Danuta Dzielińska

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Danuta Dzielińska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

2 grudnia 1920
Lwów

Data i miejsce śmierci

30 września 2010
Kraków

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie

Dziedzina sztuki

rzeźba

Multimedia w Wikimedia Commons
Jan Długosz w Parku Jordana w Krakowie
Jan Kochanowski w Parku Jordana w Krakowie
Joachim Lelewel w Parku Jordana w Krakowie
Danuta Dzielińska „Błog. Michał Giedroyć”, kościół pod wezwaniem Św. Marka Ewangelisty w Krakowie.
Grób Danuty Dzielińskiej na cmentarzu wojskowym w Krakowie

Danuta Dzielińska (ur. 2 grudnia 1920 we Lwowie, zm. 30 września 2010 w Krakowie) – artystka rzeźbiarka, organizatorka Triennale Rzeźby Religijnej (w latach 1980–2008)[1][2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Była jedyną córką rzeźbiarki Zofii Baltarowicz-Dzielińskiej, pierwszej studentki krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, oraz Kazimierza Dzielińskiego, artysty malarza i żołnierza Legionów Polskich.

Dzieciństwo spędziła w Jaryczowie Starym. Do szkoły średniej (prowadzonej przez siostry nazaretanki) uczęszczała we Lwowie[3]. Maturę zdała w 1939. W czasie wojny mieszkała razem z matką w Jaśle, gdzie pracowała jako laborantka. W 1945 przyjechała do Krakowa, aby tam studiować[4].

W latach 1945–1950 studiowała na Wydziale Rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni prof. Stanisława Popławskiego i prof. Xawerego Dunikowskiego. Następnie, w latach 1950–1954, studiowała historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1956 uzyskała dyplom u prof. Wojsława Molè[5]. Dyplom ASP uzyskała dopiero w 1960[6].

Od 1952 należała do Związku Polskich Artystów Plastyków w Krakowie. Trzy jej rzeźby znajdują się w Parku Jordana w Krakowie. Dzielińska odtworzyła istniejące aktualnie pomniki Jana Długosza, Joachima Lelewela i Jana Kochanowskiego[7][8]. Swoją pasję rzeźbiarską odziedziczyła po matce, z którą była niezwykle mocno emocjonalnie związana (całe życie mieszkały razem). Tak jak i matka, pomimo wielu trudności życiowych nigdy nie zrezygnowała z rzeźbienia. Większą część życia poświęciła rzeźbie o tematyce sakralnej, co wynikało z jej silnych przekonań religijnych[potrzebny przypis]. Przez prawie 30 lat organizowała w Krakowie Triennale Rzeźby Religijnej (patrz niżej).

Została pochowana na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie[9], gdzie obecnie (w tym samym grobie) spoczywa jej matka Zofia Baltarowicz-Dzielińska. Przez ostatnie 15 lat Danutą opiekowała się Barbara Sośnicka, która stała się jej spadkobierczynią[potrzebny przypis].

Triennale Rzeźby Religijnej[edytuj | edytuj kod]

W 1980, czyli dziesięć lat po śmierci matki, Zofii Baltarowicz-Dzielińskiej, Danuta urządziła pośmiertną wystawę jej prac w kościele Najświętszego Salwatora w Krakowie. Z inicjatywy proboszcza ks. Jerzego Bryły zaprosiła do wystawy także innych artystów i artystki. Wystawa pomyślana była jako jednorazowa, nosiła tytuł Wystawa rzeźby religijnej i trwała ok. pół roku[potrzebny przypis].

Ksiądz Bryła rozesłał zaproszenia do wybranych artystów już w następnym roku. Jednak z powodu braku zgłoszeń artystów wystawa się nie odbyła, a ksiądz Bryła z czasem przystał na formę triennale[10]. Danuta Dzielińska była komisarzem wszystkich edycji, aż do 2008. W swojej pracowni w domu (po ojcu Kazimierzu Dzielińskim) przy ul. Biała Droga 4 prowadziła jednoosobowe biuro obsługujące triennale. Ksiądz Bryła pomagał przy organizacji, szukając sponsorów na druk katalogów. Wszystkie edycje miały swój katalog[potrzebny przypis].

