Gmach Urzędu Miejskiego w Prudniku (1896–1945)
50°19′19″N 17°34′51″E/50,321944 17,580833_(cropped).jpg) Gmach Urzędu Miejskiego w Prudniku (1908) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Ritzel |
| Kondygnacje |
3 |
| Ukończenie budowy |
1896 |
| Zniszczono |
lata 50.–60. XX wieku |
Położenie na mapie Prudnika  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego  | |
Położenie na mapie gminy Prudnik  | |
| 50°19′19″N 17°34′51″E/50,321944 17,580833
| |
Gmach Urzędu Miejskiego w Prudniku (niem. Stadthaus) – neorenesansowy gmach Urzędu Miejskiego w Prudniku zbudowany w 1896, uszkodzony w wyniku działań wojennych w 1945, rozebrany na przełomie lat 50. i 60. XX wieku. Mieścił się w północnej pierzei Rynku, w Starym Mieście.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ratusz znajdujący się w centrum Rynku, wzniesiony w 1782, z czasem stał się za mały i nie spełniał wszystkich wymagań rosnącej administracji. Nowy gmach Urzędu Miejskiego został wzniesiony w 1896 według projektu przygotowanego przez powiatowego inspektora budowlanego Ritzla[1]. Na potrzeby urzędu zdecydowano się rozbudować dwie starsze kamienice, które rozdzielała wąska uliczka[2]. Koszt budowy obiektu wyniósł 130 700 marek. Prace stolarskie wykonała firma Heinisch[3].
Pierwsze obrady Rady Miejskiej w nowym budynku odbyły się 14 lutego 1896[4]. Ulokowano w nim siedzibę Miejskiej Kasy Oszczędnościowej i Żyrowej. Z czasem gmach został rozbudowany. W tym celu rozebrano sąsiadującą z nim kamienicę. Przed budynkiem odbywały się parady oraz uroczystości państwowe i kościelne[5].
Gmach został częściowo zniszczony podczas bitwy o Prudnik w marcu 1945, gdy podczas radzieckiego nalotu jedna z bomb trafiła w sąsiedni hotel „Goldenes Kreuz”. Od pożaru wywołanego wybuchem bomby ogniem zajął się budynek Urzędu Miejskiego[6]. Wówczas spłonął jego dach i część wnętrza z drewnianymi stropami między dachem i piętrem[7]. Pomimo złego stanu budynku, w maju 1945 urzędował w nim pierwszy polski burmistrz Prudnika – Antoni Błaszczyński, co opisał w swoich notatkach, opublikowanych w 1985 w „Głosie Włókniarza” (gazeta zakładowa ZPB „Frotex”): „Na propozycję bym został burmistrzem, nie chciałem się zgodzić, gdyż nie mając urzędniczego wykształcenia obawiałem się w tych warunkach pracować, lecz przyjąłem ją. Wszystko spustoszone, Ratusz spalony. Organizowałem zarząd. 20 maja miałem 7 urzędników. Wywiesiwszy 20 maja polską chorągiew w dawnym gmachu magistrackim, gdyż, przy Rynku – urzędowałem. Około 10 pokoi”[8]. Według wspomnień Harry’ego Thürka, w tunelu pod budynkiem znajdowała się brama do utworzonego przez Rosjan niemieckiego getta[9].
Budynek został opuszczony. Z fotografii wykonanej w 1946 wynika, że gmach nadawał się do remontu[10]. Murowana część budynku była w dobrym stanie. Mimo to, został rozebrany na przełomie lat 50. i 60. XX wieku[7]. W miejscu gmachu wzniesiono zabudowę mieszkaniową[11].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Gmach znajdował się w centrum północnej pierzei przyrynkowej. Posiadał też prostopadłe do Rynku skrzydło sięgające obecnej ulicy Królowej Jadwigi[4]. Stylistycznie nawiązywał do form dojrzałego renesansu, z twórczości Palladia[1]. Była to budowla unikatowa na Śląsku[2]. Brakowało w niej form typowych dla kanonu niemieckich ratuszy, co przypuszczalnie było spowodowane chęcią „niekonkurowania” z budynkiem ratusza w centrum Rynku. Uwagę skupiono głównie na wymiarze reprezentacyjnym, a nie funkcjonalnym[12].
Był to obiekt trójkondygnacyjny, z szeroką na około 25 m asymetryczną fasadą zwieńczoną balustradą. W parterze w szerszej części zostało umieszczone reprezentacyjne wejście, a elewację drugiej i trzeciej kondygnacji tworzyły ciągi okien ujętych pomiędzy zdwojone pilastry. W parterze w drugiej części fasady zaprojektowano bramę przejazdową, analogiczną do bramy w kamienicy bloku śródrynkowego. Nad belkowaniem wznosiła się na wysokość dwóch kondygnacji trójarkadowa loggia ze zdwojonymi kolumnami, przylegająca do sali posiedzeń Rady Miejskiej, zastępując tradycyjny dla ratuszy balkon[2].
Na trzech piętrach pomieszczono niemal wszystkie biura administracji miejskiej. Pokoje reprezentacyjne, czyli sale posiedzeń Rady Miejskiej i magistratu oraz gabinet burmistrza, umieszczono na pierwszym piętrze od strony Rynku. Wejście do nich poprzedzał reprezentacyjny przedsionek (Vorhalle) z czterema centralnie usytuowanymi kolumnami. Przedsionek swoją wielkością zbliżony był do sali posiedzeń Rady Miejskiej. Sala obrad była dwukondygnacyjna i na wysokości trzeciej kondygnacji otrzymała galerię, z której można było obserwować pracę radnych. Sala ta służyła także jako przestrzeń balowo-koncertowa na specjalne okazje. Biura poszczególnych jednostek administracyjnych mieściły się na parterze i w tylnych traktach. Konsekwencją zapewnienia wystarczającej liczby biur były stosunkowo wąskie i małe klatki schodowe[13].
Ściany wewnątrz gmachu ozdobiono olejnymi obrazami przedstawiającymi cesarzy: Wilhelma I, Fryderyka III i Wilhelma II. Obrazy, autorstwa Gottingera, były darem radców Josefa Pinkusa i Abrahama Fränkla oraz fabrykanta Alberta Fränkla[3]. Ponadto ściany były ozdobione medalionem portretowym radcy budowlanego Ritzla i portretem burmistrza Heinricha Engela autorstwa Langego z Wrocławia, a ufundowanym przez przyjaciół burmistrza[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Markowska 2017 ↓, s. 30.
- ↑ a b c Markowska 2017 ↓, s. 31.
- ↑ a b Kasza 2020 ↓, s. 256.
- ↑ a b c Kasza 2020 ↓, s. 257.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 258.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 259.
- ↑ a b Kasza 2020 ↓, s. 260.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 80.
- ↑ Andrzej Dereń, Zagadka zniszczonego Domu Miejskiego, „Tygodnik Prudnicki”, 8 (638), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 19 lutego 2003, s. 4, ISSN 1231-904X.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 244.
- ↑ Markowska 2017 ↓, s. 34.
- ↑ Markowska 2017 ↓, s. 33.
- ↑ Markowska 2017 ↓, s. 32.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Magdalena Markowska, Neorenesans w architekturze śląskich ratuszy na przykładzie Chorzowa, Nysy i Prudnika, „Quart”, 2017, s. 20–35, DOI: 10.11588/quart.2017.0.68663, ISSN 2449-9285 [dostęp 2023-11-29] (pol.).
- Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.