Cieśnina Anian
Cieśnina Anian – rzekoma cieśnina oddzielająca Amerykę Północną od Azji, która miała przebiegać między północno-wschodnim a zachodnim wybrzeżem Ameryki. O jej istnieniu, począwszy od XVI wieku, przez przeszło dwa stulecia przekonani byli eksploratorzy poszukujący Przejścia Północno-Zachodniego.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
The Canadian Encyclopedia podaje, że nazwa rzekomej cieśniny pochodzi prawdopodobnie od nazwy Ania – chińskiej prowincji wzmiankowanej w relacji z podróży Marco Polo (1254–1324) wydanej w 1559 roku[1][a][b].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Cieśnina Anian miała przebiegać między północno-wschodnim a zachodnim wybrzeżem Ameryki[2]. The Canadian Encyclopedia podaje, że Cieśnina Anian to część legendarnego Przejścia Północno-Zachodniego łączącego Ocean Atlantycki i Pacyfik, prawdopodobnie Cieśnina Beringa[1].
Kartografia[edytuj | edytuj kod]
Na mapie Cieśnina Anian pojawiła się po raz pierwszy w 1562 roku – na mapie świata włoskiego kartografa Giacomo Gastaldiego (1500–1566)[3][1][4][c], łącząc Ocean Spokojny z wielkim północnym morzem śródlądowym, które z kolei łączyło się z Oceanem Atlantyckim[5]. Takie przedstawienie napędzało nadzieje na znalezienie Przejścia Północno-Zachodniego[5]. Cieśnina została również umieszczona przez Abrahama Orteliusa (1527–1598) na mapie świata Typus Orbis Terrarum (1564)[6]. W 1567 roku trafiła na mapy Bologniniego Zaltieriego[1] i Gerarda Merkatora (1512–1594)[4][d].
Przez prawie 240 lat rzekoma cieśnina umieszczana była na rozlicznych mapach, chociaż kartografowie nie byli do końca przekonani, gdzie też dokładnie miałaby się znajdować: lokalizowano ją w szerokim pasie od brzegów dzisiejszego stanu Waszyngton do północnych wybrzeży Alaski[7]. Według mapy londyńskiego kartografa Hermana Molla (1654–1732) z 1719 roku miała to być zatoka położona na północ od wyspy Kalifornia, na 50. równoleżniku[8]. Taką samą lokalizację podał na swojej mapie z 1728 roku holenderski kartograf Johannes van Keulen (1654–1715)[8].
Historia poszukiwań[edytuj | edytuj kod]
Bezskuteczne poszukiwania cieśniny, zarówno od strony wschodniego jak i zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej, trwały kilka stuleci[9]. Poszukiwali jej m.in. John Cabot (1450–1499), Gaspar Corte-Real (1450–1501), Hernán Cortés (1485–1547), Francisco Ulloa (zm. 1540) czy Martin Frobisher (1535–1594)[9]. Inni utrzymywali nawet, że udało im się ją znaleźć, m.in. hiszpański żeglarz Lorenzo Ferrer Maldonado (?–1625), który miał przebyć przejście w 1588 roku czy grecki żeglarz w służbie króla Hiszpanii Juan de Fuca (1536–1602), który miał odkryć wejście do cieśniny w 1592 roku[9].
Rzeczywistą cieśninę dzielącą Amerykę i Azję odkryła w 1728 roku ekspedycja Vitusa Beringa (1681–1741) – nazwaną na jego cześć[10].
W 1772 roku Samuel Hearne (1745–1792) z Kompanii Zatoki Hudsona przebył lądem szlak od Zatoki Hudsona do ujścia rzeki Coppermine, udowadniając, że wbrew wcześniejszym nadziejom nie da się tamtędy wydostać na Pacyfik[8].
Istnienie przejścia prowadzącego drogami wodnymi wewnątrz Archipelagu Arktycznego na północ od kontynentalnej Ameryki Północnej potwierdził jako pierwszy brytyjski badacz polarny Robert McClure (1807–1873), który przebył przejście z zachodu na wschód na statku i na saniach w latach 1850–1853[11]. Pierwszym, który w całości przepłynął przejście w latach 1903–1906, był norweski polarnik i późniejszy zdobywca bieguna południowego Roald Amundsen (1872–1928)[11].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Brooke-Hitching (2016) podaje, że nazwa cieśniny pochodzi z V rozdziału trzeciej księgi Opisania świata Marco Polo, gdzie znajduje się opis zatoki, która opływa południowe brzegi prowincji Mandżi i zbliża się do krajów Ania, Tolman i innych – w rzeczywistości tożsamej z Zatoką Tonkińską u północnych wybrzeży Wietnamu, zob. Brooke-Hitching 2016 ↓, s. 7.
- ↑ Smith (2005) podaje natomiast, że pochodzenie nazwy cieśniny nie jest znane, zob. Smith 2005 ↓, s. 126.
- ↑ Smith (2005) podaje, że Cieśnina Anian pojawiła się po raz pierwszy na hiszpańskiej mapie ok. 1566 roku, zob. Smith 2005 ↓, s. 126.
- ↑ Smith (2005) podaje, że Cieśnina Anian pojawiła się na mapie Merkatora z 1569 roku, zob. Smith 2005 ↓, s. 126.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d The Canadian Encyclopedia 2015 ↓.
- ↑ Waldman i Cunningham 2004 ↓, s. 19.
- ↑ Day 2006 ↓, s. xvii.
- ↑ a b Brooke-Hitching 2017 ↓, s. 9.
- ↑ a b Schulten 2018 ↓, s. 29.
- ↑ Inglis 2008 ↓, s. xxx.
- ↑ Smith 2005 ↓, s. 126.
- ↑ a b c Brooke-Hitching 2017 ↓, s. 13.
- ↑ a b c Waldman i Cunningham 2004 ↓, s. 20.
- ↑ Fritze 1998 ↓, s. 14.
- ↑ a b The Canadian Encyclopedia – Northwest Passage ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Brooke-Hitching, Edward: The Phantom Atlas: The Greatest Myths, Lies and Blunders on Maps. Simon and Schuster, 2016. (ang.).
- Day, Alan: Historical Dictionary of the Discovery and Exploration of the Northwest Passage. Scarecrow Press, 2006. ISBN 978-0-8108-6519-8. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).
- Fritze, Ronald H.: Travel Legend and Lore. An Encyclopedia. Santa Barbara: ABC-Clio, 1998. ISBN 0-87436-759-X. (ang.).
- Gough, Barry M.: Strait of Anian. W: The Canadian Encyclopedia. Historica Canada, 2015-03-04. (ang.).
- Inglis, Robin: Historical Dictionary of the Discovery and Exploration of the Northwest Coast of America. Scarecrow Press, 2008. ISBN 978-0-8108-6406-1. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).
- Robinson, J. Lewis: Northwest Passage. W: The Canadian Encyclopedia. Historica Canada, 2015-03-04. (ang.).
- Schulten, Susan: A History of America in 100 Maps. University of Chicago Press, 2018. ISBN 978-0-226-45861-8. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).
- Smith, Tom: Discovery of the Americas, 1492–1800. New York: Facts On File, 2005. ISBN 0-8160-5262-X. (ang.).
- Waldman, Carl, Cunningham, Jon: Encyclopedia of Exploration Volume II Places, Technologies, and Cultural Trends. Facts On File, 2004. ISBN 0-8160-4678-6. (ang.).