Gwiazdoząb rdzawy

Gwiazdoząb rdzawy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	szczeciniakowce
Rodzina	szczeciniakowate
Rodzaj	gwiazdoząb
Gatunek	gwiazdoząb rdzawy
Nazwa systematyczna
Asterodon ferruginosus Pat. Bull. Soc. bot. Fr. 10(3): 130 (1894)

Gwiazdoząb rdzawy (Asterodon ferruginosus (Bres.) Jülich) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Asterodon, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Takson ten po raz pierwszy opisał Narcisse Théophile Patouillard w 1894 r. Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.

Morfologia

Owocnik

Roczny, rozpostarty o bardzo zmiennej grubości od 0,2–8 mm, średnicy do 20 cm i łatwy do oddzielenia od podłoża. Powierzchnia żelazisto-ochrowa lub śniada, kłaczkowata, z szydłowatymi kolcami o długości 1–1,5 mm, średnicy 0,2–0,3 mm i szerokiej nasadzie. Brzeg z licznymi, czasem rozgałęzionymi, miękkimi, białawymi, później brązowawymi nitkami grzybni o średnicy do 0,7 mm.

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy dimityczny. Strzępki generatywne o szerokości 1,5–3 µm, septowane (z przegrodami), bez sprzążek, o cienkich i bezbarwnych lub lekko pogrubionych i blado ochrowych, gładkich ścianach. Strzępki szkieletowe o szerokości 2,5–3,5 µm, nierozgałęzione lub rzadko jednokrotnie rozwidlone, bezprzegrodowe, o gładkich, brązowawochrowych ścianach grubości 0,5–1 µm i wyraźnym światłem. Brak skórki i warstwy podskórkowej. Kontekst złożony z warstwy strzępek o grubości 200–1000 µm, brak ciemnej linii nad hymenium. Zarodniki 5–6 × 4–4,5 µm lub 6–8 × 4–5 µm, białe, gładkie, elipsoidalne, z dużą gutulą. Występują bazydiole bez inkrustacji. Podstawki według różnych autorów 18–25 × 5–8 µm lub 14–20 × 6–7 µm z 4 sterygmami o długości 4, 4–5 µm. Cystydy 16–25 × 3–5 µm, nieco nabrzmiałe z wąskim cylindrycznym wyrostkiem o szerokości 1,5 µm, cienkościenne, bezbarwne. Szczecinki błoniaste 25–45 × 5–10 µm, wrzecionowato nabrzmiałe, ostre, proste lub zakrzywione u podstawy, o gładkich grubych, brązowych ścianach, przeważnie na kolcach przeważnie proste, między kolcami zwykle gwiazdkowate z 1–4 krótkimi ramionami. W kolcach występują także szczecinki niebłoniaste 60–170 × 6–7 µm, proste, lub rzadko jednorazowo rozwidlone (nigdy gwiaździste), czasem z krótką gałązką boczną przekształconą w błoniastą szczecinkę, bezprzegrodowe, ostre, o gładkich brązowych ściankach grubości do 2,5 µm, z dłuższą lub krótszą szypułką zwężającą się do strzępki generatywnej. W owocniku występują także szczecinki gwiaździste z 4–6 ostrymi ramionami o długości do 90 µm i szerokości 5–7 µm u podstawy, sztywne o gładkich brązowych ściankach o grubości 1–2 µm, rzadko jednorazowo rozwidlone, często nieco zakrzywione, bezprzegrodowe, w środkowej części nieco nabrzmiałe, z długą szypułką zwężająca się do strzępki generatywnej. Największe szczecinki są w subikulum przy podłożu, mniejsze w subhymenium.

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie gwiazdozęba rdzawego w USA i Kanadzie, w Europie i Azji. W Polsce do 2003 r. znane były tylko jedno stanowisko w Puszczy Augustowskiej (W. Wojewoda, 2000). Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia.

Nadrzewny grzyb saprotroficzny. Występuje w lasach iglastych i mieszanych na martwym drewnie, głównie drzew iglastych, zwłaszcza świerka, rzadko na drewnie drzew liściastych. Rozwija się na spróchniałych kłodach, pod korzeniami starych zgniłych pniaków lub w ściółce leśnej. Czasami na starych owocnikach rozwijają się nowe.