Aleksandr Puzyriewski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksandr Puzyriewski
Александр Казимирович Пузыревский
ilustracja
generał piechoty generał piechoty
Data i miejsce urodzenia

3 lutego 1845
Gubernia besarabska

Data i miejsce śmierci

10 maja 1904
Warszawa

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego

Główne wojny i bitwy

Powstanie styczniowe
rosyjsko-turecka

Odznaczenia
Order św. Jerzego (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie)

Aleksandr Kazimirowicz Puzyriewski (Puzyrewski, ros. Александр Казимирович Пузыревский, ur. 3 lutego 1845, zm. 10 maja 1904 w Warszawie[1]) – rosyjski generał piechoty (ros. генерал от инфантерии[a]), zastępca dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego (1901–1904), historyk wojskowości.

W służbie wojskowej[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w zruszczonej rodzinie szlacheckiej[b]. Służbę wojskową rozpoczął w 1863, biorąc udział w tłumieniu powstania styczniowego na terenie tzw. Królestwa Polskiego[2]. W 1866 otrzymał pierwszy stopień oficerski (podporucznik), rok później został porucznikiem. W latach 1870–1873 uczył się w Akademii Sztabu Generalnego, w tamtym czasie awansował na stopień sztabs-kapitana (1871), następnie został kapitanem (1873)[2]. Po ukończeniu Akademii skierowany do sztabu 1. Gwardyjskiej Dywizji Piechoty (1874–1877), gdzie w ostatnim roku służby otrzymał awans na pułkownika. Brał udział w wojnie rosyjsko-tureckiej (1877-78), w trakcie której dowodził sztabem oddziałów prowadzonych przez Iosifa Hurko. W kolejnych latach zajmował sztabowe stanowiska w 1. Korpusie Armijnym i w Petersburskim Okręgu Wojskowym, m.in. był szefem sztabu 2. Dywizji Kawalerii Gwardii. Jednocześnie od 1879 do 1889 pracował naukowo, będąc adiunktem Akademii Sztabu Generalnego[2]. W tym czasie otrzymał swój pierwszy generalski stopień – generała-majora (1887)[1].

Od stycznia 1890 do marca 1901 pełnił funkcję szefa sztabu Warszawskiego Okręgu Wojskowego, by następnie zostać zastępcą dowódcy tego okręgu[3] (ówcześni dowódcy okręgu, Iosif Hurko i Michaił Czertkow pełnili zarazem funkcję warszawskiego generała-gubernatora). Na tym stanowisku pozostał formalnie do swej śmierci w maju 1904[1]. W okresie służby w tzw. Królestwie Polskim otrzymał kolejne generalskie awanse: w 1893 został generałem-porucznikiem, a w 1901 – generałem piechoty[1].

Afera płk. Grimma[edytuj | edytuj kod]

Na początku 1902 w armii rosyjskiej wyszła na jaw afera związana z osobą Anatolija N. Grimma, oficera warszawskiego okręgu wojskowego, który był niemieckim szpiegiem. Kilka lat wcześniej Grimm przedstawił gen. Puzyriewskiemu „własny” plan wojny z Niemcami, w rzeczywistości spreparowany przez wywiad niemiecki. Grimm dzięki Puzyriewskiemu awansował do stopnia pułkownika[c] i został oficerem operacyjnym[4]. W późniejszych latach, za pośrednictwem Niemców, podsuwał generałowi kolejne dokumenty, którymi ten dzielił się z rosyjskim Sztabem Generalnym, gdzie na ich podstawie opracowywano rzeczywiste plany wojny z Niemcami[5], w tym również plan wspólnego ataku z armią francuską[4][6]. Mając pełny dostęp m.in. do rosyjskich planów mobilizacyjnych, Grimm przekazywał je Niemcom i prawdopodobnie Austro-Węgrom[7]. Na trop niemieckiego szpiega wpadł austriacki pułkownik Alfred Redl, słynny rosyjski szpieg[4]. Ujawnienie prawdziwej roli Grimma wywołało międzynarodowe reperkusje i pogrążyło gen. Puzyriewskiego, który w marcu 1902 został wysłany na przymusowy urlop[6], jak również wpłynęło to na zmianę rosyjskich planów wojennych[7]. Afera szpiegowska załamała dalszą karierę Puzyriewskiego[4][5].

