Fediwersum
Fediwersum[1][2][3] (zbitka słów federacja i uniwersum) – wspólna nazwa wielu połączonych serwisów społecznościowych korzystających z ustandaryzowanych protokołów[4] (m.in. OStatus , ActivityPub i Diaspora Network )[5][6].
Działanie[edytuj | edytuj kod]
Powszechną formą działania sieci społecznościowych jest przechowywanie wszystkich zasobów w jednym miejscu, co nosi znamiona centralizacji wokół dostawcy usługi[7].
Dla odmiany, serwery Fediwersum działają niezależnie od siebie, lecz pozwalają na interakcję pomiędzy użytkownikami innych instancji[5]. Własną instancję może uruchomić każdy, tak samo jak w przypadku e-maila. Przykładowo, użytkownik może wysłać wiadomość np. z Gmaila do ProtonMaila i odwrotnie, ponieważ oba te serwisy funkcjonują w ramach jednego protokołu[8]. Tak samo działa Fediwersum – użytkownicy jednej instancji (np. kbina) mogą komunikować się z użytkownikami innej instancji tego samego (lub innego) oprogramowania[9].
Wiele aplikacji klienckich wspiera platformy oparte na ActivityPubie – należą do nich Tusky, Fedilab czy Pixeldroid[10].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wczesne implementacje[edytuj | edytuj kod]
Koncept Fediwersum istniał na długo przed rozpoczęciem prac nad obecnymi protokołami formującymi tę sieć. Pierwszą znaną implementacją była Laconica (od 2009 roku nazywająca się StatusNet[11]), wykorzystująca standard OpenMicroBlogging. W 2013 roku StatusNet został połączony z Free Social, w wyniku czego rozpoczęte zostały prace nad GNU Social[12].
Z czasem zaczęły ujawniać się wady związane z budową protokołu OpenMicroBlogging, który został napisany tak, żeby przekazywać wiadomości tekstowe jednostronnie – „od autorów do subskrybentów”[13]. Celem rozwiązania wad, przedstawiono nowy protokół – OStatus, mający zastąpić OMB. Łączył on cechy standardów takich jak Salmon Protocol , Atom, PubSubHubbub i ActivityStreams . StatusNet jako pierwszy wprowadził obsługę nowego protokołu 3 marca 2010 roku, wraz z opublikowaniem wersji 0.9.0[13].
Obecnie[edytuj | edytuj kod]
Mniej więcej w tym samym czasie, gdy OStatus zdobywał popularność, uruchomiono Diasporę, która korzystała z własnego protokołu do łączenia serwerów w jedną sieć. Dwa lata później Friendica opublikowała swoją integrację z Diaspora Network, zaś w 2016 roku uruchomiono Socialhome[14], wykorzystujący ActivityPub oraz Diaspora Network[15].
W 2013 roku OStatus został porzucony przez identi.ca na rzecz Pump.io[16][17]. Rok później powstała sekcja W3C, której zadaniem było wypracowanie standardu dla platform społecznościowych[18]. ActivityPub, który był sztandarowym projektem tej grupy, powstał na bazie protokołów tworzących Pump.io, nad którym całkowicie zaprzestano prac w 2022 roku[19]. Miał on służyć jako potencjalny następca OStatus[20].
W styczniu 2018 roku ActivityPub został ogłoszony zalecanym standardem W3C[21]. W założeniu miał on poprawić interoperacyjność całego Fediwersum, oraz wyprzeć protokoły takie jak OStatus czy Pump.io[22]. W 2019 roku wiele serwisów porzuciło wsparcie dla OStatus[23][24], gdzie wyjątkiem była Friendica wspierająca oprócz OStatus protokół Diaspora Network, oraz sama Diaspora[25].
W 2023 roku zaprezentowano mostek łączący protokoły ActivityPub oraz Matrix (będący protokołem ukierunkowanym ku komunikatorom internetowym) - Kazarma[26]. Premiera wersji testowej zaplanowana została na początek 2024 roku[27].
