz wstrząs nią spowodowany zostały opisane po raz pierwszy w Ameryce Środkowej i Południowej w 1981 r. W tamtym czasie, pracownicy służby zdrowia zauważyli, że chorzy na dengę typu 1 po kilku latach chorowali na dengę typu 2.

Etymologia słowa

Niejasne jest pochodzenie słowa „denga”. Niektórzy uważają, że pochodzi ono od pochodzącego z Suahili zwrotu “'Ka-dinga pepo”'. Zwrot ten opisuje chorobę wywoływaną przez złe duchy. Uważa się, że występujące w języku Suahili słowo dinga pochodzi od Hiszpański słowa dengue, które znaczy tyle co „ostrożny”. Słowo to mogło być używane do określenia osoby, która w wyniku bólu kości oraz gorączki denga porusza się w ostrożny sposób. Możliwe jednak, że to słowo hiszpańskie pochodzi od słowa z języka Suahili a nie odwrotnie.

Inni uważają, że nazwa „denga” pochodzi z Karaibów. Postawę oraz sposób poruszania się karaibskich niewolników opisywano słowem „dandy” (dandys, fircyk). W rezultacie choroba była więc nazywana „dandy fever”.

Nazwa „łamiąca gorączka” (ang. „breakbone fever”) została użyta po raz pierwszy przez Benjamina Rusha, lekarza i jednego z "Ojcowie-Założyciele ". W 1789 r. Rush użył nazwy „łamiąca gorączka” w raporcie dotyczącym wybuchu w Filadelfii epidemii dengi ok. 1780 r. W swoim raporcie Rush w dużym stopniu korzystał z oficjalnej nazwy – „żółciowa gorączka nawracająca” (ang. „bilious remitting fever”). Nazwa „gorączka denga” nie była powszechnie używana przed 1828 r. Wcześniej na określenie tej choroby używano różnych określeń. Denga była nazywana na przykład „gorączką łamiącą serce” oraz „la dengue”. Podobnie w przypadku ostrej dengi używane były różne nazwy np. „zakaźna plamica małopłytkowa”, „filipinka”, „tajka”, oraz „singapurska gorączka krwotoczna”.

Badania

Naukowcy prowadzą wciąż badania, których celem jest opracowanie środków profilaktycznych oraz leku na dengę. Prowadzone są również prace mające na celu kontrolowanie populacji komarów, opracowania szczepionki oraz leków zwalczających wirusa.

Populację komarów kontrolować można na wiele sposobów. Niektóre z nich okazały się skuteczne. Przykładowo,gupiki (Poecilia reticulata) lub widłonogi mogą zostać wprowadzone do wody stojącej w celu zjadania larwa komarów (jajeczek).

Naukowcy opracowują szczepionkę, która pozwoli chronić ludzi przed wszystkimi czterema typami dengi. Niektórzy naukowcy martwią się tym, że szczepionka może zwiększyć zagrożenie wynikające z poważnych chorób w związku ze wzbogaceniem zależnych antyciał (ADE). Idealna szczepionka musiałaby posiadać kilka cech. Po pierwsze powinna być bezpieczna. Po drugie, powinna działać po jednym lub dwóch zastrzykach. Po trzecie, powinna chronić przed wszystkimi typami wirusa dengi. Po czwarte, nie powinna wywoływać ADE. Po piąte, powinna być łatwa do przewożenia (transportowania) oraz magazynowania (przechowywania do czasu aż będzie potrzebna). Po szóste, powinna być tania i opłacalna (warta swojej ceny). Przed 2009 r. przetestowano kilka szczepionek. Naukowcy mają nadzieję, że pierwsza szczepionka (szczepionki) dostępna będzie komercyjnie (można będzie je kupić) do 2015 r..

Naukowcy pracują również nad lekami przeciwwirusowymi, które pomogą leczyć dengę i eliminować ryzyko powikłań.Pracują również nad określeniem struktury protein wirusa. Może to pomóc w opracowaniu leków skutecznych przy wszystkich typach dengi.

Bibliografia

• Szablon:Cite book
• Szablon:Cite book

Bibliografia

• "Choroby zakaźne i pasożytnicze" pod redakcją Zdzisława Dziubka

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.