W ostatniej, X edycji triennale brało udział 107 artystów i artystek. Kolejna XI edycja nie odbyła się, ponieważ Danuta Dzielińska zmarła[11].

  • 1980 – I edycja – Biennale Krakowskiej Rzeźby Religijnej, kościół Najświętszego Salwatora w Krakowie[12].
  • 1983 – II edycja – Biennale Krakowskiej Rzeźby Religijnej, Muzeum Giedroycianum przy kościele pod wezwaniem Św. Marka Ewangelisty w Krakowie[13].
  • 1986 – III edycja – 3 Krakowskie Biennale Rzeźby Religijnej, katakumby pod kościołem Księży Pijarów w Krakowie[14].
  • 1989 – IV edycja – 4 Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej, katakumby pod kościołem Księży Pijarów w Krakowie[15].
  • 1992 – V edycja – 5 Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej, galeria sztuki współczesnej Stowarzyszenia Pax Propozycje[16][17].
  • 1995 – VI edycja – VI Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej, TPSP, Pałac Sztuki w Krakowie[18].
  • IX-X 1998 – VII edycja – VII Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej, Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie[19].
  • IX-X 2002 – VIII edycja – VIII Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej, Klasztor oo. Franciszkanów w Krakowie[20].
  • VIII 2005 – IX edycja – IX Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej, Klasztor oo. Franciszkanów w Krakowie[21].
  • XII 2008 – X edycja – X Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej, TPSP, Pałac Sztuki w Krakowie[22][23][24].

Wybrane wystawy[edytuj | edytuj kod]

  • Rzeźba roku 1969, Kraków, 1970
  • Wystawa malarstwa i rzeźby, Kraków, 1966[25]
  • 20 lat Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w twórczości plastycznej, Kraków, 1964[25]
  • Wystawa malarstwa i rzeźby, Kraków, 1964[25]
  • Wystawa Jubileuszowa 50-lecia Związku Polskich Artystów Plastyków, Kraków, 1961
  • Współczesna Sztuka Religijna, Kraków, 1961
  • Wystawa Malarstwa, Grafiki i Rzeźby Okręgu Krakowskiego ZPAP, galeria ZPAP, Warszawa, 1961
  • Rzeźba Polska 1945–1960, Warszawa, 1960[26]
  • II Międzynarodowe Biennale Rzeźby w Carrarze, Włochy, 1959[27]
  • Xawery Dunikowski i jego uczniowie. Wystawa rzeźby i malarstwa 1945–1955, ZPAP, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa, 1955/1956[28]
  • Okręgowa Wystawa X-lecia Rzeźby ZPAP, Kraków, 1955[29]
  • III Ogólnopolska Wystawa Plastyki, Warszawa, 1952[30]
  • Kobieta w walce o pokój, Kraków, 1952[31]

Doświadczenia mistyczne i pisma[edytuj | edytuj kod]

W 2024 ujawniono jej liczne listy, manuskrypty i maszynopisy dotyczące teologii, przemian w Kościele katolickim oraz kwestii społecznych. Już od dzieciństwa doznawała przeżyć mistycznych. Swoje wizje notowała od lat 70. XX wieku. Twierdziła, że objawiał się jej Duch Święty w kobiecej postaci, którą nazywała „Panią Duszą”, „Świętą Duszą Boga”, „Mądrością Bożą”,„Panią Świata”, „Wszechmatką Świata”, jego „Melodią” lub „Życiem”, „Chwalebnym Owocowaniem”, „Matką Kościoła” albo „Królową Nieba i Ziemi”. Rozmawiała i korespondowała o swoich wizjach i przemyśleniach z wieloma duchownymi, m.in. ówczesnym arcybiskupem krakowskim, Karolem Wojtyłą, który - według jej notatek - wskazał błędy w jej wywodach, lecz zachęcił do dalszego pisania. Wysyłała do niego listy także później, gdy był już papieżem, lecz niewiele wiadomo na ten temat[3].