Odznaczony został Orderem Świętego Jerzego IV klasy, Orderem Świętego Włodzimierza IV klasy oraz Orderem Świętego Stanisława II klasy[8].

Generał zmarł 10 maja 1904[1]. Został pochowany w Warszawie na tamtejszym cmentarzu prawosławnym[9].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Aleksandr K. Puzyriewski był autorem licznych dzieł z zakresu historii wojskowości, opublikował[3] m.in.:

  • „Uwagi dotyczące historii sztuki wojennej w okresie wojny trzydziestoletniej” (ros. Записки по истории военного искусства в эпоху 30-летней войны, wyd. 1882),
  • „Historia sztuki wojennej w wiekach średnich” (ros. История военного искусства в средние века, wyd. 1884),
  • „Wojna polsko-rosyjska 1831” (ros. Польско-русская война 1831 г., wyd. 1886, wyd. polskie 1897, 1899),
  • „Wspomnienia oficera sztabu generalnego z wojny z Turcją 1877–1878” (ros. Воспоминания офицера генерального штаба о войне 1877–1878 гг. в Европейской Турции, wyd. 1887),
  • „Szarża jazdy pod Somo-Sierra w Hiszpanji” (wyd. 1899), w tej książce pochlebnie wypowiadał się o ataku polskich szwoleżerów pod Somosierrą w 1808[10].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Żoną Aleksandra Puzyriewskiego była Jewgienia, baronówna von Korff (zm. 1901), z małżeństwa pochodziła jedna córka[11][2]. Jego brat Nikołaj (zm. 1902), generał-lejtnant armii rosyjskiej[1], jest pochowany na cmentarzu prawosławnym w Kaliszu[12][13][14].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Stopień odpowiadający generałowi broni.
  2. ↑ Radca kolegialny Aleksander Puzyrewski został odnotowany w spisie szlachty powiatu wileńskiego, uprawnionej do wyboru marszałków powiatowych w 1834 [1]
  3. ↑ Według źródeł rosyjskich Grimm był podpułkownikiem.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f Список генеральских чинов российской императорской армии и флота. rusgeneral.ru. [dostęp 2016-12-28]. (ros.).
  2. ↑ a b c d Пузыревский Александр Казимирович. regiment.ru. [dostęp 2016-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-28)]. (ros.).
  3. ↑ a b Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. T. XXVa. 1898, s. 770. (ros.).
  4. ↑ a b c d Pułkownik Grimm – geniusz zdrady. kresy24.pl. [dostęp 2016-12-28]. (pol.).
  5. ↑ a b „Naprzód” nr 75 z 17 marca 1902 r.. jbc.bj.uj.edu.pl. [dostęp 2016-12-28]. (pol.).
  6. ↑ a b „Słowo Polskie” nr 144 z 25 marca 1902 r.. jbc.bj.uj.edu.pl. [dostęp 2016-12-28]. (pol.).
  7. ↑ a b „Postęp” nr 70 z 25 marca 1902 r.. wbc.poznan.pl. [dostęp 2016-12-28]. (pol.).
  8. ↑ Anatolij Michajłowicz Panczenko, A.K. Puzyriewskij: Gienierał, Uczenyj, Wojennyj Istorik, „Bibliosfiera”, 2007 (4), s. 3 [dostęp 2020-09-16] (ros.).
  9. ↑ Prawosławna parafia św. Jana Klimaka na Woli w Warszawie. prawoslawie.pl. [dostęp 2016-12-28]. (pol.).
  10. ↑ Andrzej Nieuważny: Szarża na gazie. historia.focus.pl. [dostęp 2016-12-28]. (pol.).
  11. ↑ Пузыревский, Puzyrevskii. baza.vgdru.com. [dostęp 2016-12-28]. (ros.).
  12. ↑ Д. Н . Шилов: Неопубликованные материалы к „Русскому провинциальному некрополю” в фондах Российского государственного исторического архива. www.petergen.com. [dostęp 2016-12-28]. (ros.).
  13. ↑ Stanisław Małyszko: Zabytkowe cmentarze przy Rogatce w Kaliszu. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2012, s. 82. ISBN 978-83-62689-09-5.
  14. ↑ Andrzej Drewicz: Przewodniki. Cmentarz prawosławny na Rogatce. wkaliszu.pl. [dostęp 2016-12-28]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandr_Puzyriewski&oldid=72035995”