Kapucynka oliwkowa
| Cebus olivaceus[1] | |
| Schomburgk, 1848[2] | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kapucynka oliwkowa |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Kapucynka oliwkowa[4] (Cebus olivaceus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny kapucynek (Cebidae) w obrębie rodziny płaksowatych (Cebinae) występujący w lasach Ameryki Południowej.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Zasięg występowania kapucynki oliwkowej jest być może ograniczony do dorzecza wenezuelskiej Amazonki od górnego biegu rzeki Orinoko i przez sawannę wokół Orinoko powyżej ujścia rzeki Meta, tak daleko na północ i zachód jak Serranía de Perijá i wenezuelskiej części Cordillera de la Costa (pas przybrzeżny), do lewego brzegu rzeki Essequibo w zachodniej Gujanie, w lasach Wyżyny Gujańskiej[5]. Niewielkie populacje z wyspy Margarita u wybrzeży Wenezueli sprowadzone tam jako zwierzęta domowe żyją teraz na wolności[5].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1848 roku niemiecko-brytyjski przyrodnik i podróżnik Robert Hermann Schomburgk nadając mu nazwę Cebus olivaceus[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu wskazał południowe podnóże góry Roraima (około 04°57’N, 61°01’W), na wysokości 3100 stóp (930 m), stanie Bolívar, w Wenezueli[2][6].
We wcześniejszych opracowaniach w obrębie C. olivaceus wyróżniano dwa podgatunki (olivaceus i castaneus)[7], ale badania filogenetyczne oparte na okazie z Gujany wykazały, że są to oddzielne gatunki, których drogi rozwojowe rozeszły się około 700 000 lat temu[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[5].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Cebus: gr. κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[9].
- olivaceus: nowołac. olivaceus „oliwkowo-zielony, oliwkowy”, od łac. oliva „oliwa”[10].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 37–46 cm, długość ogona 45–55 cm; masa ciała samic 2,3–3 kg, samców 3–4,2 kg[7]. Kapucynki są białobrązowe, z czarnoszarym wzorem na głowie. Ich ciała mierzą ok. pół metra, ogon mierzy niemal drugie tyle.
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Kapucynki oliwkowe żyją w stadach składających się z 10–33 osobników. Są terytorialne, ale nie bronią swojego terenu w okresie rozrodu – na jednym obszarze może żyć kilka stad. Z obcymi stadami rywalizują jednak o żywność i dostęp do wody. Są wszystkożerne, żywią się owocami, orzechami, nasionami, kwiatami, ale także owadami, jajami, niewielkimi ptakami i ssakami.
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Kapucynki są poligamiczne – jeden samiec kopuluje z wieloma partnerkami. Sezon godowy trwa od września do lutego. Samica po trwającej ok. 5 miesięcy ciąży rodzi jedno młode, które następnie karmi mlekiem przez 1,5–4 miesiące. Samce osiągają dojrzałość płciową po 8 miesiącach, samice po pięciu. Kapucynki oliwkowe mogą żyć do 55 lat, ale zazwyczaj dożywają 35.
Relacje z ludźmi[edytuj | edytuj kod]
Kapucynki oliwkowe są przez niektórych ludzi uważane za dobry materiał na zwierzęta domowe. Są inteligentne i chętnie uczą się nowych sztuczek. Jednak m.in. ze względu na swoje skłonności niszczycielskie większość udomowionych osobników po pewnym czasie jest oddawana do ogrodów zoologicznych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cebus olivaceus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c R. Schomburgk: Reisen in Britisch-Guiana in den Jahren 1840-1844: nebst einer Fauna und Flora Guiana’s nach Vorlagen von Johannes Müller, Ehrenberg, Erichson, Klotzsch, Troschel, Cabanis und Andern. Cz. 2. Leipzig: J. J. Weber, 1848, s. 247. (niem.).
- ↑ J.P. Boubli i inni, Cebus olivaceus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-10] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 190. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cebus olivaceus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-10].
- ↑ a b A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 409–410. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ J.P. Boubli, A.B. Rylands, I.P. Farias, M.E. Alfaro & J.L. Alfaro. Cebus phylogenetic relationships: a preliminary reassessment of the diversity of the untufted capuchin monkeys. „American Journal of Primatology”. 74 (4), s. 381–393, 2012. DOI: 10.1002/ajp.21998. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 166, 1904. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- L. Thompson & S. Frost: Cebus olivaceus. (On-line), Animal Diversity Web, 2008. [dostęp 2009-12-28]. (ang.).