Starorypin (gmina)
| gmina wiejska | |
| 1867–1940 (1954)[1] | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo |
1919-38: warszawskie |
| Powiat | |
| Siedziba | |
Starorypin (1940-41 de facto część gminy Rypin, od 1944 de facto Strzygi) – dawna gmina wiejska istniejąca de facto do 1940 roku[2][3][4][5], de jure do 1954 roku[6][7]. Nazwa gminy pochodzi od wsi Starorypin, lecz siedzibą władz gminy były Strzygi[8].
W okresie międzywojennym gmina Starorypin należała do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1938 roku gminę wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono do woj. pomorskiego[9].
24 października 1940 roku okupant zniósł gminę Starorypin, łącząc ją ze zniesioną gminą Pręczki w nową gminę Rypin (Rippin-Land, od 1941 Rippin (Westpr.)-Land)[10], do której przyłaczono także gromady Cetki, Długie i Warpalice wyłączono z przedwojennej gminy Wąpielsk oraz gromadę Sumówko z przedwojennej gminy Osiek[10]. Równocześnie gromady Kłuśno, Michałki i Tadajewo włączono do sąsiedniej gminy Osiek (Lindenschanz)[11][4].
Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji, uchylono wszelkie zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (art. 11)[6]. Jednak zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie[2]. Na przykład to właśnie z gminy Starorypin wyłączono 28 lutego 1950 część obszarów, które włączono do miasta Rypina (kolonię Piaski z gromady Rusinowo, kolonię Bielawki z gromady Rypałki, i osiedle Wójtostwo z gromady Starorypin)[12]. Stare nazewnictwo było praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939, podkreślając szczególnie, że „gromady Kłuśno i Tadajewo należą do gminy wiejskiej Starorypin, a nie do gminy wiejskiej Osiek”[7]. Ponadto, w praktyce powojennej gminę Starorypin zaczęto nazywać w oficjalnych pismach gminą Strzygi, od nazwy jej siedziby, mimo podstaw prawnych[2][3].
Tak więc przedwojenna gmina Starorypin funkcjonowała de iure także po wojnie, choć w praktyce stosowano skład gmin wprowadzony przez okupanta i nowe nieformalne nazewnictwo. Na przykład GUS-owski oficjalny Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. dalej zalicza gromady Kłuśno, Michałki i Tadajewo do gminy Osiek, a gminę Starorypin wymienia jako gminę Strzygi, w skład której (niepoprawnie w myśl prawa) zalicza gromady Cetki, Długie, Warpalice i Sumówko[4]. Podobnie było nawet w wydawnictwach wojewódzkich, np. w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 1954 w opisie gmin i gromad podlegających transformacji w związku z reformą administracyjną państwa[5]. Z kolei inne publikacje stosowały oficjalne nazewnictwo, np. Dziennik Ustaw, informujący o wyłączeniu z gminy Starorypin części gromad Rusinowo (kolonię Piaski), Rypałki (kolonię Bielawki) i Starorypin (osiedle Wójtostwo) i włączeniu ich 28 lutego 1950 do Rypina[13]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. warszawskiego; w czasie II wojny światowej poza administracją polską.
- ↑ a b c Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ a b Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ a b c Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
- ↑ a b Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63).
- ↑ a b Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
- ↑ a b Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240.
- ↑ a b Amtsbezirk Rippin (Westpr.)-Land.
- ↑ Amtsbezirk Lindenschanz.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 6, poz. 59.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 6, poz. 59.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.