Berberysowate
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina |
berberysowate |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} Juss. Gen. Pl.: 286. 4 Aug 1789 | |
Berberysowate (Berberidaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych. W szerokim ujęciu (APG IV z 2016, APweb) zaliczanych jest tu 14 rodzajów z 701 gatunkami[1]. Są to rośliny zielne i krzewy wyróżniające się zwykle żółtym zabarwieniem tkanek wtórnych (zwłaszcza w korzeniach). Kwiaty są najczęściej trzykrotne. Pod względem filogenetycznym są siostrzane jaskrowatym[1]. Występują na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego i na obszarach górskich w strefie subtropikalnej[2]. Owoce berberysu i mahonii są jadalne[3].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny i krzewy, rzadko niskie drzewa. U niektórych gatunków obecne kłącza i bulwy. Część gatunków krzewów z cierniami[2].
- Liście
- Zimozielone lub zrzucane podczas zimy. Skrętoległe, naprzeciwległe lub odziomkowe. Liście pojedyncze lub złożone (1-3-krotnie pierzaste lub 2-3-krotnie trójdzielne)[2]. U niektórych gatunków zmodyfikowane w ciernie. Blaszka liściowa u części gatunków skórzasta, całobrzega lub na brzegu ząbkowana, czasem z kolczastymi ząbkami[3]. Liścienie zrastają się często w jeden[4].
- Kwiaty
- Promieniste, obupłciowe, drobne lub średnich rozmiarów. Pojedyncze lub zebrane w kątowe lub szczytowe kwiatostany (grona, kłosy, baldachy, wierzchotki i wiechy). Kwiaty siedzące lub szypułkowe. Kielich okazały (często trudny do odróżnienia od korony), z 6–9 działek, w dwóch lub trzech okółkach. Działki odpadają podczas przekwitania. Płatków korony jest 6–12, zwykle mają kolor biały i kremowy (Podophylloideae i Nandinoideae), żółty lub pomarańczowy (Berberidoideae). Pręcików 6 w dwóch okółkach (3+3). Słupek z górną zalążnią powstającą z jednego owocolistka. W zalążni zalążki liczne, rzadko pojedynczy. Słupek czasem trwały, zachowuje się na owocu jako dzióbek[2].
- Owoce
- Jagody, torebki i mieszki. Owoc zawiera jedno lub wiele nasion[2].
Systematyka
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
W systemie APG IV rodzina berberysowatych zaliczona jest do rzędu jaskrowców (Ranunculales), kladu dwuliściennych właściwych (eudicots). Berberysowate są grupą siostrzaną dla rodziny jaskrowatych[1].
| jaskrowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rodziny
W obrębie rodziny wyróżnia się kilka linii rozwojowych w randze podrodzin[1], w niektórych systemach (np. w systemie Reveala z lat 1994-1999) podnoszone do rangi rodzin (wówczas wszystkie opisane tu rośliny razem włączane są do rzędu berberysowców Berberidales Dumort.).
| berberysowate |
| ||||||||||||
- Podrodzina Podophylloideae Eaton w systemie Takhtajana ujmowana była w randze rodziny Podophyllaceae A.P. de Candolle, 1821. Należą tu 4 rodzaje. Centrum różnicowania i występowania tych roślin to Chiny. Najbardziej prymitywnym przedstawicielem jest rodzaj Diphylleia, pozostałe tworzą dwie linie rozwojowe. W jednej wyewoluowały rośliny autogamiczne z siostrzanych rodzajów Dysosma i Sinopodophyllum, w drugiej wykształciły się rośliny allogamiczne zaliczane do rodzaju Podophyllum[5].
- Diphylleia Michx. – parasolnik
- Dysosma Woodson
- Podophyllum L. – stopkowiec, biedrzyga
- Sinopodophyllum T.S.Ying
- Podrodzina Nandinoideae obejmuje jeden rodzaj o zasięgu obejmującym Chiny i Japonię. W różnych systemach (np. System Reveala z 1999) rodzaj ten zaliczany był do monotypowej rodziny Nandinaceae Horan[6].
- Nandina Thunb. – nandina
- Podrodzina Berberidoideae obejmuje dziewięć pozostałych rodzajów, liczących 675 gatunków, z czego 600 należy do rodzaju berberys, a 55 do rodzaju mahonia[7][8]:
- Achlys DC.
- Berberis L. – berberys
- Bongardia C.A.Mey.
- Caulophyllum Michx.
- Epimedium L. – epimedium
- Gymnospermium Spach
- Jeffersonia Barton
- Leontice L. – glika, lewkolist
- Mahonia Nutt. – mahonia, ościał
- Plagiorhegma Maxim.
- Ranzania T.Ito
- Vancouveria C.Morren & Decne. – wankuweria
- Pozycja w systemie Reveala (1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe Takht. ex Reveal, nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal, rząd berberysowce Dumort., rodzina berberysowate (Berberidaceae Juss.)[9].
- Pozycja w systemie Takhtajana (1997)
Gromada: okrytonasienne (Magnoliophyta), klasa: Magnoliopsida, podklasa: Ranunculidae, nadrząd: Ranunculanae, rząd: berberysowce (Berberidales), rodzina: berberysowate (Berberidaceae).
Przypisy
- ↑ a b c d e Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2017-02-09]. (ang.).
- ↑ a b c d e Junsheng Ying, David E. Boufford & Anthony R. Brach: Berberidaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-16].
- ↑ a b L. Watson, M. J. Dallwitz: Berberidaceae Juss.. [w:] The families of flowering plants [on-line]. [dostęp 2016-01-16].
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 367. ISBN 978-83-01-13945-2.
- ↑ Ma Shaobin, Hu Zhihao: A contribution to the geographical distribution and phylogeny of Podophylloideae. Acta Botanica Yunnanica 1 (1): 48-56, 1997. [dostęp 2009-06-05]. (ang.).
- ↑ Family: Nandinaceae Horan.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-06-05]. (ang.).
- ↑ List of genera in family BERBERIDACEAE. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2009-06-05]. (ang.).
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Crescent Bloom: Berberidaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-06]. (ang.).