Impale

Impale
	Aepycerotini
	J.E. Gray, 1872
	; Przedstawiciel plemienia – impala czarnolica (A. petersi)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	impale
	Typ nomenklatoryczny
	Plemię:Aepyceros Sundevall, 1847; Rodzaj: Antilope melampus H. Lichtenstein, 1812
Synonimy
	Plemienia: Aepycerotidae J.E. Gray, 1872; Aepycerinae: Pocock, 1910; Aepycerotinae: Lydekker & Blaine, 1914; Aepycerini: Haltenorth, 1963; Aepycerina: Pilgrim, 1939; Aepycerotini: L. Leakey, 1965; Rodzaju: Aepiceras: Zittel, 1893; Aepyceras: Elliot, 1907;
	Plemienia: Aepycerotidae J.E. Gray, 1872; Aepycerinae: Pocock, 1910; Aepycerotinae: Lydekker & Blaine, 1914; Aepycerini: Haltenorth, 1963; Aepycerina: Pilgrim, 1939; Aepycerotini: L. Leakey, 1965; Rodzaju: Aepiceras: Zittel, 1893; Aepyceras: Elliot, 1907;
Rodzaje i Gatunki
	Aepyceros Sundevall, 1847 – impala; 5 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Aepyceros Sundevall, 1847 – impala; 5 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Impale^[10] (Aepycerotini) – monotypowe plemię ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Plemię obejmuje jeden współcześnie żyjacy gatunek występujący we wschodniej i południowej Afryce^[11]^[12]^[13].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 125–135 cm, długość ogona 25–35 cm, wysokość w kłębie 90–98 cm; masa ciała 43–64 kg^[12]. Wzór zębowy: I ${\tfrac {0}{3}}$ C ${\tfrac {0}{1}}$ P ${\tfrac {3}{3}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ (x2) = 40^[12].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1847 roku szwedzki zoolog Carl Jakob Sundevall w artykule poświęconym przeżuwaczom opublikowanym na łamach Kungliga Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar^[9]. Na gatunek typowy Sundevall wyznaczył (oznaczenie monotypowe) impalę zwyczajną (A. melampus).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Aepyceros (Aepiceras, Aepyceras): gr. αιπυς aipus ‘wysoki’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’^[14].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Aepycerotini jest uważana za jedną z najstarszych gałęzi ewolucyjnych wołowatych. Szczątki impali znane są z zapisów kopalnych datowanych na 6,5 mln lat, a ich budowa nie różni się zasadniczo od współczesnego przedstawiciela rodzaju. Do plemienia należy jeden rodzaj impala^[10] (Aepyceros) wraz w zależności od ujęcia systematycznego jednym (A. melampus) lub dwoma gatunkami (A. petersi i A. melampus)^[11]^[12]; tutaj klasyfikacja z jednym występującym współcześnie gatunkiem za Mammals Diversity Database i All the Mammals of the World (2023)^[15]^[16]^[10]:

Aepyceros melampus (H. Lichtenstein, 1812) – impala zwyczajna

Opisano również kilka gatunków wymarłych z terenów Afryki:

Aepyceros afarensis Geraads, Melillo & Haile-Selassie, 2009^[17] (pliocen)
Aepyceros datoadeni Geraads, Bobe & Reed, 2012^[18] (pliocen)
Aepyceros dietrichi Gentry, 2011^[19] (pliocen-plejstocen)
Aepyceros shungurae Gentry, 1985^[20] (pliocen)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Pisownia oryginalna, takson zdefiniowany w randze rodziny.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Aepyceros Sundevall, 1847.
↑ Nieuzasadniona poprawka Aepyceros Sundevall, 1847.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ J.E. Gray: Catalogue of ruminant Mammalia (Pecora, Linnaeus) in the British Museum. London: British Museum, 1872, s. 4, 42. (ang.).
↑ R.I. Pocock. On the Specialized Cutaneous Glands of Ruminants. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1910, s. 847, 1910. (ang.).
↑ R. Lydekker & G. Blaine: Catalogue of the Ungulate Mammals in the British Museum (Natural History). Cz. 3: Artiodactyla, Family Bovidæ, Subfamilies Aepycerotinæ to Tragelaphinæ (Pala, Saiga, Gazelles, Oryx Group, Bushbucks, Kudus, Elands, Etc.), Antilocapridæ (Prongbuck), and Giraffidæ (Giraffes and Okapi). London: Printed by order of the Trustees, 1914, s. vii, 4. (ang.).
↑ T. Haltenorth: Klassifikation der Säugetiere: Artiodactyla. W: E. Thenius (red.): Handbuch der Zoologie. Cz. 8: Mammalia. Berlin: W. de Gruyter, 1963, s. 96. (niem.).
↑ G.E. Pilgrim. The fossil Bovidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. 26, s. 23, 1939. (ang.).
↑ L.S.B. Leakey: Mammalian fauna: Bovidae. W: L.S.B. Leakey: Olduvai Gorge 1951-61. Cz. 1: Fauna and Background. Cambridge: Cambridge University Press, 1965, s. 65. (ang.).
↑ K.A. von Zittel: Handbuch der palaeontologie. Cz. 4. München: R. Oldenbourg, 1893, s. 417. (niem.).
↑ D.G. Elliot. A catalogue of the collection of mammals in the Field Columbian Museum. „Publication. Field Columbian Museum”. Zoological series. 8 (1), s. 71, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Sundevall. Methodisk öfversigt af Idislande djuren, Linnes Pecora. „Kungliga Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar”. För år 1845, s. 271, 1847. (łac.).
↑ ^a ^b ^c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 177. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 332. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 623–625. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Aepyceros. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-23]. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 82, 1904. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-30]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 604. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ D. Geraads, S. Melillo & Y. Haile-Selassie. Middle Pliocene Bovidae from Hominid-bearing sites in the Woranso-Mille area, Afar region, Ethiopia. „Palaeontologia africana”. 44, s. 66, 2009. (ang.).
↑ D. Geraads, R. Bobe & K. Reed. Pliocene Bovidae (Mammalia) from the Hadar Formation of Hadar and Ledi-Geraru, Lower Awash, Ethiopia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 32 (1), s. 191, 2012. DOI: 10.1080/02724634.2012.632046. (ang.).
↑ A.W. Gentry: Bovidae. W: T. Harrison (red.): Paleontology and Geology of Laetoli: Human Evolution in Context. Cz. 2: Fossil Hominins and the Associated Fauna. Berlin: Springer, 2011, s. 376. ISBN 978-90-481-9956-3. (ang.).
↑ A.W. Gentry: The Bovidae of the Omo Group deposits, Ethiopia. W: Y. Coppens & F.C. Howell (redaktorzy): Les Faunes Plio-Pléistocènes de la Basse Vallée de l’Omo (Ethiope). Cz. 1: Périssodactyles, Artiodactyles (Bovidae). Paris: CNRS, 1985, s. 171. ISBN 978-2-222-03461-2. (fr. • ang.).

