Przejdź do zawartości

Tupaja: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
WP:SK, drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, c.d.n.
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 12: Linia 12:
|podgromada = [[żyworodne]]
|podgromada = [[żyworodne]]
|infragromada = [[łożyskowce]]
|infragromada = [[łożyskowce]]
|rząd = [[wiewióreczniki]]
|rząd = [[wiewióreczniki]]
|rodzina = [[tupajowate]]
|rodzina = [[tupajowate]]
|rodzaj = tupaja
|rodzaj = tupaja
|typ nomenklatoryczny = ''Tupaia ferruginea'' {{small|Raffles, 1821}}
|typ nomenklatoryczny = ''Tupaia ferruginea'' {{small|Raffles, 1821}}
|synonimy = * ''Sorex-Glis'' {{small|[[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|É. Geoffroy Saint-Hilaire]] & [[Frédéric Cuvier|F. Cuvier]], 1822}}<ref name="geo&cuv"/>
|synonimy = * ''Tupaya''<ref group="uwaga" name="uwaga1">Wariant pisowni ''Tupaia'' {{small|Raffles, 1821}}.</ref> {{small|[[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|É. Geoffroy Saint-Hilaire]] & [[Frédéric Cuvier|F. Cuvier]], 1822}}{{odn|Geoffroy Saint-Hilaire|Cuvier|1822|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43945876 1]}}
* ''Sorex-Glis'' {{small|É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier, 1822}}{{odn|Geoffroy Saint-Hilaire|Cuvier|1822|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43945877 2]}}
* ''Glisorex''<ref group="uwaga">Nowa nazwa dla ''Sorex-Glis'' {{small|É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier, 1822}}.</ref> {{small|[[Anselme Gaëtan Desmarest|Desmarest]], 1822}}<ref name="des"/>
* ''Glisorex''<ref group="uwaga">Nowa nazwa dla ''Sorex-Glis'' {{small|É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier, 1822}}.</ref> {{small|[[Anselme Gaëtan Desmarest|Desmarest]], 1822}}<ref name="des"/>
* ''Cladobates'' {{small|[[Frédéric Cuvier|F. Cuvier]], 1824}}<ref name="Cuvier"/>
* ''Cladobates'' {{small|[[Frédéric Cuvier|F. Cuvier]], 1824}}<ref name="Cuvier"/>
* ''Chladobates''<ref group="uwaga" name="uwaga2">Niepoprawna późniejsza pisownia ''Cladobates'' {{small|F. Cuvier, 1824}}.</ref> {{small|[[Heinrich Rudolf Schinz|Schinz]], 1824}}<ref name="sch"/>
* ''Gladobates''{{u|uwaga2}} {{small|[[Arnold Adolph Berthold|Berthold]], 1827}}{{odn|Berthold|1827|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/12056974 577]}}
* ''Tupaja''{{u|uwaga1}} {{small|[[Arnold Adolph Berthold|Berthold]], 1827}}{{odn|Berthold|1827|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/12056996 599]}}
* ''Hylogale''<ref group="uwaga">Nowa nazwa dla ''Tupaia'' {{small|Raffles, 1821}}.</ref> {{small|[[Coenraad Jacob Temminck|Temminck]], 1827}}<ref name="Temminck"/>
* ''Hylogale''<ref group="uwaga">Nowa nazwa dla ''Tupaia'' {{small|Raffles, 1821}}.</ref> {{small|[[Coenraad Jacob Temminck|Temminck]], 1827}}<ref name="Temminck"/>
* ''Hylogalea''<ref group="uwaga">Wariant pisowni ''Hylogale'' {{small|Temminck, 1827}}.</ref> {{small|[[Hermann Schlegel|Schlegel]] & [[Salomon Müller|S. Müller]], 1843}}<ref name="sch&mul"/>
* ''Glisosorex''<ref group="uwaga" name="uwaga3">Nieuzasadniona poprawka ''Glisorex'' {{small|Desmarest, 1822}}.</ref> {{small|Giebel, 1855}}<ref name="gie"/>
* ''Tapaia''<ref group="uwaga">Niepoprawna późniejsza pisownia ''Tupaia'' {{small|Raffles, 1821}}.</ref> {{small|[[John Edward Gray|J.E. Gray]], 1860}}<ref name="gray"/>
* ''Glirisorex''{{u|uwaga3}} {{small|[[Samuel Hubbard Scudder|Scudder]], 1882}}<ref name="scu"/>
* ''Glipora'' {{small|[[Fredericus Anne Jentink|Jentink]], 1888}}<ref name="Jentink"/>
* ''Glipora'' {{small|[[Fredericus Anne Jentink|Jentink]], 1888}}<ref name="Jentink"/>
* ''Urogale'' {{small|[[Edgar Alexander Mearns|Mearns]], 1905}}<ref name="Mearns"/>
* ''Urogale'' {{small|[[Edgar Alexander Mearns|Mearns]], 1905}}<ref name="Mearns"/>
* ''Tana''<ref group="uwaga">Młodszy [[homonimia (taksonomia)|homonim]] ''Tana'' {{small|Reed, 1888}} ([[muchówki|Diptera]]).</ref> {{small|[[Marcus Ward Lyon|Lyon]], 1913}}<ref name="Lyon"/>
* ''Tana''<ref group="uwaga">Młodszy [[homonimia (taksonomia)|homonim]] ''Tana'' {{small|Reed, 1888}} ([[muchówki|Diptera]]).</ref> {{small|[[Marcus Ward Lyon|Lyon]], 1913}}<ref name="Lyon"/>
* ''Lyonogale''<ref group="uwaga">Nowa nazwa dla ''Tana'' {{small|Lyon, 1913}}.</ref> {{small|Conisbee, 1953}}<ref name="Conisbee"/>
* ''Lyonogale''<ref group="uwaga">Nowa nazwa dla ''Tana'' {{small|Lyon, 1913}}.</ref> {{small|[[Lewis Ralph Conisbee|Conisbee]], 1953}}<ref name="Conisbee"/>
|ranga podtaksonu = [[gatunek (biologia)|Gatunki]]
|ranga podtaksonu = [[gatunek (biologia)|Gatunki]]
|podtaksony = ''zobacz opis w tekście''
|podtaksony = ''21 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście''
|wikispecies = Tupaia
|wikispecies = Tupaia
|commons = Category:Tupaia
|commons = Category:Tupaia Naturgeschichte und Abbildungen der Säugethiere
|wikisłownik = tupaja
|wikisłownik = tupaja
}}
}}

