Lipnik lepki
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
lipnik lepki |
| Nazwa systematyczna | |
| Holvaya mucida (Schulzer) Korf & Abawi Can. J. Bot. 49(11): 1880 (1971) | |
Lipnik lepki (Holwaya mucida (Schulzer) Korf & Abawi) – gatunek grzybów, jedyny w Polsce przedstawiciel rodzaju Holwaya[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum
Incertae sedis, Incertae sedis, Leotiomycetidae, Leotiomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
- Taksonomia
Rodzaj Holwaya był wcześniej zaliczany do rodziny prószykowatych Bulgariaceae (Lumbsch i Huhndorf 2010)[2], ale został usunięty z tej rodziny przez Crous (2014)[2]. W 2006 roku rodzaj Holwaya umieszczany został w rodzinie Tympanidaceae (Baral 2016)[3]. Jednak przegląd rodziny Tympanidaceae oraz wyniki filogenezy genów klasy patyczniaków (Leotiomycetes) wykazały, że rodzaj nie jest spokrewniony z rodzajem Tympanis, ale tworzy siostrzany klad Thelebolales w klasie patyczniaków (Leotiomycetes) jako incertae sedis[3]. Luis Quijada i in. (2019) dostarczając morfologiczne i filogenetyczne dowody łączące rodzaje Holwaya i Patinella dążą do poprawy klasyfikacji patyczniaków (Leotiomycetes) poprzez umieszczenie dwóch rodzajów o obecnie niepewnej pozycji w nowej rodzinie za pomocą wielofazowej taksonomii[3]. w najnowszym wydaniu Dictionary of the Fungi rodzaj Holwaya został sklasyfikowany jako incertae sedis w klasie patyczniaków (Leotiomycetes) bez określenia rodziny i rzędu[1].
- Nazwa
Jako pierwszy nazwę systematyczną dla obu postaci doskonałej i niedoskonałej podał Schulzer von Müggenburg (1860), które opisał jako nowy gatunek Ditiola mucida. Rodzaj Holwaya wniósł do systematyki Saccardo (1889), a nazwa gatunkowa została utrwalana poprzez badania, które przeprowadzili Richard P. Korf i George S. Abawi[4][1].
Nazwę polską podał Marcin Stanisław Wilga i inni (2010) ze względu na to, że występuje w większości przypadków na korze lip i ma lepkie, szare główki anamorfy[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Grzyb ten w postaci bezpłciowej (anamorfa) ma wygląd zapałki, z czarnym trzonkiem i szarym łebkiem, i który często może występować bez postaci rozmnażającej się płciowo (teleomorfy), która jest czarną, często błyszczącą miseczką (apotecjum) i osiąga wielkość od 7 do 15 mm średnicy. Postać bezpłciowa tworząca tzw. koremium ma błyszczący czarny trzon o grubości około 2 mm i wysokości od 3 do 10 mm, który zwęża się w górę do obłej, zasadniczo eliptycznej, lepkiej, szarej główki z konidiami[4][6].
Czarna, gumowata struktura[6].
- Cechy mikroskopowe
Worki są 1–8 zarodnikowe, mierzą (120–)160–220 × 9–13,5 µm, z przegrodami i sprzążkami w kształcie zakrzywionych haków. Wstawki (parafizy, parafyzy) są cylindryczne, mają poszerzone końcówki i są osadzone w brązowej materii. Zarodniki cylindryczne, 12–20–komórkowe o wymiarach 30–65 × 2,5–4 μm[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
W Polsce gatunek rzadki, występuje na kilkunastu zaledwie stanowiskach: w Puszczy Białowieskiej, Puszczy Knyszyńskiej, Puszczy Piskiej, Puszczy Niepołomickiej, w Wigierskim Parku Narodowym, Kazimierskim Parku Krajobrazowym, w rejonie Gdańska (m.in. na terenie „Jaru rzeki Raduni” i Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego) (2010)[5], Pogórzu Śląskim (Cieszyn), Wysoczyźnie Elbląskiej (2013)[7], Pogórzu Kaczawskim (2018)[8] i na Mazowszu (w rezerwacie przyrody „Rezerwat im. Króla Jana Sobieskiego” (2010) i w rezerwacie przyrody „Skarpa Ursynowska” (2008))[9]. Do 2020 r. podano 36 jego stanowisk. W latach 1995–2004 i powtórnie od roku 2014 objęty ochroną częściową bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[10].
Saprotrof rozwijający się na korze powalonych drzew. Prawie zawsze ogranicza się do gatunków z rodzaju lipa (Tilia sp.), choć jest przenoszony na innych gospodarzy, w tym na gatunki z rodzaju: jawor (Acer sp.), kasztan (Castanea sp.), buk (Fagus sp.), jesion (Fraxinus sp.), magnolia (Magnolia sp.), dąb (Quercus sp.) i wiąz (Ulmus sp.)[4].
W strefie umiarkowanej Europy owocniki pojawiają się od lipca do marca[6], a w Polsce głównie jesienią i wczesną zimą[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Index Fungorum – Names Record [online], www.indexfungorum.org [dostęp 2020-12-12].
- ↑ a b L. Quijada i inni, Taxonomic review of the genus Holwaya (Ascomycota, Fungi). Book of abstracts of the 13th Croatian Biological Congress, Petar Kružić i inni red., Zagreb: Croatian Biological Society, 2018, s. 264, ISSN 1848-5553.
- ↑ a b c Luis Quijada i inni, Systematic revision of the genera Holwaya and Patinella (Ascomycota) based on phylogenetic traits. In: Mleczko P. (ed.), Abstract Book, XVIIII Congress of European Mycologists, 16–21 September 2019, Warsaw–Białowieża, Poland, Polish Mycological Society, Warsaw, 2019, s. 50, ISBN 978-83-940504-5-0.
- ↑ a b c Richard P. Korf, George S. Abawi, On Holwaya, Crinula, Claussenomyces, and Corynella, „Canadian Journal of Botany”, Vol. 49 (No. 11), 1971, s. 1879–1883, ISSN 0008-4026.
- ↑ a b c Marcin Stanisław Wilga, Mirosław Wantoch-Rekowski, Włodzimierz Chojnacki, Grzyb Holwaya Mucida (Schulzer) Korf & Abawi (Ascomycota) w rejonie Gdańska na tle jego rozmieszczenia w Polsce, „Przegląd Przyrodniczy”, XXI (4), 2010, s. 23–28, ISSN 1230-509X.
- ↑ a b c d Thomas Læssøe, Jens H. Petersen, Fungi of Temperate Europe, Princeston and Oxford: Princeston University Press, 2019, s. 1412, ISBN 978-0-691-18037-3.
- ↑ Aleksander Dorda, Marek Fiedor, Stanowisko Holwaya mucida (Schulzer) Korf & Abawi (Ascomycota) na Pogórzu Śląskim w Cieszynie, „Przegląd Przyrodniczy”, XXIV (2), 2013, s. 68–70, ISSN 1230-509X.
- ↑ Błażej Gierczyk i inni, Contribution to the knowledge of mycobiota of the Western Sudety Mountains and Western Sudety Foothills (SW Poland). Part 1., „Acta Mycologica”, 53 (2), 2018, s. 8.
- ↑ Andrzej Szczepkowski, Łukasz Skomorucha, Holwaya mucida (Ascomycota, Helotiales) na Mazowszu, „Przegląd Przyrodniczy”, XXX (1), 2019, s. 77–82, ISSN 1230-509X.
- ↑ Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.