Dwór Artusa w Braniewie
 Dwór Artusa (oznaczony strzałką) na planie Paula Stertzella i Konrada Götke z 1635 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Ukończenie budowy |
przed 1353 |
Położenie na mapie Braniewa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu braniewskiego  | |
 54°22′55,2″N 19°49′29,0″E/54,382000 19,824722
| |
Dwór Artusa (niem. Artushof) – budynek znajdujący się w centrum Starego Miasta Braniewa, u zbiegu ul. Długiej (ob. Gdańskiej) i Pierwszej Kościelnej; oznaka przynależności miasta w średniowieczu do Hanzy, miejsce spotkań kupców i ośrodek życia towarzyskiego. Obiekt powstał przed rokiem 1353, został rozebrany w 1760.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa została zaczerpnięta ze średniowiecznej legendy o królu Arturze, symbolu rycerskości i odwagi. Najpierw w Anglii, a potem również w innych krajach germańskich, nazywano jego imieniem domy spotkań rycerstwa i patrycjatu. W Polsce dwory Artusa zakładane i odwiedzane były przez przedstawicieli warstwy mieszczańskiej i gromadziły elitę miejską. W Braniewie Dwór Artusa był również oznaką przynależności miasta do Hanzy. Faktycznie była to ekskluzywna gospoda, w której spotykali się mieszczanie, gdzie podejmowano ważnych gości czy urządzano wesela[1].
Pierwsza wzmianka o jego istnieniu pochodzi z 1353 roku, kiedy to służący z zajazdu otrzymał prawa miejskie i został wpisany do księgi obywateli miasta. W Braniewie Dwór Artusa był połączony z bractwem kurkowym i bractwem św. Jerzego. Dwór posiadał własne statuty wydane w 1400 roku, które spisane były w 22 punktach. Kolejne statuty Dworowi zostały nadane 21 września 1583 przez biskupa Kromera, w których biskup starał się nadać instytucji kościelny charakter[1].
Dwór Artusa w Braniewie był znany z bogatego asortymentu serwowanych w nim win. Wina były składowane w piwnicach dworu. Czasami win była tak duża ilość, że wynajmowano również na ten cel piwnice znajdującego się po drugiej stronie ulicy Długiej ratusza miejskiego[2].
Prócz wina dostępny był również bogaty wybór piwa, m.in. z Lubeki, Rostocku, Brunszwiku oraz ciemnego z Wismaru. Miejscowe piwo nosiło nazwę „Stürz den Kerl” („Powalacz chłopa”). Ponadto cały wystrój i wyposażenie dworu było bardzo bogate. Część jego padło łupem Szwedów po zdobyciu miasta w 1626 roku[3].
W połowie XVIII w. Dwór Artusa praktycznie przestał funkcjonować. W latach 1759–1760 dokonano rozbiórki budynku, gdyż z powodu złego stanu technicznego groził on zawaleniem. W 1784 plac po budynku wraz przyległymi kamienicami sprzedano mieszczaninowi Georgowi Lunitzowi, z zastrzeżeniem, że na tym miejscu zostanie wzniesiony dom. Ponieważ Lunitz nie wywiązywał się z umowy, plac budowy w 1785 przejął urzędnik miejski Johann Gottfried Teichmann, który otrzymał specjalną pomoc państwową na wybudowanie w tym miejscu nowego budynku.
Na początku XIX w. budynek nabył kupiec Friedrich Ferdinand Kuckein (1777–1863), który urządził na parterze restaurację i sklep, a na piętrze zamieszkał z rodziną. W tym domu gościł 9 września 1840 król Prus Fryderyk Wilhelma IV wraz z królową Elżbietą, zaś w nocy 22/23 maja 1865 nocował tu car Rosji Aleksander II Romanow z pierwszą żoną Marią Aleksandrowną Romanow oraz wraz z 90-osobową świtą. Następnym właścicielem budynku został syn Kuckeina – również Ferdinand Kuckein, zaś jego spadkobiercy zamieszkiwali dom do okresu międzywojennego. W 1936 budynek nabył kupiec z Elbląga Georg Broschinski, który przebudował kamienicę na kino, nadając mu historyczną nazwę Artushof[4]. Kino to funkcjonowało do 1945 roku.
W ostatnim roku II wojny światowej, w lutym 1945, rozpoczęło się bombardowanie miasta przez wojska radzieckie. Zacięte walki o Braniewo trwały blisko 2 miesiące i zostało zniszczone w 80–85%. W wyniku działań wojennych zniszczona została także starówka[5] wraz z kinem, lecz budynek choć zniszczony przetrwał wojnę. Po wojnie, w 1956 roku, został odbudowany i powstało w nim kino „DAR”. W latach 90. XX wieku z inicjatywy Tadeusza Kopacza, burmistrza Braniewa, rozpoczęto program rewitalizacji Starego Miasta, odtworzone zostały sąsiadujące kamienice (gdzie przeniesiono salę kinową) co stworzyło duży kompleks kulturalno-rozrywkowy, oddany do użytku w 2006 roku jako Braniewskie Centrum Kultury[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Braniewskie Centrum Kultury
- Port w Braniewie
- Dwór Artusa w Toruniu
- Dwór Artusa w Elblągu
- Dwór Artusa w Gdańsku
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc Braniewo, 1995, s. 31
- ↑ Historia Braniewa - nieznane wydarzenia - DWÓR ARTUSA W BRANIEWIE [online], www.historiabraniewa.hekko.pl [dostęp 2020-07-11].
- ↑ Braunsberg im Wandel der Jahrhunderte [online], www.braunsberg-ostpreussen.de [dostęp 2020-07-13].
- ↑ Historia Braniewa - nieznane wydarzenia - JOHANN OESTREICH (1750-1833) – NAJWIĘKSZY PRZEDSIĘBIORCA W DZIEJACH BRANIEWA [online], www.historiabraniewa.hekko.pl [dostęp 2020-07-12].
- ↑ SOFTEL, Braniewo 1945 – zapomniana masakra miasta, „portelpl” [dostęp 2018-04-13] (pol.).
- ↑ Uchwała nr XXXIX/205/06 Rady Miejskiej w Braniewie z dnia 21.06.2006 r. w sprawie utworzenia instytucji kultury pod nazwą Braniewskie Centrum Kultury i nadania jej statutu