'''Tupaja'''<ref name="Cichocki&inni"/>, nadrzewnica<ref name="Cichocki&inni"/> (''Tupaia'') – [[Rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[ssaki|ssaka]] z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[tupajowate|tupajowatych]] (Tupaiidae).
'''Tupaja'''<ref name="Cichocki&inni"/>, nadrzewnica<ref name="Cichocki&inni"/> (''Tupaia'') – [[Rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[ssaki|ssaka]] z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[tupajowate|tupajowatych]] (Tupaiidae).


Linia 41: Linia 48:
== Systematyka ==
== Systematyka ==
=== Etymologia ===
=== Etymologia ===
* ''Tupaia'': [[język malajski|malaj.]] nazwa ''tupai'' dla wiewiórki lub tupai{{odn|Palmer|1904|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655853 697]}}.
* ''Tupaia'' (''Tupaya'', ''Tupaja'', ''Tapaia''): [[język malajski|malaj.]] nazwa ''tupai'' dla wiewiórki lub tupai{{odn|Palmer|1904|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655853 697]}}.
* ''Sorex-Glis'' i ''Glisorex'': [[zbitka wyrazowa]] nazw rodzajów: ''[[ryjówki|Sorex]]'' {{small|[[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758}} (ryjówka) oraz ''[[popielica szara|Glis]]'' {{small|[[Mathurin Jacques Brisson|Brisson]], 1762}} (popielica){{odn|Palmer|1904|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655792 636]}}. [[Gatunek typowy]]: ''Sorex glis'' {{small|Diard & Duvaucel, 1822}}.
* ''Sorex-Glis'' i ''Glisorex'' (''Glisosorex'', ''Glirisorex''): [[zbitka wyrazowa]] nazw rodzajów: ''[[ryjówki|Sorex]]'' {{small|[[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758}} (ryjówka) oraz ''[[popielica szara|Glis]]'' {{small|[[Mathurin Jacques Brisson|Brisson]], 1762}} (popielica){{odn|Palmer|1904|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655792 636]}}. [[Gatunek typowy]]: ''Sorex glis'' {{small|Diard, 1820}}.
* ''Cladobates'': {{gr.|κλαδος}} ''klados'' „gałąź, gałązka”; βατης ''batēs'' „piechur”, od βατεω ''bateō'' „stąpać”, od βαινω ''bainō'' „chodzić”{{odn|Palmer|1904|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655346 190]}}. Gatunek typowy: ''Tupaia tana'' {{small|Raffles, 1821}}.
* ''Cladobates'' (''Chladobates'', ''Gladobates''): {{gr.|κλαδος}} ''klados'' „gałąź, gałązka”; βατης ''batēs'' „piechur”, od βατεω ''bateō'' „stąpać”, od βαινω ''bainō'' „chodzić”{{odn|Palmer|1904|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655346 190]}}. Gatunek typowy: ''Tupaia tana'' {{small|Raffles, 1821}}.
* ''Hylogale'': gr. ὑλη ''hulē'' „teren lesisty, las”; γαλεή ''galeē'' lub γαλή ''galē'' „łasica”{{odn|Palmer|1904|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655494 338]}}.
* ''Hylogale'' (''Hylogalea''): gr. ὑλη ''hulē'' „teren lesisty, las”; γαλεή ''galeē'' lub γαλή ''galē'' „łasica”{{odn|Palmer|1904|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655494 338]}}.
* ''Glipora'': etymologia niejasna, Jentink nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej<ref name="Jentink"/>. Gatunek typowy: ''Glipora leucogaster'' {{small|Jentink, 1888}} (= ''Tupaia minor'' {{small|Günther, 1876}}).
* ''Glipora'': etymologia niejasna, Jentink nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej<ref name="Jentink"/>. Gatunek typowy: ''Glipora leucogaster'' {{small|Jentink, 1888}} (= ''Tupaia minor'' {{small|Günther, 1876}}).
* ''Urogale'': gr. ουρα ''oura'' „ogon”{{odn|Jaeger|1944|s=[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=277 247]}}; γαλεή ''galeē'' lub γαλή ''galē'' „łasica”{{odn|Jaeger|1944|s=[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=124 94]}}. Gatunek typowy: ''Urogale cylindrura'' {{small|Mearns, 1905}} (= ''Tupaia everetti'' {{small|Thomas, 1892}}).
* ''Urogale'': gr. ουρα ''oura'' „ogon”{{odn|Jaeger|1944|s=[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=277 247]}}; γαλεή ''galeē'' lub γαλή ''galē'' „łasica”{{odn|Jaeger|1944|s=[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=124 94]}}. Gatunek typowy: ''Urogale cylindrura'' {{small|Mearns, 1905}} (= ''Tupaia everetti'' {{small|Thomas, 1892}}).
Linia 51: Linia 58:
=== Podział systematyczny ===
=== Podział systematyczny ===
Do rodzaju należą następujące gatunki<ref name="Burgin&inni"/><ref name="Cichocki&inni"/>:
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki<ref name="Burgin&inni"/><ref name="Cichocki&inni"/>:
* ''Tupaia belangeri'' {{small|([[Johann Andreas Wagner|Wagner]], 1841)}} – [[tupaja północna]]
* ''Tupaia belangeri'' {{small|([[Johann Andreas Wagner|Wagner]], 1841)}} – [[tupaja północna]]
* ''Tupaia minor'' {{small|[[Albert C.L.G. Günther|Günther]], 1876}} – [[tupaja mała]]
* ''Tupaia minor'' {{small|[[Albert C.L.G. Günther|Günther]], 1876}} – [[tupaja mała]]
Linia 72: Linia 79:
* ''Tupaia palawanensis'' {{small|Thomas, 1894}} – [[tupaja palawańska]]
* ''Tupaia palawanensis'' {{small|Thomas, 1894}} – [[tupaja palawańska]]