Serwisy w ramach Fediwersum[edytuj | edytuj kod]
Większość członkowskich programów jest wolna i otwartoźródłowa oraz opiera się na ActivityPubie (choć np. Bluesky[28] i Nostr[29] są oparte na osobnych protokołach). Niektóre z nich to serwisy mikroblogowania wzorowane na Twitterze, a inne zbliżone są do Facebooka, Google+, Instagrama czy YouTube'a. Istnieją również serwisy służące do blogowania[30][31][32].
Nazwa oprogramowania | Rodzaj | ActivityPub | OStatus | Diaspora Network |
---|---|---|---|---|
diaspora* | Mikroblogowanie | Nie | Nie | Tak |
Friendica (dawniej Mistpark) | Makroblogowanie, grupy | Tak | Tak | Tak |
GNU Social (dawniej StatusNet) | Makroblogowanie | Tak | Tak | Nie |
Ghost | Blogowanie | W trakcie[30] | Nie | Nie |
Hubzilla | Makroblogowanie | Tak[33] | Tak[34] | Tak[33] |
/kbin | Agregacja linków, dyskusje | Tak[35][36] | Nie | Nie |
Lemmy | Agregacja linków, dyskusje | Tak[36][37] | Nie | Nie |
Mastodon | Mikroblogowanie | Tak[38] | Porzucone[39] | Nie |
Misskey | Mikroblogowanie | Tak | Nie | Nie |
PeerTube | Udostępnianie filmów | Tak | Nie | Nie |
Pixelfed | Udostępnianie zdjęć | Tak[40] | Nie | Nie |
Pleroma | Mikroblogowanie | Tak[41] | Porzucone[42] | Nie |
Tumblr | Blogowanie, mikroblogowanie | W trakcie[43] | Nie | Nie |
Threads | Mikroblogowanie | Częściowo[44] | Nie | Nie |
WordPress | Blogowanie | Tak[45] | Tak[46] | Tak |
Write.as / WriteFreely | Blogowanie | Tak[31] | Nie | Nie |
Lemmy | Agregacja linków, dyskusje | Tak[47] | Nie | Nie |
Rozpowszechnienie[edytuj | edytuj kod]
W Polsce[edytuj | edytuj kod]
Na ten moment użycie Fediwersum w Polsce nie jest zbyt szerokie. Urząd Ochrony Danych Osobowych jest jedynym polskim organem rządowym utrzymującym aktywne konto na Mastodonie[48][49] (stan na kwiecień 2024).
Sieci społecznościowe[edytuj | edytuj kod]
W 2019 roku Gab zdecydował się na wsparcie ActivityPuba[50][51] poprzez stworzenie forka Mastodona[52][53], próbując ominąć blokadę aplikacji klienckich na Google Play i Apple App Store[54]. Eugen Rochko, założyciel Mastodona, w oświadczeniu przekazał, że "Mastodon jest stanowczo przeciwny pozostawianiu i monetyzowaniu zawartości rasistowskiej, jednocześnie ukrywając się za płaszczem wolności słowa", i że "wiele instancji w Fediwersum podjęło decyzję o zablokowaniu wszelkich interakcji z Gabem". W odpowiedzi, Gab bez większego rozgłosu wycofał wsparcie dla protokołu w 2020 roku[55].
Po przejęciu Twittera przez Elona Muska dnia 28 października 2022 roku[56][57], wiele komercyjnych platform takich jak Instagram (za sprawą Threads)[58], Tumblr[59] czy Flipboard[60] zadeklarowało wsparcie dla protokołu ActivityPub. Przez pewien czas spekulowano o porzuceniu przez Tumblr planów na wsparcie ActivityPuba, ale po sesji AMA, która miała miejsce tuż po wycieku informacji o reorganizacji zespołu pracującego nad serwisem, okazało się, że „prace dalej trwają”[61]. Termin oficjalnego wdrożenia jest dalej nieznany.
