Budynek Loży Masońskiej przy Placu Muzealnym we Wrocławiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Budynek loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit”
Symbol zabytku nr rej. A/2285/474/Wm z 30.03.1992[1]
Ilustracja
Budynek dawnej siedziby loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit”
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

pl. Muzealny 16, Wrocław

Typ budynku

kamienica

Styl architektoniczny

wczesny modernizm

Architekt

Richard Mohr lub Max Mathias

Kondygnacje

cztery

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Budynek loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit””
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Budynek loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit””
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Budynek loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit””
51,104271°N 17,026861°E/51,104271 17,026861

Budynek loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit” – zabytkowy, narożny budynek znajdujący się u zbiegu placu Muzealnego 16 i ul. Druckiego-Lubeckiego 8 we Wrocławiu, obecnie klub policyjny „Śnieżka”. Był to największy i najbardziej reprezentacyjny gmach wrocławskich lóż wolnomularskich[2].

Historia posesji i kamienicy[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy projekt budynku z 1912 roku autorstwa Richarda Mohra

Rozległy kwartał pomiędzy pl. Muzealnym i ulicami Kościuszki, Druckiego-Lubeckiego oraz Łąkową do pierwszej dekady XX wieku należał do ogrodu leżącego na tyłach willi Eichborna[2]. Ogród zaprojektowany był w stylu parku angielskiego przez królewskiego ogrodnika Petera Lenné i łączył się z Promenadą Staromiejską[3]. W 1907 roku, po wyburzeniu willi Eichborna[4], projektant Richard Mohr wykonał pierwszy, niezrealizowany, projekt zabudowy całego wspomnianego kwartału zespołem kamienic mieszkalnych[5]. Projekt nie został zrealizowany. W północno-zachodnim narożniku zaplanowano wzniesienie budynku – siedziby loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit” (Herman pod stałością[6]). Loża założona w 1893 roku, była jedyną lożą masońską we Wrocławiu podległą Wielkiej Loży Związku Eklektycznego obrządku angielskiego z Frankfurtu nad Menem. Jako że była lożą dość liberalną, to w jej szeregi mogli wstępować przedstawiciele różnych zawodów oraz Żydzi[2].

Pierwsze projekty budynku loży sporządzili Georg Schneider i Max Mathias: pierwszy w lipcu 1911 roku, sygnowany przez Schneidera[7][2] oraz drugi, w marcu 1912 roku[7]. We wrześniu 1912 roku sporządzono kolejny, trzeci, ostatecznie zaakceptowany projekt autorstwa prawdopodobnie Richarda Mohra[2]. Według Marty Rudnickiej, z tego samego roku pochodzi inny projekt sporządzony przez Maxa Mathiasa, który według niej był najbliższy zrealizowanej wersji[8]. Nieznana jest data ukończenia budowy budynku: najczęściej podaje się rok 1911[1] lub 1912[7][9]

20 marca 1933 roku, w wyniku presji ze strony nowo powstałego rządu Adolfa Hitlera, loża zawiesiła swoją działalność. 23 marca Reichstag uchwalił ustawę zakazującą działalności wszelkim partiom i organizacjom, z wyjątkiem faszystowskich[10]. W 1935 roku budynek został skonfiskowany przez władze hitlerowskie[2]. W budynku utworzono Handwerkskammer – izbę rzemieślniczą.

Architektura budynku[edytuj | edytuj kod]

Budynek został zaprojektowany na planie litery „L”, jako dwukondygnacyjny budynek nakryty dwuspadowym dachem od strony ulicy Druckiego-Lubeckiego i mansardowym od pl. Muzealnego[7]. Budynek zaprojektowano ściśle według potrzeb loży masońskiej, z pomieszczeniami o specjalnym przeznaczeniu i funkcji[11]. W północno-wschodniej części budynku, na poziomie piwnicy zaprojektowano wielką Salę Rady III Stopnia (Festsaal)[11]. Nad nią umieszczono tzw. Świątynię (Tempel) – miejsce spotkań członków loży[2][11]. Zaprojektowano ją w formie pomieszczenia podwyższonego o kondygnację mezzanina wyniesioną ponad poziom parteru i z emporą organową[11]. Sala była pierwotnie niemal pozbawiona otworów okiennych (z wyjątkiem małych okienek); w skrajnym narożniku znajdowało się boczne wejście. Na mezzanie umieszczono salę klubową i garderobę. Na parterze, w tej części, znajdowały się również pomieszczenia restauracji i kawiarni. Główne wejście do budynku znajdowało się od strony pl. Muzealnego. Zaraz za drzwiami umieszczono szatnię oraz westybul[11], z którego wielkie schody prowadziły na kolejne kondygnacje[2]. W południowo-zachodniej części budynku, na I piętrze zaprojektowano dużą aulę, również podwyższoną o kondygnację mezzanina. W tej ostatniej ulokowano kuchnię, spiżarnię i pokoje dla personelu. Na piętrze znajdowały się również sale: balowa i pomocnicza. Nad mezzaninem I piętra, w południowej części budynku, znajdowało się służbowe mieszkanie[11].