Opisano również gatunki wymarłe:
* ''[[Tupaia miocenica]]'' {{small|[[Pierre Mein|Mein]] & [[Léonard Ginsburg|Ginsburg]], 1997}}<ref name="mein&gin"/> ([[Tajlandia]]; [[miocen]])
* ''[[Tupaia storchi]]'' {{small|[[Ni Xijun|Ni]] & [[Qiu Zhuding|Qiu]], 2012}}<ref name="ni&qiu"/> ([[Chińska Republika Ludowa]]; miocen).
== Uwagi ==
== Uwagi ==
{{Uwagi}}
{{Uwagi}}
Linia 78: Linia 89:
<references>
<references>
<ref name="Raffles">{{cytuj pismo |autor = T.S. Raffles|tytuł = Descriptive Catalogue of a Zoological Collection, made on account of the Honourable East India Company, in the Island of Sumatra and its Vicinity, under the Direction of Sir Thomas Stamford Raffles, Lieutenant-Governor of Fort Marlborough; with additional Notices illustrative of the Natural History of those Countries|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/754999|czasopismo = Transactions of the Linnean Society of London | wolumin = 13| strony = 256|rok = 1822|język = en}}</ref>
<ref name="Raffles">{{cytuj pismo |autor = T.S. Raffles|tytuł = Descriptive Catalogue of a Zoological Collection, made on account of the Honourable East India Company, in the Island of Sumatra and its Vicinity, under the Direction of Sir Thomas Stamford Raffles, Lieutenant-Governor of Fort Marlborough; with additional Notices illustrative of the Natural History of those Countries|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/754999|czasopismo = Transactions of the Linnean Society of London | wolumin = 13| strony = 256|rok = 1822|język = en}}</ref>
⚫
<ref name="geo&cuv">{{cytuj książkę| autor = E. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier| tytuł = Histoire naturelle des mammifères: avec des figures originales, coloriées, dessinées d’aprèsdes animaux vivans |url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/43945877| rok = 1822|wydawca = Chez A. Belin|miejsce = Paris|tom = 3| strony = 2| język = fr}}</ref>
<ref name="des">{{cytuj książkę| autor = A.G. Desmarest| tytuł = Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/39521980|rok = 1822|wydawca = Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire|miejsce = Paris|seria = Encyclopédie méthodique|część = 2|strony = 536 (przypis)| język = fr}}</ref>
<ref name="des">{{cytuj książkę| autor = A.G. Desmarest| tytuł = Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/39521980|rok = 1822|wydawca = Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire|miejsce = Paris|seria = Encyclopédie méthodique|część = 2|strony = 536 (przypis)| język = fr}}</ref>

