P Cygni

P Cygni

{{{oznaczenie Bayera}}}
charakterystyczne linie profilu P Cygni.
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Cygnus
Rektascensja	20h 17m 47.2018s
Deklinacja	+38° 01′ 58.549″
Paralaksa (π)	0.32 +/-0.16
Odległość	1700 pc
Wielkość obserwowana (pasmo {{{pasmo}}})	4.82 (pasmo: 3 do 6)
Ruch własny (RA)	{{{ruch własny RA}}}
Ruch własny (DEC)	{{{ruch własny DEC}}}
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	LBV
Typ widmowy	B1Ia+
Masa	30
Promień	76
Metaliczność [Fe/H]	0.29 He/H
Wielkość absolutna	−7.9
Jasność	610,000
Przyspieszenie grawitacyjne	1.2
Temperatura	18,700
Charakterystyka orbitalna
Prędkość ruchu	35
Skład fotosfery
{{{skład}}}
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 34 Cyg 2MASS: 2MASS J20174719+3801585 Boss General Catalogue: GC 28218 Katalog Henry’ego Drapera: HD 193237 Katalog Hipparcosa: HIP 100044 Katalog jasnych gwiazd: HR 7763 SAO Star Catalog: SAO 69773
[[Plik:{{{mapa}}}|240x240px|alt={{{alt mapy}}}|{{{opis mapy}}}]] {{{opis mapy}}}

{{Gwiazda infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | ruch własny RA = | alt mapy = | opis mapy = | ruch własny DEC = | oznaczenie Bayera = | skład = | commons = | pasmo = | mapa = Nieznane pola: "Simbad" oraz "radial_v". Nieoczekiwana grafika: "grafika".

P Cygni (34 Cyg) jest Gwiazdą zmienną w gwiazdozbiorze Łabędzia. Oznaczenie "P" początkowo było przypisane przez Johanna Bayera w jego pracy pt. Uranometria jako Nowa klasyczna. Gwiazda znajduje się w odległości ok. 5000-6000 lat świetlnych (1500-1800 parseków) od Ziemi, jest ona zmiennym Hiperolbrzymem typu S Doradus, a jej Typ widmowy to B1Ia⁺. Jest ona jedną z najjaśniejszych gwiazd Drogi Mlecznej.

Widoczność

Pomimo swojej ogromnej odległości(5000-6000 lat świetlnych), gwiazda jest dostrzegalna gołym okiem w korzystnych warunkach. Nie była ona znana aż do końca XVI w., gdy nagle osiągnęła jasność +3 magnitudo. Po raz pierwszy zaobserwowana była 18 Sierpnia (Gregoriańskiego kalendarza) 1600 roku przez by Willema Blaeu, holenderskiego astronoma, mathematyka i kartografa. Wówczas otrzymała Oznaczenie "P" i od tamtej pory nazwa gwiady pozostała do dziś. Po sześciu latach gwiazda stopniowa słabła, aż w roku 1626 przestała być widoczna gołym okiem. Rozjaśniła się ponownie w 1655, ale przed 1662 ponownie osłabła. Kolejne rozjaśnienie nastąpiło w 1665; od tamtej pory miały miejsce liczne wahania jej jasności. Od roku 1715 P Cygni była gwiazdą o jasności +5 magnitudo, u której następowały niewielkie wahania jasności. Obecnie jej jasność wynosi +4.8, która nieregularnie waha się o kilka stenych w skali dnia. Obserwowana jasność wzrasta o ok. 0.15 magnitudo w ciągu jednego wieku, co jest spowodowane powolnym spadkiem temperatury przy stałej jasności.

P Cygni nazywana była "permanentną nową" ze względu na spektralne podobieństwa oraz przez wyraźną utratę materii, a także uznawana była jako Nowa, będąca tzw. Erupcyjną gwiazdą zmienną; jednak zachowanie gwiazdy już nie jest utożsamiane z procesami, zachodzącymi w prawdziwych Nowych.