Dzielińska zwracała m.in. uwagę na żeński rodzaj hebrajskiego rzeczownika ruah, którym w Biblii określano ducha/Ducha. Przetłumaczenie tego słowa na łacinę jako spiritus (rodzaju męskiego) zamiast anima (rodzaju żeńskiego) doprowadziło w jej opinii do dramatycznych konsekwencji, a szczególnie niezrozumienia roli Ducha Świętego podczas Zwiastowania i przez to do ubóstwienia Maryi jako „oblubienicy Pana”. Przywoływała także cytat z Księgi Rodzaju (Rdz 1, 27-28), o stworzeniu człowieka przez Boga "na swój obraz" jako mężczyzny i kobiety. Mistyczka przekonywała, że podczas objawień np. w La Salette (1846), Lourdes (1858) i Kibeho (1981-1989) ukazywał się Duch Święty pod postacią kobiety, którą błędnie utożsamiano z Maryją. Wierzyła, że mówiąc i pisząc o swoich wizjach wypełnia misję daną jej przez Boga i traktowała to jako obowiązek swojego sumienia[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zmarła Danuta Dzielińska, „Gość Krakowski”, 17 października 2010, s. 2.
  2. ↑ Iwona Demko, Zofia Baltarowicz-Dzielińska. Pierwsza studentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, 2018, s. 177–185, ISBN 978-83-66054-35-6.
  3. ↑ a b c Angelika Maria Małek, Krakowska rzeźbiarka wyprzedziła polską teologię feministyczną o dwie dekady. Oto jej historia [online], www.tygodnikpowszechny.pl, 3 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-13] (pol.).
  4. ↑ Archiwum TPSP Kraków, Danuta Dzielińska, 31 lipca 1956.
  5. ↑ Danuta Dzielińska, Życiorys, TPSP Kraków.
  6. ↑ Dyplom ukończenia wyższych studiów artystycznych w Archiwum ASP w Krakowie.
  7. ↑ Pomniki w Polsce. Katalog polskich pomników – Kraków [online], www.pomnikowo.eu [dostęp 2020-08-01].
  8. ↑ Pomniki w Parku Jordana [online], www.parkjordana.org [dostęp 2020-08-01].
  9. ↑ Kw. LXXIX, rząd 7, gr. 30.
  10. ↑ Andrzej Lisowski, II Biennale Krakowskiej Rzeźby Religijnej – Nowoczesne rzeźby wśród starych malowideł, „Tygodnik Polski” (nr 41), Warszawa, 9 października 1983.
  11. ↑ Szczegółowy opis triennale pt. Jak powstało Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej znajduje się w Pracowni Dokumentacji Plastyki Współczesnej, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
  12. ↑ Ks. Prałat J. Bryła i art. rze. D. Dzielińska, Katalog Biennale Krakowskiej Rzeźby Religijnej 1980.
  13. ↑ Katalog Biennale Krakowskiej Rzeźby Religijnej 1983, organizatorzy wystawy ks. Prałat Jerzy Bryła, art. rzeź. Danuta Dzielińska, 12 biało-czarnych stron.
  14. ↑ Katalog 3 Krakowskie Biennale Rzeźby Religijnej 1986, wstęp Danuta Dzielińska, op. graf. Eugeniusz Olszak, 16 biało-czarnych stron.
  15. ↑ Katalog 4 Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej 1989, wstęp Danuta Dzielińska, 16 biało-czarnych stron.
  16. ↑ Huncwot.com, 5 Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej (25 October 1992) – Archiwum – Przekrój Magazine [online], przekroj.pl [dostęp 2020-08-01] (ang.).
  17. ↑ Katalog 5 Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej 1992. Organizatorzy: Duszpasterstwo Artystów w Krakowie, Stowarzyszenie PAX Oddział w Krakowie, komisrz wystawy mgr Danuta Dzielińska, proj. kat. Jacek Cholewczuk, 24 strony, okładka kolorowa, środek biało-czarny.