<ref name="Cuvier">{{cytuj książkę| autor = F. Cuvier| tytuł = Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques|url = https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k9633100c/f553.item.texteImage|rok = 1825|wydawca = F.-G. Levrault|miejsce = Paris|strony = 251 (spis treści)|język = fr}}</ref>
<ref name="Cuvier">{{cytuj książkę| autor = F. Cuvier| tytuł = Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques|url = https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k9633100c/f553.item.texteImage|rok = 1825|wydawca = F.-G. Levrault|miejsce = Paris|strony = 251 (spis treści)|język = fr}}</ref>
<ref name="sch">{{cytuj książkę| imię = H.R. | nazwisko = Schinz| tytuł = Naturgeschichte und Abbildungen der Säugethiere: nach den neuesten Systemen zum gemeinnützigen Gebrauche entworfen, und mit Berücksichtigung für den Unterricht der Jugend bearbeitet|url = {{Google Books|959ztQEACAAJ|strony=87|link=tak}}| rok = 1824|wydawca = in Brodtmanns lithographischer Kunstanstalt|miejsce = Zürich| strony = 87| język = de}}</ref>
<ref name="Temminck">{{cytuj książkę| autor = C.J. Temminck| tytuł = Monographies de Mammalogie, ou description de quelques genres de mammifères, dont les espèces ont été observées dans lens différens musées de l’Europe|url = http://zmmu.msu.ru/files/%D0%91%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0%20%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0/temminck-1827_mammalogie.pdf| rok = 1827|wydawca = Chez G. Dufour|miejsce = Amsterdam|część = 1 |strony = xix|język = fr}}</ref>
<ref name="Temminck">{{cytuj książkę| autor = C.J. Temminck| tytuł = Monographies de Mammalogie, ou description de quelques genres de mammifères, dont les espèces ont été observées dans lens différens musées de l’Europe|url = http://zmmu.msu.ru/files/%D0%91%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0%20%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0/temminck-1827_mammalogie.pdf| rok = 1827|wydawca = Chez G. Dufour|miejsce = Amsterdam|część = 1 |strony = xix|język = fr}}</ref>
<ref name="sch&mul">{{cytuj książkę| autor = S. Müller & H. Schlegel| tytuł = Verhandelingen over de natuurlijke geschiedenis der Nederlandsche overzeesche bezittingen|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/50103466| rok = 1839–1844|wydawca = In commissie bij. S. en J. Luchtmans en C.C. van der Hoek|miejsce = Leiden| część = 3|strony = 159|język = nl}}</ref>
<ref name="gie">{{cytuj książkę| autor = Ch.G.A. Giebel| tytuł = Odontographie. Vergleichende Darstellung des Zahnsystemes der lebenden und fossilen Wirbelthiere|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/15034384|rok = 1855|wydawca = A. Abel|miejsce = Leipzig |strony = 18|język = de}}</ref>
<ref name="gray">{{cytuj pismo |autor = J.E. Gray|tytuł = Early Notice of the Tapaia found in Pulo Condore|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/2320429|czasopismo = The Annals and Magazine of Natural History| oznaczenie = Third series|wolumin = 5|numer = 25|strony = 71|rok = 1860|język = en}}</ref>
<ref name="scu">{{cytuj książkę| autor = S.H. Scudder| tytuł = Nomenclator zoologicus. An alphabetical list of all generic names that have been employed by naturalists for recent and fossil animals from the earliest times to the close of the year 1879|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/947395| rok = 1882|wydawca = Govt. Print. Off|miejsce = Washington|część = 2| strony = 131|język = en}}</ref>