Szerokim echem odbiła się zapowiedź dołączenia Instagrama do Fediwersum. Wywołała ona rozległą reakcję administratorów serwerów zwaną Fedipact[62][63][64][65] w obawie przed brakiem moderacji treści homo- oraz transfobicznych[66][67] oraz zdominowaniem protokołu ActivityPub metodą embrace, extend, extinguish (przyjąć, rozszerzyć, przejąć)[68]. W styczniu 2024 roku opublikowano plan stopniowego uruchamiania kolejnych powiązanych funkcji[69], a w marcu uruchomiono wersję testową federacji w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Japonii[70][71]. Jako pierwszy prezydent USA, 2 kwietnia 2024 roku Joe Biden aktywował federację na swoim profilu na Threads, stając się dostępnym w zdecentralizowanej sieci społecznościowej[72].
Flickr zapowiedział decyzję wsparcia Fediwersum[73], choć od tego czasu prawdopodobnie wycofał się z niej lub wstrzymał prace nad wsparciem odpowiedniego protokołu[74].
Portal Minds dodał wsparcie dla protokołu w 2023 roku[75].
Systemy zarządzania treścią (CMS)[edytuj | edytuj kod]
Jedną z pierwszych implementacji ActivityPuba skupionych wokół zarządzania treścią jest WriteFreely, powstała w 2018 roku[31][76]. 23 lutego 2019 roku opublikowano podobną integrację dla Drupala[77].
W marcu 2023 roku wtyczka do Wordpressa służąca do przekazywania komentarzy między blogiem a resztą Fediwersum została wykupiona przez Automattic[78], a aktualizacja do niej udostępniona w październiku tego samego roku[32]. W kwietniu 2024 roku Ghost zapowiedział wsparcie dla protokołu ActivityPub[30][79], tym samym realizując długoletni postulat społeczności[80].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Marta Andronik , Co to jest Fediwersum? [online], www.benchmark.pl, 16 maja 2020 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-09] (pol.).
- ↑ Sylwia Błach , Wszystkie media społecznościowe w jednej aplikacji? Meta wprowadza Threads do Fediwersum! [online], Homo Digital, 22 marca 2024 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30] (pol.).
- ↑ Jak działa Fediwersum - [online], 23 lipca 2021 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30] (pol.).
- ↑ David Pierce , The fediverse, explained [online], The Verge, 7 lutego 2024 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-01] (ang.).
- ↑ a b Mastodon User Guide [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-09] .
- ↑ microstatus [online], microstatus [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ What is the Fediverse? Opportunities and Challenges [online], Mondo Staffing Agency [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-28] (ang.).
- ↑ Co łączy Mastodona z e-mailem? - Mastodon Poradnik [online], mastodon-poradnik.pl [dostęp 2024-04-24] .
- ↑ Home | kbin.pub - Fediverse of content [online] [dostęp 2024-04-28] (pol. • ang.).
- ↑ Co jeśli nie Facebook, Instagram i reszta? Fediverse! [online], Fundacja Internet. Czas działać!, 5 sierpnia 2022 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-29] (pol.).
- ↑ Laconica is now StatusNet « StatusNet – Open Source microblogging service [online], web.archive.org, 31 sierpnia 2009 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-31] .
- ↑ Matt Lee , GNU social [online], Free Software Foundation, 8 czerwca 2013 [zarchiwizowane z adresu 2013-08-22] (ang.).
- ↑ a b Evan Prodromou , Understanding OStatus [online], 7 marca 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-12-26] (ang.).
- ↑ Sean Tilley , A quick guide to The Free Network [online], We Distribute, 24 września 2017 [dostęp 2024-05-03] (ang.).
- ↑ Socialhome HQ , Federation Socialhome federates using the #Activi… [online], Socialhome [dostęp 2024-05-03] (ang.).
- ↑ StatusNet, Identi.ca, and transitioning to pump.io [LWN.net] [online], lwn.net [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-01] (ang.).