[1] Pisownia oryginalna, takson zdefiniowany w randze rodziny.

[8] Niepoprawna późniejsza pisownia Aepyceros Sundevall, 1847.

[10] Nieuzasadniona poprawka Aepyceros Sundevall, 1847.

[gray-2] J.E. Gray: Catalogue of ruminant Mammalia (Pecora, Linnaeus) in the British Museum. London: British Museum, 1872, s. 4, 42. (ang.).

[poc-3] R.I. Pocock. On the Specialized Cutaneous Glands of Ruminants. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1910, s. 847, 1910. (ang.).

[lyd&bla-4] R. Lydekker & G. Blaine: Catalogue of the Ungulate Mammals in the British Museum (Natural History). Cz. 3: Artiodactyla, Family Bovidæ, Subfamilies Aepycerotinæ to Tragelaphinæ (Pala, Saiga, Gazelles, Oryx Group, Bushbucks, Kudus, Elands, Etc.), Antilocapridæ (Prongbuck), and Giraffidæ (Giraffes and Okapi). London: Printed by order of the Trustees, 1914, s. vii, 4. (ang.).

[hal-5] T. Haltenorth: Klassifikation der Säugetiere: Artiodactyla. W: E. Thenius (red.): Handbuch der Zoologie. Cz. 8: Mammalia. Berlin: W. de Gruyter, 1963, s. 96. (niem.).

[pil-6] G.E. Pilgrim. The fossil Bovidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. 26, s. 23, 1939. (ang.).

[lea-7] L.S.B. Leakey: Mammalian fauna: Bovidae. W: L.S.B. Leakey: Olduvai Gorge 1951-61. Cz. 1: Fauna and Background. Cambridge: Cambridge University Press, 1965, s. 65. (ang.).

[Zittel-9] K.A. von Zittel: Handbuch der palaeontologie. Cz. 4. München: R. Oldenbourg, 1893, s. 417. (niem.).

[ell-11] D.G. Elliot. A catalogue of the collection of mammals in the Field Columbian Museum. „Publication. Field Columbian Museum”. Zoological series. 8 (1), s. 71, 1904. (ang.).

[Sundevall-12] C.J. Sundevall. Methodisk öfversigt af Idislande djuren, Linnes Pecora. „Kungliga Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar”. För år 1845, s. 271, 1847. (łac.).

[Cichocki&inni-13] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 177. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 332. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Groves&inni-15] C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 623–625. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-16] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Aepyceros. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-23]. (ang.).

[Palmer-17] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 82, 1904. (ang.).

[mdd-18] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-30]. (ang.).

[amw-19] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 604. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[ger&innia-20] D. Geraads, S. Melillo & Y. Haile-Selassie. Middle Pliocene Bovidae from Hominid-bearing sites in the Woranso-Mille area, Afar region, Ethiopia. „Palaeontologia africana”. 44, s. 66, 2009. (ang.).

[ger&innib-21] D. Geraads, R. Bobe & K. Reed. Pliocene Bovidae (Mammalia) from the Hadar Formation of Hadar and Ledi-Geraru, Lower Awash, Ethiopia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 32 (1), s. 191, 2012. DOI: 10.1080/02724634.2012.632046. (ang.).

[gen2011-22] A.W. Gentry: Bovidae. W: T. Harrison (red.): Paleontology and Geology of Laetoli: Human Evolution in Context. Cz. 2: Fossil Hominins and the Associated Fauna. Berlin: Springer, 2011, s. 376. ISBN 978-90-481-9956-3. (ang.).

[gen1985-23] A.W. Gentry: The Bovidae of the Omo Group deposits, Ethiopia. W: Y. Coppens & F.C. Howell (redaktorzy): Les Faunes Plio-Pléistocènes de la Basse Vallée de l’Omo (Ethiope). Cz. 1: Périssodactyles, Artiodactyles (Bovidae). Paris: CNRS, 1985, s. 171. ISBN 978-2-222-03461-2. (fr. • ang.).

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[b]

[7]

[c]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]