<ref name="Jentink">{{cytuj pismo |autor = F.A. Jentink|tytuł = Catalogue systématique des mammifères (rongeurs, insectivores, cheiroptères, édentés et marsupiaux)|url = https://repository.naturalis.nl/pub/508279|czasopismo = Muséum d’histoire naturelle des Pays-Bas | wolumin = 12|numer = 1|strony = 116|rok = 1881|język = fr}}</ref>
<ref name="Jentink">{{cytuj pismo |autor = F.A. Jentink|tytuł = Catalogue systématique des mammifères (rongeurs, insectivores, cheiroptères, édentés et marsupiaux)|url = https://repository.naturalis.nl/pub/508279|czasopismo = Muséum d’histoire naturelle des Pays-Bas | wolumin = 12|numer = 1|strony = 116|rok = 1881|język = fr}}</ref>
<ref name="Mearns">{{cytuj pismo |autor = E.A. Mearns|tytuł = Descriptions of new genera and species of mammals from the Philippine Islands|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/15393051|czasopismo = Proceedings of the United States National Museum| wolumin = 28 |strony = 435|rok = 1905|język = en}}</ref>
<ref name="Mearns">{{cytuj pismo |autor = E.A. Mearns|tytuł = Descriptions of new genera and species of mammals from the Philippine Islands|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/15393051|czasopismo = Proceedings of the United States National Museum| wolumin = 28 |strony = 435|rok = 1905|język = en}}</ref>
Linia 92: Linia 106:
<ref name="Wilson&Reeder">{{cytuj stronę|autor = D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=11900010|tytuł = Genus ''Tupaia'' |opublikowany = Johns Hopkins University Press |praca = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) |rok = 2005 | data dostępu = 2020-11-01}}</ref>
<ref name="Wilson&Reeder">{{cytuj stronę|autor = D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=11900010|tytuł = Genus ''Tupaia'' |opublikowany = Johns Hopkins University Press |praca = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) |rok = 2005 | data dostępu = 2020-11-01}}</ref>
<ref name="Sargis&inni">{{cytuj pismo |autor = E.J. Sargis, N. Woodman, A.T. Reese & L.E. Olson|tytuł = Using hand proportions to test taxonomic boundaries within the Tupaia glis species complex (Scandentia, Tupaiidae)|url = |czasopismo = [[Journal of Mammalogy]]| wolumin = 99|numer = 1|strony = 183–201|rok = 2013|doi = 10.1644/11-MAMM-A-343.1|język = en}}</ref>
<ref name="Sargis&inni">{{cytuj pismo |autor = E.J. Sargis, N. Woodman, A.T. Reese & L.E. Olson|tytuł = Using hand proportions to test taxonomic boundaries within the Tupaia glis species complex (Scandentia, Tupaiidae)|url = |czasopismo = [[Journal of Mammalogy]]| wolumin = 99|numer = 1|strony = 183–201|rok = 2013|doi = 10.1644/11-MAMM-A-343.1|język = en}}</ref>
<ref name="mein&gin">{{cytuj pismo |autor = P. Mein & L. Ginsburg|tytuł = Les mammifères du gisement miocène inférieur de Li Mae Long, Thaïlande : systématique, biostratigraphie et paléoenvironnement|url = https://sciencepress.mnhn.fr/en/periodiques/geodiversitas/19/4/les-mammiferes-du-gisement-miocene-inferieur-de-li-mae-long-thailande-systematique-biostratigraphie-et-paleoenvironnement|czasopismo = Geodiversitas | wolumin = 19|numer = 4|strony = 804|rok = 1997| język = en}}</ref>
<ref name="ni&qiu">{{cytuj pismo |autor = X.-j. Ni & Z.-d. Qiu|tytuł = Tupaiine tree shrews (Scandentia, Mammalia) from the Yuanmou Lufengpithecus locality of Yunnan, China|url = |czasopismo = Swiss Journal of Palaeontology| wolumin = 131|numer = 1|strony = 56|rok = 2012|doi = 10.1007/s13358-011-0029-0|język = en}}</ref>
</references>
</references>


