Czyż złotawy
| Spinus tristis[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Samiec w upierzeniu godowym | |||
 Samica w upierzeniu godowym | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
czyż złotawy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | |||
Czyż złotawy[5] (Spinus tristis) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), zamieszkujący Amerykę Północną. Nie jest zagrożony.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, w oparciu o wcześniejszy opis Marka Catesby’ego[6][7]. Linneusz nadał gatunkowi nazwę Fringilla tristis, a jako miejsce występowania wskazał Amerykę Północną[6]; w 1931 roku uściślono, że miejscem typowym była Karolina Południowa[3]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Spinus[5][8].
Wyróżnia się cztery podgatunki S. tristis[8][2]:
- S. tristis pallidus Mearns, 1890
- S. tristis jewetti van Rossem, 1943
- S. tristis salicamans Grinnell, 1897
- S. tristis tristis (Linnaeus, 1758)
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 11,5–13 cm[2]. Masa ciała 10–13 g (latem), 13–20 g (zimą)[2].
Samiec w upierzeniu godowym jaskrawożółty, z czarną czapką, skrzydłami i ogonem, białym kuprem i białymi paskami na skrzydłach; dziób i nogi różowe. Samica podobna, bardziej żółtooliwkowa. Samiec, kiedy nadchodzi jesień i zima, staje się podobny do samicy, białawy na spodzie z żółtą głową. Młode ptaki podobne do samicy, z wierzchu cynamonowopłowe, takie same paski na skrzydłach; skrzydła i ogon brązowoczarne.
Zasięg, środowisko[edytuj | edytuj kod]
_(cropped).jpg)
Pola, brzegi rzek i zarośla wierzbowe w środkowej i południowo-wschodniej części Ameryki Północnej oraz wzdłuż zachodnich wybrzeży aż po północno-zachodni Meksyk. Część populacji, głównie z północy zasięgu, migruje na zimę na południe; populacje z południa są głównie osiadłe lub przemieszczają się na niewielkie odległości[2]. Zimowiska od skrajnie południowej Kanady i północnych USA aż po północny i wschodnio-środkowy Meksyk.
Poszczególne podgatunki zamieszkują[8][2]:
- S. tristis pallidus – południowo-środkowa Kanada, środkowe i zachodnio-środkowe USA.
- S. tristis jewetti – południowo-zachodnia Kanada i północno-zachodnie USA.
- S. tristis salicamans – południowo-zachodnie USA, północno-zachodni Meksyk (północna Kalifornia Dolna).
- S. tristis tristis – południowo-wschodnia Kanada, środkowe i wschodnie USA.
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje czyża złotawego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Spinus tristis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f Clement, P.: American Goldfinch (Spinus tristis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-09)].
- ↑ a b D. Lepage: American Goldfinch Spinus tristis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-10]. (ang.).
- ↑ a b Spinus tristis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-07-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-11-10].
- ↑ a b K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 181 (łac.).
- ↑ M. Catesby, The natural history of Carolina, Florida and the Bahama Islands..., t. 1, Londyn 1731, s. 43 (ang. • fr.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-11-10]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wiesław Dudziński, Marek Keller, Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 2000. ISBN 83-7073-059-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- American Goldfinch. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).