Elanex

Przędzalnia Czesankowa Elanex S.A.

Budynki dawnych zakładów
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Adres	42-200 Częstochowa ul. Krakowska 80
Data założenia	1889
Data likwidacji	2003
Położenie na mapie Częstochowy dawne zakłady Elanex
Położenie na mapie Polski dawne zakłady Elanex
Położenie na mapie województwa śląskiego dawne zakłady Elanex
50°48′02,4″N 19°07′27,4″E

Przędzalnia Czesankowa im. M. Koszutskiej Elanex S.A. – zakład przemysłowy w Częstochowie istniejący w latach 1889-2003. Produkował przędzę. Obecnie dawne budynki zakładu są wynajmowane przez prywatne firmy oraz opuszczone. Przędzalnię wełny zbudowano u zbiegu Warty i jej dopływów, pomiędzy ul. Krakowską, Ogrodową i rzeką Stradomką, na Starym Mieście.

Historia

W 1889 r. grupa fabrykantów z Roubaix zorganizowała spółkę „Motte, Meillassoux, Caulliez et Delaoutre”, która rok później uruchomiła w Częstochowie czesalnię wełny i przędzalnię. Spółka w Roubaix została zorganizowana w celu eksploatacji przędzalni w Częstochowie. Główni jej udziałowcy, Eugène Motte oraz Alfred Motte, posiadali własne przędzalnie i tkalnie w Roubaix, przędzalnie i tkalnie w Tourcoing. Zakłady składały się z sortowni, pralni wełny, przygotowalni i przędzalni właściwej. Projekt fabryki i powiązanego z nią osiedla, nawiązujący do staropolskiego układu folwarków, przygotował jeden z najwybitniejszych polskich architektów − Edward Lilpop. Całość, w tym budynek administracyjny i willa Jeana Mottego, utrzymana została w konwencji neogotyku.

W 1904 r. fabryka zatrudniała 1100 robotników. W czasie I wojny światowej Niemcy internowali z Częstochowy Francuzów, zarekwirowali też fabrykę. Produkcję wstrzymano, a zakład ograbiono. Pracownikowi Henrykowi Stalensowi udało się ukryć znaczną część maszyn – otrzymał za to order Polonia Restituta. W latach 1928-1933 pełnił on funkcję dyrektora fabryki. Udało się ją uruchomić w 1921 r. i przystąpiono do jej rozbudowy. Stanęły nowe hale, w których zamontowano nowatorskie wówczas przędzalnie wózkowe. W 1926 r. powstała nowa kotłownia. W tym samym roku firma stała się spółką akcyjną i zmieniła nazwę na „Union Textille”. Do spółki należała także fabryka przy ul. Wólczańskiej w Łodzi oraz fabryka przy ul. Powstańców w Lublińcu. Fabryka liczyła 57 260 wrzecion i zatrudniała 2500 osób. W latach 1937−1938 wybudowano osiedle przy ul. Olsztyńskiej, do dziś zwane „Motami”. 1 kwietnia 1939 r. Przędzalnia Wełny Czesankowej „Union Textile” zatrudniała 2180 pracowników.

Po II wojnie światowej fabryka nosiła nazwę Częstochowskie Zakłady Przemysłu Wełnianego im. M. Koszutskiej, a następnie Elanex. W 1975 r. zakłady zatrudniały 3098 pracowników i należały do największych w mieście. Przędzalnia Czesankowa Elanex zatrzymała produkcję 31 stycznia 2003 r. Miała wówczas ok. 50 mln zł długu wobec dostawców, Skarbu Państwa, gminy, ZUS-u oraz pracowników. Dodatkowo majątek obciążony był hipotekami. Przędzalnią kilkukrotnie interesowali się nowi inwestorzy.

Pokaźnych rozmiarów kompleks fabryczny przyciąga uwagę przepiękną zabudową, strzelistym kominem i ciekawą wieżą ciśnień.

W 2017 r. powstały plany przebicia trasy komunikacyjnej łączącej Al. Wolności z ul. Krakowską, mającej częściowo przebiegać po terenie dawnych zakładów, co wiązałoby się z rozbiórką ich niektórych obiektów. W tym samym roku powstało stowarzyszenie „Grupa Elanex”, którego członkowie byli przeciwni wyburzeniu budynków przędzalni i opowiadali się za ich rewitalizacją.

Klub Sportowy

W początkach XX w. pracownicy zakładów Mottego i „Częstochowianki” (obecnego Polontexu) organizowali wyścigi rowerowe. Mecz piłkarski między kadrą techniczną obu fabryk był jednym z pierwszych turniejów piłki nożnej w Częstochowie. Efektem było powołanie do życia w 1922 roku Klubu Ogólnosportowego Fabryki Motte, obecnie Klubu Sportowego „Victoria” Częstochowa.

Zabudowania dawnej fabryki

Bibliografia

• Bogdan Snoch, Mała encyklopedia Częstochowy, Towarzystwo Przyjaciół Częstochowy, Częstochowa 2002