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
⚫
* {{cytuj książkę| autor = É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier| tytuł = Histoire naturelle des mammifères: avec des figures originales, coloriées, dessinées d’aprèsdes animaux vivans |url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/43945730| rozdział = Cerp ou Banxring| adres rozdziału = https://www.biodiversitylibrary.org/page/43945876| rok = 1824|wydawca = Chez A. Belin|miejsce = Paris|tom = 3| strony = ryc.; 1–4| odn = {{odn/id|Geoffroy Saint-Hilaire|Cuvier|1822}}|język = fr}}
* {{cytuj książkę| imię = A.A. | nazwisko = Berthold| tytuł = Latreille’s Naturliche Familien des Thierreichs |url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/12056431|rok = 1827|wydawca = Im Verlage des Gr. H.S. priv. Landes-Industrie- Comptoirs|miejsce = Weimar |strony = i–x; 1–606| odn = tak|język = de}}
* {{cytuj pismo| odn = tak | imię = T.S. | nazwisko = Palmer| autor link = Theodore Sherman Palmer|tytuł = Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals|url = http://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/9/mode/1up|rok = 1904|czasopismo = North American Fauna| wolumin = 23 | strony = 1–984 |język = en}}
* {{cytuj pismo| odn = tak | imię = T.S. | nazwisko = Palmer| autor link = Theodore Sherman Palmer|tytuł = Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals|url = http://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/9/mode/1up|rok = 1904|czasopismo = North American Fauna| wolumin = 23 | strony = 1–984 |język = en}}
* {{cytuj książkę| imię = E.C.| nazwisko = Jaeger| tytuł = Source-book of biological names and terms|url = https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=7|rok = 1944|wydawca = Charles C. Thomas|miejsce = Springfield|wydanie = 1| strony = 1-256|odn = tak | język = en}}
* {{cytuj książkę| imię = E.C.| nazwisko = Jaeger| tytuł = Source-book of biological names and terms|url = https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=7|rok = 1944|wydawca = Charles C. Thomas|miejsce = Springfield|wydanie = 1| strony = 1-256|odn = tak | język = en}}

