Cmentarz żydowski w Starogardzie Gdańskim

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cmentarz żydowski w Starogardzie Gdańskim
Obiekt zabytkowy nr rej. 928 z 2.02.1985[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miejscowość

Starogard Gdański

Adres

ul. Bohaterów Getta

Wyznanie

judaizm

Data otwarcia

ok. połowa XIX wieku

Położenie na mapie Starogardu Gdańskiego
Mapa konturowa Starogardu Gdańskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz żydowski w Starogardzie Gdańskim”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz żydowski w Starogardzie Gdańskim”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz żydowski w Starogardzie Gdańskim”
Położenie na mapie powiatu starogardzkiego
Mapa konturowa powiatu starogardzkiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz żydowski w Starogardzie Gdańskim”
53°57′21,6000″N 18°30′25,2000″E/53,956000 18,507000
Multimedia w Wikimedia Commons

Cmentarz żydowski w Starogardzie Gdańskim – cmentarz żydowski w Starogardzie Gdańskim został założony prawdopodobnie na początku XIX w., około 1,9 km na południowy zachód od rynku, po południowej stronie drogi do Rokocina. Cmentarz zajmuje działkę o nieregularnym kształcie i powierzchni 13629 m kw., od północy i wschodu przylegającą do ul. Bohaterów Getta, z pozostałych stron otoczoną polami uprawnymi i nieużytkami rolnymi.

W budżecie gminy żydowskiej w Starogardzie Gdańskim na lata 1931-1932 wzmiankowano następujące wydatki związane z cmentarzem: ubezpieczenie nieruchomości gminnych, w tym m.in. kostnicy i domu cmentarnego w kwocie 250,60 zł, wynagrodzenie dozorcy w okresie od października 1931 r. do czerwca 1932 r. w kwocie 20 zł oraz utrzymanie grobu Hirschfeldów za kwotę 100 zł.

W okresie międzywojennym cmentarz był otoczony murem z cegły. W północnej części znajdował się dom przedpogrzebowy, wyceniony w 1939 r. na 2250 zł.

W 1939 r. cmentarz stał się miejscem martyrologii. Na jego terenie Niemcy rozstrzelali co najmniej dwóch żydowskich mieszkańców Starogardu. 27 października 1939 r. na cmentarzu został zastrzelony Józef Sagaj, przywieziony z więzienia w Skarszewach.

Podczas drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja cmentarza. W 1943 r. nagrobki wywoziła firma Brunona Klose z Gdyni. Część z nich zakupił Edward K., prowadzący zakład kamieniarski w Gdyni.

W okresie powojennym na cmentarzu znajdowała się znaczna liczba macew, które były stopniowo kradzione lub rozbijane. Część cmentarza zajęła, ogrodziła i zabudowała parafia rzymsko-katolicka pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła.

W 1984 r. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kociewskiej zamierzało podjąć działania na rzecz upamiętnienia cmentarza. Przygotowany przez Towarzystwo projekt pomnika nie został jednak zaakceptowany. 2 lutego 1985 r. cmentarz wraz z prowadzącą do niego aleją lipową został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa gdańskiego pod numerem 928.

W piśmie Gdańskiego Ośrodka Dokumentacji Zabytków z 12 maja 1987 r. stwierdzono: "nekropolia jest dewastowana mimo kilkakrotnych pism do Naczelnika Miasta". W tym okresie widoczne jeszcze były fundamenty zburzonego domu przedpogrzebowego oraz relikty ogrodzenia z cegły.

W wyniku dewastacji obecnie w obrębie cmentarza znajduje się około 20-30 nagrobków w różnym stanie zachowania, w formie stel, płyt horyzontalnych i obmurowań grobów, wykonanych z piaskowca i betonu. Czytelne inskrypcje - sporządzone w języku hebrajskim i niemieckim - udało się zidentyfikować na 16 nagrobkach. Najstarsza zidentyfikowana stela znajduje się we wschodniej części cmentarza, na grobie Jehudy Lejba syna Cwi Hirsza, zmarłego 29.07.1819 r. W centralnej części cmentarza znajduje się destrukt nagrobka urnowego Ariego Izaaka Goldfarba - właściciela zakładów tytoniowych, wiceburmistrza i członka Rady Miejskiej, honorowego obywatel Starogardu Gdańskiego, zmarłego 5 lutego 1925 r. w Wiesbaden i poddanego kremacji w Wilmersdorf.

Cmentarz jest otoczony współczesnym, częściowo zniszczonym ogrodzeniem z siatki metalowej. Wejście jest możliwe przez niezamykaną furtkę. Teren porasta niepielęgnowana roślinność: trawa, lilaki pospolite, tawuły, lipy, jesiony, klony i brzozy.

Cmentarz stanowi własność gdańskiej filii Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP.

.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-07-04].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cmentarz_żydowski_w_Starogardzie_Gdańskim&oldid=70827789”