Cleopus
| Cleopus | |||
| Dejean, 1821 | |||
_(11943817595).png) Cleopus pulchellus | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Cleopus | ||
| Synonimy | |||
| |||
Cleopus – rodzaj chrząszczy z rodziny ryjkowcowatych i plemienia Cionini. Obejmuje cztery opisane gatunki. Są zewnętrznymi fitofagami trędownikowatych. Zamieszkują krainę palearktyczną i etiopską; jeden gatunek skutecznie introdukowano w Nowej Zelandii celem zwalczania inwazyjnej tam budlei Davida.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcze o ciele długości około 3 mm, pokrojem zbliżone do oskrobków z rodzaju Cionus[1], ale bardziej spłaszczone[2] i, podobnie jak u rodzaju Stereonychus, mające bardziej wydłużone pokrywy. Ubarwienie mają brunatne do czarnobrunatnego z jaśniejszymi, czerwonobrunatnymi: goleniami, stopami, trzonkami czułków i ich biczykami. Wierzch ciała porastają przerzedzone, włosowate łuseczki, na międzyrzędach pokryw układające się w szare i ciemniejsze plamy; nie występują na pokrywach dwie plamy czarnego omszenia (grzbietowa i przedwierzchołkowa)[1] charakterystyczne dla większości palearktycznych gatunków pokrewnego rodzaju Cionus[2][3]. Na pokrywach rosną ponadto odstające włoski i szczecinki[1].
Gruby, walcowaty i słabo zakrzywiony ryjek jest mniej więcej tak długi jak głowa i przedplecze razem wzięte. W przypadku obu płci ryjek jest na całej długości punktowany, a stosunkowo masywne czułki osadzone są w ⅓ jego długości licząc od wierzchołka. Zwieńczony owalną buławką biczyk czułka ma dwa początkowe człony tylko trochę dłuższe niż szerokie, a pozostałe szersze niż długie[1].
Przedplecze ma kształt bardzo krótki i mocno poprzeczny. Pomiędzy nasadami pokryw widoczna jest tarczka. Znacznie szersze od przedplecza pokrywy mają powierzchnię podzieloną na zawierające duże punkty rzędy (rowki) i tak samo szerokie jak one międzyrzędy (zagoniki), z których pierwsze mają przebieg równoległy do szwu. Odnóża mają duże i ostre kolce na udach i parę równej długości pazurków na wszystkich stopach u obu płci. Samce ponadto cechują się cienkimi kolcami na wewnętrznej stronie wierzchołków goleni wszystkich par odnóży[1].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Owady te są fitofagami żerującymi na roślinach z rodziny trędownikowatych[3][1]. W Europie Środkowej ich roślinami żywicielskimi są trędowniki, namulniki i dziewanny. Samice składają jaja do okrągławego kształtu komór jajowych w miękiszu liści. Larwy są ektofoliofagami, żerującymi głównie na spodniej stronie liści, rzadziej zjadają także łodygę[4]. Przepoczwarczenie następuje latem w kokonie umieszczonym na roślinie[1][4].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Większość przedstawicieli rodzaju, tj. trzy gatunki, zamieszkuje krainę palearktyczną. Inny gatunek występuje w krainie etiopskiej[1]. W Polsce stwierdzono występowanie C. pulchellus i C. solani[1][4]. C. japonicus introdukowano na Nowej Zelandii[5].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj ten wprowadzony został w 1821 roku przez Pierre’a F.M.A. Dejean[6]. Zalicza się do niego cztery opisane gatunki[1], w tym[1][5]:
- Cleopus japonicus Wingelmüller, 1914
- Cleopus pulchellus (J.F.W. Herbst, 1795)
- Cleopus solani (Fabricius, 1792)
Znaczenie gospodarcze[edytuj | edytuj kod]
C. japonicus jest wykorzystywany w biologicznym zwalczaniu gatunku inwazyjnego z rodziny trędownikowatych – budlei Davida. W tym celu w latach 2006–2011 wypuszczono na licznych stanowiskach w Nowej Zelandii blisko 15 tysięcy osobników tych chrząszczy. Owad zadomowił się tam i zaczął rozszerzać zasięg. Jego żerowanie powoduje nie tylko skracanie pędów i redukcję biomasy, ale także obumieranie roślin, co przyczyniać się może do ich efektywnego zwalczania[7][5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k Stanisław Smreczyński: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 98f. Ryjkowce - Curculionidae. Podrodzina Curculioninae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1976, s. 52-63.
- ↑ a b Michael Košťál, Roberto Caldara. Revision of Palaearctic species of the genus Cionus Clairville (Coleoptera: Curculionidae: Cionini). „Zootaxa”. 4631 (1), s. 1–144, 2019. Magnolia Press. DOI: 10.11646/zootaxa.4631.1.1.
- ↑ a b Roberto Caldara, Enzo Colonneli, Giuseppe Osella. Curculionidae Curculioninae: relationship between Mediterranean and southern African species (Coleoptera). „Biogeographia”. XXIX, s. 134-156, 2008-12-30. (ang.).
- ↑ a b c B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 21. Chrząszcze – Coleoptera. Ryjkowce – Curculionidae, część 3. Warszawa: 1997.
- ↑ a b c M.C. Watson, Toni M. Withers, Marie Heaphy. Cleopus japonicus: Releases and distribution of the buddleia biological control agent in New Zealand. „New Zealand Plant Protection”. 64, s. 155-159, 2011. DOI: 10.30843/nzpp.2011.64.6015.
- ↑ M. Wanat: rodzaj: Cleopus P.F.M.A. Dejean, 1821. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2020-04-04].
- ↑ Eckehard G. Brockerhoff, Toni M. Withers, M. Kay, W. Faldus. Impact of the defoliator Cleopus japonicus (Coleoptera: Curculionidae) on Buddleja davidii in the laboratory. „New Zealand Plant Protection”. 52, s. 113-118, 1999. DOI: 10.30843/nzpp.1999.52.11573.