Wersja z 14:28, 18 sty 2023

Tupaja
Tupaia[1]
Raffles, 1821[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – tupaja pospolita (T. glis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

wiewióreczniki

Rodzina

tupajowate

Rodzaj

tupaja

Typ nomenklatoryczny

Tupaia ferruginea Raffles, 1821

Gatunki

21 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Tupaja[19], nadrzewnica[19] (Tupaia) – rodzaj ssaka z rodziny tupajowatych (Tupaiidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w południowo-wschodniej Azji[20][21].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 110–230 mm, długość ogona 120–230 mm, długość ucha 6–20 mm, długość tylnej stopy 29–55 mm; masa ciała 35–300 g[22]

Systematyka

Etymologia

  • Tupaia (Tupaya, Tupaja, Tapaia): malaj. nazwa tupai dla wiewiórki lub tupai[23].
  • Sorex-Glis i Glisorex (Glisosorex, Glirisorex): zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Sorex Linnaeus, 1758 (ryjówka) oraz Glis Brisson, 1762 (popielica)[24]. Gatunek typowy: Sorex glis Diard, 1820.
  • Cladobates (Chladobates, Gladobates): gr. κλαδος klados „gałąź, gałązka”; βατης batēs „piechur”, od βατεω bateō „stąpać”, od βαινω bainō „chodzić”[25]. Gatunek typowy: Tupaia tana Raffles, 1821.
  • Hylogale (Hylogalea): gr. ὑλη hulē „teren lesisty, las”; γαλεή galeē lub γαλή galē „łasica”[26].
  • Glipora: etymologia niejasna, Jentink nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[15]. Gatunek typowy: Glipora leucogaster Jentink, 1888 (= Tupaia minor Günther, 1876).
  • Urogale: gr. ουρα oura „ogon”[27]; γαλεή galeē lub γαλή galē „łasica”[28]. Gatunek typowy: Urogale cylindrura Mearns, 1905 (= Tupaia everetti Thomas, 1892).
  • Tana: epitet gatunkowy Tupaia tana Raffles, 1821; lokalna nazwa tana oznaczająca w kodi „ziemię”[17]. Gatunek typowy: Tupaia tana Raffles, 1821.
  • Lyonogale: Marcus Ward Lyon (1875–1942), amerykański przyrodnik; gr. γαλεή galeē lub γαλή galē „łasica”[28].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[20][19]:

Opisano również gatunki wymarłe:

Uwagi

  1. ↑ a b Wariant pisowni Tupaia Raffles, 1821.
  2. ↑ Nowa nazwa dla Sorex-Glis É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier, 1822.
  3. ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Cladobates F. Cuvier, 1824.
  4. ↑ Nowa nazwa dla Tupaia Raffles, 1821.
  5. ↑ Wariant pisowni Hylogale Temminck, 1827.
  6. ↑ a b Nieuzasadniona poprawka Glisorex Desmarest, 1822.
  7. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Tupaia Raffles, 1821.
  8. ↑ Młodszy homonim Tana Reed, 1888 (Diptera).
  9. ↑ Nowa nazwa dla Tana Lyon, 1913.