  18. ↑ Katalog VI Triennale Krakowskiej Rzeźby Religijnej 1995, organizatorzy: Duszpasterstwo Artystów w Krakowie, Wydział Kultury Urzędu Miasta Krakowa, Katolickie Centrum Kultury, 28 stron.
  19. ↑ Katalog VII Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej 1998, organizatorzy: Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie i Duszpasterstwo Artystów Krakowa, Tekst bp Wacława Świerzawskiego i D. Dzielińskiej „Jak powstawało Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej”, 28 stron.
  20. ↑ Katalog VIII Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej 2002, pod patronatem Duszpasterstwa Artystów Krakowa Klasztoru OO. Franciszkanów w Krakowie, komisarz wystawy D. Dzielińska, 32 strony w kolorze. ISBN 83-89186-28-4.
  21. ↑ Katalog IX Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej 2005, pod patronatem Duszpasterstwa Artystów Krakowa Klasztoru OO. Franciszkanów w Krakowie, komisarz D. Dzielińska, 64 strony w kolorze. ISBN 83-89707-77-2.
  22. ↑ Redakcja, Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej [online], Dziennik Polski, 8 grudnia 2008 [dostęp 2020-08-01] (pol.).
  23. ↑ X Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej » Galeria malarstwa i rzeźby Eugeniusza Molskiego [online] [dostęp 2020-08-01] (pol.).
  24. ↑ Danuta Dzielińska, Katalog X Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej, Kraków, grudzień 2008, 120 stron, ISBN 978-83-7490-184-0.
  25. ↑ a b c Lata 1963–64 • TPSP [online], palac-sztuki.krakow.pl [dostęp 2020-08-03].
  26. ↑ Katalog, Rzeźba polska 1945–1960 – Mediateka – Zachęta Narodowa Galeria Sztuki [online], zacheta.art.pl [dostęp 2020-08-03] (pol.).
  27. ↑ Sukces w Carrarze, „Dziennik Polski” (261 (6145)), 6 grudnia 1959.
  28. ↑ Katalog wystawy Xawery Dunikowski i jego uczniowie. Wystawa rzeźby i malarstwa 1945–1955.
  29. ↑ Lata 1955–56 • TPSP [online], palac-sztuki.krakow.pl [dostęp 2020-08-03].
  30. ↑ Katalog, III Ogólnopolska Wystawa Plastyki – Mediateka – Zachęta Narodowa Galeria Sztuki [online], zacheta.art.pl [dostęp 2020-08-03] (pol.).
  31. ↑ Lata 1952–54 • TPSP [online], palac-sztuki.krakow.pl [dostęp 2020-08-03].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Rzeźby Danuty Dzielińskiej. „Słowo Powszechne”, 1959-05-30/31. 
  • Iwona Demko: Zofia Baltarowicz-Dzielińska. Pierwsza studentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, 2018, s. 177–185. ISBN 978-83-66054-35-6.
  • Bogdan Gancarz. Rzeźba wyrażająca wiarę. Dialog z Artystą świata. „Gość Niedzielny”, s. 5, 2008-12-28. 
  • Elżbieta Budzyńska. Z rzeźbą przez pokolenia. „Katolik”. nr 10 (529), s. 6, 1993. 
  • Danuta Dzielińska. Biblia w moim życiu. Światło Pana Boga. „Kierunki”. XXIII (1978), nr 4. s. 4. 
  • Zawsze młodzi twórczością. Jubileusze w Pryzmacie. „Dziennik Polski”. Nr 299 (18 395), 2004-12-22. 
  • VI Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej. Propozycje plastycznego wystroju nowych kościołów. „Kierunki”. nr 31/1712, s. 13, 1989-07-30. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Danuta_Dzielińska&oldid=73510065”