Elewacja główna podzielona została na dziewięć osi, z czego pięć środowych osi okiennych stanowił ryzalit. Powyżej części parterowej z prostokątnymi otworami okiennymi, znajdował się gzyms kordonowy. Wejście główne otoczone było filarami zwieńczonymi gazonami, przechodzące powyżej w pilastry biegnące przez całą wysokość budynku. Nad kondygnacją mezzanina, skrajne osie ryzalitu zastąpiono głębokimi niszami odpowiadającymi wysokim oknom w pozostałej jej części. Ryzalit zwieńczony był trójkątnym naczółkiem, w którym pierwotnie umieszczone były dwie grupy figuralne: z prawej strony „Przyjaźń”, z lewej „Dobroczynność” oraz inskrypcja „Humanitati”[11].

Po przejęciu budynku przez faszystów i zlikwidowaniu lóż masońskich dokonano zmian elewacji: z naczółka usunięto inskrypcje i postacie figuralne, w północno-wschodniej elewacji, na wysokości parteru, wybito większe okna, dostosowując je do wielkości otworów okiennych z elewacji głównej, zmieniono okna na ostatniej kondygnacji, a w części dachowej umieszczono lukarny[12].

Po roku 1945[edytuj | edytuj kod]

Budynek nie został zniszczony podczas działań wojennych w 1945 roku. Od maja 1945 roku był użytkowany przez Dzielnicowy Zarządów Budynków Mieszkalnych[7]. W latach 40. w budynku znajdował się Państwowy Instytut Rzemieślniczy. W 1957 roku w budynku otworzono Dom Kultury Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej[13], a w latach 70. kino Śnieżka[7]. W 1996 roku, za sprawą Piotra Weissa, kino zostało przekształcone w dwusalowe kino Oskar. Z powodów finansowych, w sierpniu 2003 roku, kino zostało zamknięte[14]. W 1971 roku decyzją Prezydium Rady Narodowej m. Wrocławia budynek został przekazany Komendzie Wojewódzkiej Milicji[7]. W 1976 roku wnętrza budynku zostały przebudowane[7]. Według Agnieszki Zabłockiej-Kos, w tym roku zmianom uległa również elewacja[2]. Zachowane zdjęcia z okresu lat 1935–1945 przeczą tej tezie; widać na nich już dokonane zmiany na elewacji północnej[15]. W latach 1987–1991 budynek poddano kapitalnemu remontowi[7]. W 2020 roku wnętrza budynku zostały ponownie wyremontowane[16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ a b c d e f g h i Harasimowicz (red.) 1997 ↓, s. 181.
  3. ↑ Harasimowicz (red.) 1997 ↓, s. 957.
  4. ↑ Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 528.
  5. ↑ Rzuty kamienic wybudowanych na terenie ogrodu willi Eichborna, fotopolska.eu.
  6. ↑ Wrocław pełen masonów wywiad.
  7. ↑ a b c d e f g h i B Uszałowicz, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Pl. Muzealny 16. zabytek.pl, 1993. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
  8. ↑ Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 575.
  9. ↑ System Informacji Przestrzennej Wrocławia: Gminna Ewidencja Zabytków pl. Muzealny 16. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
  10. ↑ Anna Kargol „Likwidacja lóż B’nei B’rith w Niemczech i Polsce (1933-1938)” s.160.
  11. ↑ a b c d e f g Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 576.
  12. ↑ Zdjęcie budynku z lat 1935.
  13. ↑ Sylwia Kucharska, Karol Jachimek „Wrocław i film”, Warszawa 2002, s. 170.
  14. ↑ Co się stało ze starymi wrocławskimi kinami?
  15. ↑ Zdjęcia budynku w latach 1935–1945.
  16. ↑ Przebudowa budynku.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Budynek_Loży_Masońskiej_przy_Placu_Muzealnym_we_Wrocławiu&oldid=71322394”