Błękitna gwiazda zmienna

P Cygni jest powszechnie uznawana za najstarszy przykład jasnej błękitnej gwiazdy zmiennej (chociaż ze względu na swoje właściwości różni się ona znacząco od klasycznego przykładu gwiazdy tego typu). Była ona w dużym stopniu niezmienna zarówno pod kątem jasności jak i widma od serii XVII wiecznych serii dużych rozbłysków, podczas gdy typowa gwiazda LBV ukazuje powolne zróżnicowanie w okresie kilku lat bąź dekad, wraz z okazyjnymi rozbłyskami, podczas których gwiazda wykazuje znaczący spadek temperatury przy równoczesnym wzroście obserwowanej jasności, zachowując przy tym stosunkowo stałą ilość wytwarzanej energii. Z drugiej strony, P Cygni wykazuje jedynie minimalne zróżnicowania spektralne oraz jasności, ale odbyła co najmniej dwie gigantyczne erupcje; podobne zjawisko wystąpiło jedynie w przypadku Eta Carinae (i prawdopodobnie garstki obiektów pozagalaktycznych.)

P Cygni wykazuje dowody na wcześniejsze wielkie rozbłyski, które nastąpiły ok. 900, 2100, oraz prawdopodobnie 20 000 lat temu. W ostatnich stuleciach, obserwowana jasność gwiazdy bardzo powoli wzrastała, a jej temperatura malała. Zjawisko to było zinterpretowane jako spodziewany trend ewolucyjny gwiazdy na jej drodze do stadium Czerwonego nadolbrzyma.

Ewolucja

Niebieskie gwiazdy zmienne typu P Cygni są bardzo rzadkie, a ich czas życia jest krótki. Formują się jedynie w rejonach galaktyki, w których występuje intensywne formowanie nowych gwiazd. Gwiazdy LBV są bardzo masywne i energiczne (zazwyczaj 50 razy cięższe od Słońca i dziesiątki tysięcy razy jaśniejsze), że wyczerpują swoje paliwo jądrowe bardzo szybko. Świecą tylko przez kilka milionów lat (w porównaniu do kilku miliardów lat w przypadku Słońca), po czym eksplodują jako supernowa. Supernowa SN 2006gy, której wybuch nastąpił w sierpniu 2006 roku była prawdopodobnie wybuchem gwiazdy typu LBV podobnej do P Cygni, ale znajdującej się w odległej galaktyce. Uważa się, że po zakończeniu ciągu głównego P Cygni natychmiast przejdzie do etapu spalania powłoki wodoru.

Została ona wybrana na potencjalnego kandydata na Supernową typu IIb w wyniku modelowania dalszego losu gwiazd o masie od 20 do 25 mas Słońca (uwzględniając że przed wybuchem gwiazda osiągnie finalnie status gwiazdy LBV).

Profil P Cygni

Od nazwy P Cygni pochodzi określenie cechy spektroskopowej zwanej "Profilem P Cygni", gdzie obecność zarówno absorpcji jak i emisji w profilu tych samych linii widmowych wskazuje na istnienie gazowej "koperty", która rozciąga się od gwiazdy. Linia emisji powstają z gęstego gwiezdnego wiatru w pobliżu gwiazdy, natomiast płat absorpcji jest tworzony tam, gdzie promieniowanie przechodzi przez materię protoplanetarną, szybko rozszerzając ją w kierunku obserwatora. Profile te są użyteczne w badaniu wiatrów gwiazdowych w wielu typach gwiazd. Są one często wykorzystywane jako wskaźniki błękitnych gwiazd zmiennych, chociaż występują one także w innych typach gwiazd.

Gwiazda towarzysząca

Przypuszcza się, że erupcje na P Cygni mogą być spowodowane przez Transport masy do hipotetycznej gwiazdy podwójnej typu widmowego B. Taka gwiazda prawdopodobnie posiadałaby masę rzędu od 3 do 6 mas słońca i obiegałaby P Cygni w ciągu 7 lat po bardzo ekscentrycznej orbicie. Spadanie materii na drugą gwiazdę może doprowadzić do uwolnienia grawitacyjnej energii, z której część byłaby w stanie doprowadzić do wzrostu jasności układu gwiazd.