Hakodziób amerykański

Hakodziób amerykański
	Chondrohierax uncinatus
	(Temminck, 1822)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	orłosępy
Plemię	Pernini
Rodzaj	Chondrohierax
Gatunek	hakodziób amerykański
Synonimy
	Falco uncinatus Temminck, 1822; Regerhinus uncinatus – Kaup, 1845;
	Falco uncinatus Temminck, 1822; Regerhinus uncinatus – Kaup, 1845;
Podgatunki
	C. u. uncinatus (Temminck, 1822); C. u. mirus Friedmann, 1934;
	C. u. uncinatus (Temminck, 1822); C. u. mirus Friedmann, 1934;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hakodziób amerykański^[5], hakodziób^[6] (Chondrohierax uncinatus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), zamieszkujący Amerykę Północną i Południową. Nie jest zagrożony.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Hakodziób amerykański występuje w zależności od podgatunku^[7]^[8]:

C. uncinatus uncinatus – zach. Meksyk (Sinaloa) i skrajnie płd. Stany Zjednoczone (płd. Teksas) na płd. przez Amerykę Centralną, Trynidad, Gujanę i Brazylię do wsch. Peru i wsch. Boliwii, Paragwaju i płn. Argentyny.
C. uncinatus mirus – Grenada (Małe Antyle).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy opisał w 1822 roku holenderski ornitolog Coenraad Jacob Temminck, nadając mu nazwę Falco uncinatus^[2]. Holotyp pochodził z Bahii w Brazylii^[2]. Wyróżniany podgatunek wilsonii z Kuby został wyodrębniony do rangi gatunku na bazie różnic morfologicznych i nikłych rozbieżności mtDNA^[9]^[10], co zostało zaakceptowane w 2022 roku przez American Ornithological Society^[11].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Chondrohierax: gr. χονδρος khondros „zgrubny”; ἱεραξ hierax, ἱερακος hierakos „jastrząb”^[12].
uncinatus: łac. uncinatus „haczykowaty”, od uncus, unci „hak”^[13].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 39–51 cm, masa ciała samców 215–277 g, samic 235–360 g, rozpiętość skrzydeł 78–98 cm^[8]. Dziób hakowaty, woskówka zielonawa, przed białymi oczami naga skóra. Samiec najczęściej szary z wierzchu, od spodu pręgowany, z 2 szerokimi jasnymi przepaskami na ogonie. Samica zwykle brązowa z wierzchu, z rdzawym kołnierzem; od spodu rdzawo pręgowana. Istnieje też odmiana melanistyczna.

Środowisko[edytuj | edytuj kod]

Wilgotne lasy nizinne i zadrzewione mokradła. Przeważnie czatuje poniżej koron drzew.

Status[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje hakodzioba amerykańskiego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). W 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność światowej populacji na około 200 tysięcy dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Chondrohierax uncinatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d’oiseaux: pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon, édition in-folio et in-4º de l’Imprimerie royale, 1770. Cz. 1. Strasbourgh: Chez Legras Imbert et Comp., 1838, s. ryc. 103, 104, 115. (fr.).
↑ J.J. Kaup. Ueber Falken. Mit besonderer Berücksichtigung der im Museum der Senckenbergischen naturforschenden Gesellschaft aufgestellten Arten. „Museum Senckenbergianum”. 3, s. 262, 1845. (niem.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Chondrohierax uncinatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-12] (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pernini Blyth, 1851 (Wersja: 2022-08-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-12].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 42, 1999. ISSN 0550-0842.
↑ Hakodziób amerykański (Chondrohierax uncinatus) (Temminck, 1822). Avibase. [dostęp 2012-03-12].
↑ ^a ^b R.O. Bierregaard, Jr, G.M. Kirwan, J.S. Marks: Hook-billed Kite (Chondrohierax uncinatus). W: Handbook of the Birds of the World Alive. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.). Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-11-30]. (ang.).
↑ D.F. Stotz, J.W. Fitzpatrick, T.A. Parker III & D.K. Moskovits: Neotropical Birds: Ecology and Conservation. Chicago: University Of Chicago Press, 1996. ISBN 978-0226776309. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-12]. (ang.).
↑ R.T. Chesser, S.M. Billerman, K.J. Burns, C. Cicero, J.L. Dunn, B.E. Hernández-Baños, R.A. Jiménez, A.W. Kratter, N.A. Mason, P.C. Rasmussen, J.V. Remsen, D.F. Stotz & K. Winker. Sixty-third supplement to the American Ornithological Society’s Check-list of North American Birds. „Ornithology”. 139 (3), s. ukac020, 2022. DOI: 10.1093/ornithology/ukac020. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Chondrohierax [dostęp 2018-07-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Uncinata [dostęp 2018-07-25] .

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2000. ISBN 83-7073-059-0.
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Chondrohierax uncinatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Temminck-2] C.J. Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d’oiseaux: pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon, édition in-folio et in-4º de l’Imprimerie royale, 1770. Cz. 1. Strasbourgh: Chez Legras Imbert et Comp., 1838, s. ryc. 103, 104, 115. (fr.).

[Kaup-3] J.J. Kaup. Ueber Falken. Mit besonderer Berücksichtigung der im Museum der Senckenbergischen naturforschenden Gesellschaft aufgestellten Arten. „Museum Senckenbergianum”. 3, s. 262, 1845. (niem.).

[iucn-4] BirdLife International, Chondrohierax uncinatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-12] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pernini Blyth, 1851 (Wersja: 2022-08-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-12].

[mie&cich-6] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 42, 1999. ISSN 0550-0842.

[avibase-7] Hakodziób amerykański (Chondrohierax uncinatus) (Temminck, 1822). Avibase. [dostęp 2012-03-12].

[hbwalive-8] R.O. Bierregaard, Jr, G.M. Kirwan, J.S. Marks: Hook-billed Kite (Chondrohierax uncinatus). W: Handbook of the Birds of the World Alive. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.). Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-11-30]. (ang.).

[stotz-9] D.F. Stotz, J.W. Fitzpatrick, T.A. Parker III & D.K. Moskovits: Neotropical Birds: Ecology and Conservation. Chicago: University Of Chicago Press, 1996. ISBN 978-0226776309. (ang.).

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-12]. (ang.).

[che&inni-11] R.T. Chesser, S.M. Billerman, K.J. Burns, C. Cicero, J.L. Dunn, B.E. Hernández-Baños, R.A. Jiménez, A.W. Kratter, N.A. Mason, P.C. Rasmussen, J.V. Remsen, D.F. Stotz & K. Winker. Sixty-third supplement to the American Ornithological Society’s Check-list of North American Birds. „Ornithology”. 139 (3), s. ukac020, 2022. DOI: 10.1093/ornithology/ukac020. (ang.).

[12] The Key to Scientific Names ↓, Chondrohierax [dostęp 2018-07-25] .

[13] The Key to Scientific Names ↓, Uncinata [dostęp 2018-07-25] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]