Przypisy

  1. ↑ Tupaia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ T.S. Raffles. Descriptive Catalogue of a Zoological Collection, made on account of the Honourable East India Company, in the Island of Sumatra and its Vicinity, under the Direction of Sir Thomas Stamford Raffles, Lieutenant-Governor of Fort Marlborough; with additional Notices illustrative of the Natural History of those Countries. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13, s. 256, 1822. (ang.). 
  3. ↑ Geoffroy Saint-Hilaire i Cuvier 1822 ↓, s. 1.
  4. ↑ Geoffroy Saint-Hilaire i Cuvier 1822 ↓, s. 2.
  5. ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 2. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 536 (przypis), seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
  6. ↑ F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 251 (spis treści). (fr.).
  7. ↑ H.R. Schinz: Naturgeschichte und Abbildungen der Säugethiere: nach den neuesten Systemen zum gemeinnützigen Gebrauche entworfen, und mit Berücksichtigung für den Unterricht der Jugend bearbeitet. Zürich: in Brodtmanns lithographischer Kunstanstalt, 1824, s. 87. (niem.).
  8. ↑ Berthold 1827 ↓, s. 577.
  9. ↑ Berthold 1827 ↓, s. 599.
  10. ↑ C.J. Temminck: Monographies de Mammalogie, ou description de quelques genres de mammifères, dont les espèces ont été observées dans lens différens musées de l’Europe. Cz. 1. Amsterdam: Chez G. Dufour, 1827, s. xix. (fr.).
  11. ↑ S. Müller & H. Schlegel: Verhandelingen over de natuurlijke geschiedenis der Nederlandsche overzeesche bezittingen. Cz. 3. Leiden: In commissie bij. S. en J. Luchtmans en C.C. van der Hoek, 1839–1844, s. 159. (niderl.).
  12. ↑ Ch.G.A. Giebel: Odontographie. Vergleichende Darstellung des Zahnsystemes der lebenden und fossilen Wirbelthiere. Leipzig: A. Abel, 1855, s. 18. (niem.).
  13. ↑ J.E. Gray. Early Notice of the Tapaia found in Pulo Condore. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 5 (25), s. 71, 1860. (ang.). 
  14. ↑ S.H. Scudder: Nomenclator zoologicus. An alphabetical list of all generic names that have been employed by naturalists for recent and fossil animals from the earliest times to the close of the year 1879. Cz. 2. Washington: Govt. Print. Off, 1882, s. 131. (ang.).
  15. ↑ a b F.A. Jentink. Catalogue systématique des mammifères (rongeurs, insectivores, cheiroptères, édentés et marsupiaux). „Muséum d’histoire naturelle des Pays-Bas”. 12 (1), s. 116, 1881. (fr.). 
  16. ↑ E.A. Mearns. Descriptions of new genera and species of mammals from the Philippine Islands. „Proceedings of the United States National Museum”. 28, s. 435, 1905. (ang.). 
  17. ↑ a b M.W. Lyon. Treeshrews: an account of the mammalian family Tupaiidae. „Proceedings of the United States National Museum”. 45, s. 134, 1913. (ang.). 
  18. ↑ L.R. Conisbee: A List of the Names Proposed for Genera and Subgenera of Recent Mammals from the Publication of T S Palmer’s 'Index Generum Mammalium' 1904 to the End of 1951. London: British Museum (Natural History), 1953, s. 46. (ang.).
  19. ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 27–28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  20. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 130–132. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  21. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tupaia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-01].
  22. ↑ M. Hawkins: Family Tupaiidae (Treeshrews). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 264–269. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
  23. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 697.
  24. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 636.
  25. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 190.
  26. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 338.
  27. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 247.
  28. ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 94.
  29. ↑ a b c d E.J. Sargis, N. Woodman, A.T. Reese & L.E. Olson. Using hand proportions to test taxonomic boundaries within the Tupaia glis species complex (Scandentia, Tupaiidae). „Journal of Mammalogy”. 99 (1), s. 183–201, 2013. DOI: 10.1644/11-MAMM-A-343.1. (ang.). 
  30. ↑ P. Mein & L. Ginsburg. Les mammifères du gisement miocène inférieur de Li Mae Long, Thaïlande : systématique, biostratigraphie et paléoenvironnement. „Geodiversitas”. 19 (4), s. 804, 1997. (ang.). 
  31. ↑ X.-j. Ni & Z.-d. Qiu. Tupaiine tree shrews (Scandentia, Mammalia) from the Yuanmou Lufengpithecus locality of Yunnan, China. „Swiss Journal of Palaeontology”. 131 (1), s. 56, 2012. DOI: 10.1007/s13358-011-0029-0. (ang.). 

Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tupaja&oldid=69357621”