- ↑ Bryan Behrenshausen , pump.io: the decentralized social network that's really fun | Opensource.com [online], opensource.com [dostęp 2024-05-02] (ang.).
- ↑ Social networking built into the Web? W3C gives it a go [online], CNET [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-02] (ang.).
- ↑ Commits · pump-io/pump.io [online], GitHub [dostęp 2024-05-02] (ang.).
- ↑ Sandstorm And The Social Web [online], web.archive.org, 30 października 2020 [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-30] .
- ↑ Victory for libre networks: ActivityPub is now a W3C recommended standard — Free Software Foundation — Working together for free software [online], www.fsf.org [dostęp 2024-04-29] .
- ↑ Pleroma Encyclical: ActivityPub [online], blog.soykaf.com, 10 lutego 2018 [dostęp 2024-05-01] (ang.).
- ↑ Remove OStatus-related code · Issue #10740 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ Mastodon 3.0 [online], Mastodon Blog, 11 października 2019 [dostęp 2024-04-29] .
- ↑ diaspora* federation protocol [online], diaspora.github.io [dostęp 2024-05-02] .
- ↑ Bridging ActivityPub with Kazarma [online], archive.fosdem.org [dostęp 2024-05-03] (ang.).
- ↑ Kazarma – Technostructures [online] [dostęp 2024-05-03] (ang.).
- ↑ Bluesky: An Open Social Web [online], Bluesky [dostęp 2024-04-24] (ang.).
- ↑ Mastodon vs Nostr [online], nostr.com [dostęp 2024-04-24] .
- ↑ a b c Building ActivityPub [online], Building ActivityPub [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ a b c About Write Freely [online], writefreely.org [dostęp 2022-12-14] .
- ↑ a b Engage a Wider Audience With ActivityPub on WordPress.com [online], WordPress.com News, 11 października 2023 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ a b Pomoc: Member_guide [online], hubzilla.org [dostęp 2022-12-14] .
- ↑ Files · master · hubzilla / addons · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14] (ang.).
- ↑ Kbin, kbin-core [online], Codeberg.org [dostęp 2024-04-21] (pol.).
- ↑ a b Lemmy and Kbin: The Best Reddit Alternatives? [online], PCMAG [dostęp 2024-05-03] (ang.).
- ↑ Commits · LemmyNet/lemmy [online], GitHub [dostęp 2024-05-03] (ang.).
- ↑ ActivityPub – Mastodon documentation [online], docs.joinmastodon.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
- ↑ Release v3.0.0 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2022-12-14] (ang.).
- ↑ Pixelfed – Decentralized social media [online], Pixelfed [dostęp 2022-12-14] (ang.).
- ↑ The Big Pleroma and Fediverse FAQ Part 1 – Beginner Questions [online], pleroma.social [dostęp 2022-12-14] (ang.).
- ↑ ostatus removal (!1854) · Merge requests · Pleroma / pleroma · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14] (ang.).
- ↑ Sarah Perez , Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps [online], TechCrunch, 21 listopada 2022 [dostęp 2022-12-14] (ang.).
- ↑ Emma Roth , Threads’ fediverse beta opens to share your posts on Mastodon, too [online], The Verge, 21 marca 2024 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
- ↑ Matthias Pfefferle , ActivityPub [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
- ↑ Matthias Pfefferle , OStatus [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
- ↑ NLnet; Lemmy [online], nlnet.nl [dostęp 2023-07-06] .
- ↑ Aktualności - UODO [online], uodo.gov.pl [dostęp 2024-04-29] (pol.).
- ↑ Redakcja, Jesteśmy na Mastodonie i Was też zapraszamy! [online], Sieć Obywatelska Watchdog, 4 marca 2024 [dostęp 2024-04-29] (pol.).
