Eremiolirion amboense
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Eremiolirion | ||
| Gatunek |
Eremiolirion amboense | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Eremiolirion amboense (Schinz) J.C.Manning & Mannh. Bothalia 35: 117 (2005)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Eremiolirion amboense (Schinz) J.C.Manning & Mannh. – gatunek roślin należący do monootypowego rodzaju Eremiolirion J.C.Manning & F.Forest z rodziny Tecophilaeaceae, występujący endemicznie w wyżej położonych częściach środkowo-zachodniej i północno-zachodniej Namibii, wzdłuż lepiej nawodnionej, zachodniej krawędzi uskoku od zachodu od miasta Mariental na południu do Kaokoland na północy, oraz w południowo-zachodniej Angoli w pobliżu jeziora Arco[5]. W Namibii bulwocebule tej rośliny są spożywane przez lokalne plemiona buszmenów[6].
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów: έρημος (erimos – pustynia) oraz λυρίων (lirion – lilia)[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny zielne o wysokości od 6 do 25 cm[5].
- Pęd
- Kilka podziemnych bulwocebul o średnicy do 3 cm, pokrytych tuniką składającą się z gęstych, jasnych, białawo-brązowych, twardych i skórzastych włókien[5].
- Liście
- Dwa odziomkowe, niemal wzniesione, wąskolancetowate, o rozmiarach (10–)15 – 25 × (8–)10 – 20 mm. Blaszki liściowe skórzaste, sztyletowato zakończone, o brzegach wygiętych do góry[5].
- Kwiat
- Do 30 promienistych kwiatów zebranych w wiechowatą wierzchotkę z od 1 (3) do 7 odgałęzień. Szypułki o długości 15 – 25 mm, wydłużające się lekko i prostujące w czasie owocowania rośliny, osiągając długość 20 – 40 mm. Kwiaty zwisające, dzwonkowate, biało-różowe lub bordowe odosiowo u nasady zewnętrznych listków okwiatu, pachnące. Rurka okwiatu o długości ± 4 mm, kształtująca pierścień powyżej zalążni o długości 0,5 – 1,0 mm. Zewnętrzne listki okwiatu rozwarte od nasady, podługowate, o wymiarach 15 – 20 × 5 – 7 mm, zwężone, na brzegach zwinięte w dół. Wewnętrzne listki rozwijające się od połowy swojej długości, jajowate, o wymiarach 13 – 18 × 7 – 10 mm, lekko kapturkowato zakończone. Pręciki monomorficzne, nitki lekko zwężające się, o długości ± 0,25 mm, pylniki wąskolancetowate, o długości 9 – 10 mm, żółte, pękające przez podłużne otworki wierzchołkowe. Zalążnia w pół dolna, z ± 6 zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka o długości 10 – 12 mm, wystająca krótko ponad pylniki, biała[5].
- Owoce
- Jajowate do kulistych torebki, o wymiarach 10 – 12 × 8 – 12 mm. Nasiona elipsoidalno-gruszkowate, o wymiarach 4.0 – 4.5 × 3.0 – 3.5 mm, czarnobrązowe[5].
Biologia[edytuj | edytuj kod]
Wieloletnie geofity cebulowe[5]. Gatunek zwykle występuje w skupiskach liczących wiele osobników, na glebach piaszczysto-gliniastych lub ciężkich glebach gliniastych, zwłaszcza w miejscach kamienistych lub żwirowych. Uśpione bulwocebule rozwijają się jedynie po silnych letnich deszczach. Kwitną od lutego do marca, rzadziej od połowy stycznia i do początku kwietnia, zależy to od terminu opadów. W latach suchych, kiedy opady deszczu są poniżej średniej rocznej kwitną słabo lub w ogóle. Kwiaty zamykają się w nocy ok. 21:00 i otwierają się ponownie rano ok. 09:00. Są pachnące w ciągu dnia, początkowo zapach przypomina jaśmin, ale później pachną nieświeżym moczem. Zapylane są przez pszczoły i sporadycznie ćmy. W latach, kiedy deszcze są nieregularne, rośliny są chętnie zjadane przez migrujące na tereny ich siedlisk stada zebr i skoczników antylopich[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek należący do monotypowego rodzaju Eremiolirion Brummit w rodzinie Tecophilaeaceae[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-20] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2020 – 08 – 02]. (ang.).
- ↑ Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020 – 08 – 02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Manning J.C. i Goldblatt P. A revision of Tecophilaeaceae subfam. Tecophilaeoideae in Africa. „Bothalia”. 42 (1), s. 21–41, 2012.
- ↑ a b Manning J.C., Forest F. i Mannheimer C.A. Eremiolirion, a new genus of southern African Tecophilaeaceae, and taxonomic notes on Cyanella alba. „Bothalia”. 35 (2), s. 115–120, 2005.
- ↑ Genus: Eremiolirion. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020 – 08 – 02].