- ↑ Gab is decentralizing, raising $10 million in Series A powered by bitcoin [online], Yahoo Finance, 11 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ Decentralized Social Networks vs. The Trolls [online], SocialHub, 30 września 2020 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ Michael J. Tsai , Michael Tsai - Blog - Gab Will Become a Mastodon Fork [online] [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ Gab switches to Mastodon's code [online], Mastodon Blog, 4 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] .
- ↑ Adi Robertson , How the biggest decentralized social network is dealing with its Nazi problem [online], The Verge, 12 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ Gab quietly dumps experiment with decentralisation: just another Web 2.0 site now [online], PeakD [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ Faiz Siddiqui , Elizabeth Dwoskin , Elon Musk acquires Twitter and fires top executives, „The Washington Post”, 28 października 2022, ISSN 0190-8286 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
- ↑ Polsat News , Elon Musk przejął Twittera. Zaczął od zwolnień - Polsat News [online], polsatnews.pl, 28 października 2022 [dostęp 2024-05-02] (pol.).
- ↑ Instagram Announces New Text App | Instagram Blog [online], about.instagram.com [dostęp 2024-04-21] (ang.).
- ↑ Sarah Perez , Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps [online], TechCrunch, 21 listopada 2022 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
- ↑ Mike McCue , Flipboard Begins to Federate [online], Flipboard, 18 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
- ↑ Sarah Perez , Tumblr's 'fediverse' integration is still being worked on, says owner and Automattic CEO Matt Mullenweg [online], TechCrunch, 11 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ 🖤 ANTI-META FEDI PACT 🖤 [online], fedipact.online [dostęp 2024-04-24] .
- ↑ #Fedipact - The instances blocking Zuckerberg's Threads.net [online], fedipact.veganism.social [dostęp 2024-04-24] (ang.).
- ↑ Sean Tilley , FediPact is an Organized Effort to Block Meta's ActivityPub Platform [online], We Distribute, 20 czerwca 2023 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
- ↑ Gregory Barber , Meta’s Threads Could Make—or Break—the Fediverse, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
- ↑ Report – Unsafe: Meta Fails to Moderate Extreme Anti-trans Hate Across Facebook, Instagram, and Threads | GLAAD [online], glaad.org, 25 marca 2024 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
- ↑ Ethan Collier , Meta is still allowing misinformation and hate speech to proliferate on Threads [online], Media Matters for America, 21 lipca 2023 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
- ↑ Lukas Rosenstock's Blog [online], lukasrosenstock.net [dostęp 2024-04-24] .
- ↑ How Threads will integrate with the Fediverse – plasticbag.org [online], 12 stycznia 2024 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ @zuck • We're making progress integrating Threads into the fediverse and launching a beta in a few countr... • Threads [online], web.archive.org, 4 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-04] .
- ↑ Emma Roth , Threads’ fediverse beta opens to share your posts on Mastodon, too [online], The Verge, 21 marca 2024 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ Wes Davis , President Biden is now posting into the fediverse [online], The Verge, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ Corbin Davenport , Tumblr and Flickr Might Join Mastodon's "Fediverse" Network [online], How-To Geek, 25 listopada 2022 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ Flickr: The Help Forum: ActivityPub/Mastodon support status [online], www.flickr.com [dostęp 2024-04-28] .
- ↑ ActivityPub | Minds Docs [online], developers.minds.com, 29 sierpnia 2023 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
- ↑ Release v0.1 · writefreely/writefreely [online], GitHub [dostęp 2024-05-02] (ang.).
- ↑ ActivityPub [online], Drupal.org, 23 lutego 2019 [dostęp 2024-05-03] (ang.).
- ↑ Making the Social Web a Better Place: ActivityPub for WordPress Joins the Automattic Family [online], WordPress.com News, 17 marca 2023 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ Nilay Patel , Newsletter platform Ghost adopts ActivityPub to ‘bring back the open web’ [online], The Verge, 22 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ Federate over ActivityPub [online], Ghost Forum, 13 lipca 2018 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Fediverse.pl - polski serwis informacyjny o Fediwersum