Jan Wantuła
| Data i miejsce urodzenia |
20 września 1877 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 lipca 1953 |
| Miejsce spoczynku |
Ustroń |
| Zawód, zajęcie |
ślusarz hutniczy |
| Odznaczenia | |
 
| |
Jan Wantuła, ps. Jan Gojański (ur. 20 września 1877 w Ustroniu, zm. 29 lipca 1953 tamże) – polski ślusarz hutniczy, sadownik, pisarz ludowy i bibliofil.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z rodziny osiadłej na Śląsku Cieszyńskim co najmniej od XVII wieku[1]. Przez całe życie był związany ze Śląskiem Cieszyńskim. Urodził się w Ustroniu 20 września 1877 roku. Ukończył jedynie trzyklasową szkołę ewangelicką w Ustroniu i w wieku 14 lat rozpoczął pracę w arcyksiążęcej hucie ustrońskiej. Przepracował później jako hutnik i ślusarz hutniczy 34 lata, później gospodarując równocześnie na 4-hektarowym gospodarstwie, odziedziczonym po ojcu. Z huty w Ustroniu został usunięty w 1907 za działalność patriotyczną. Wówczas podjął pracę w hucie w Trzyńcu. Był działaczem organizacji społeczno-kulturalnych i propagatorem czytelnictwa (od 1897 członek Czytelni Ludowej w Cieszynie). Od 1898 zamieścił na łamach czasopism około 350 artykułów. Publikował na łamach: „Głosu Ludu Śląskiego”, „Zorzy”, „Kuriera Lwowskiego”, „Przyszłości Ludu” oraz „Myśli Niepodległej”. Odkrył i opisał Jurę Gajdzicę z Cisownicy, chłopa z VXIII w. posiadającego własną bibliotekę. Spisał kroniki Goleszowa i Ustronia[2].
Korespondował m.in. z Władysławem Orkanem i Marią Wysłouchową[3].
Zmarł w Ustroniu 29 lipca 1953 roku[2].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Ojciec Andrzeja Wantuły. Był wyznania ewangelickiego[2].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 1976 roku imieniem Jana Wantuły została nazwana ulica w katowickiej dzielnicy Kostuchna[2].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Złoty Krzyż Zasługi (po raz II, 22 lipca 1952)[4]
- Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)[5]
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Pamiętnik Jury Gaydzicy z Cisownicy, [w:] „Zaranie Śląskie” nr 3/1930.
- Dr Paweł Oszelda, bojownik o wolność ludu 1848, [w:] „Zaranie Śląskie” nr 1/1935.
- Najdawniejszy polski ekslibris chłopski, Warszawa 1935.
- Śląsk ewangelicki w walce z alkoholizmem, Cieszyn 1937.
- Obrazki z huty trzynieckiej, [w:] „Głos Ludu Śląskiego”, 1947.
- Rok 1848 na Śląsku Cieszyńskim (1954).
Wydane po śmierci pisarza[edytuj | edytuj kod]
- Karty z dziejów ludu Śląska Cieszyńskiego (wybór pism) (1954);
- Książki i ludzie (1956).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dla wcześniejszego okresu brak ksiąg metrykalnych.
- ↑ a b c d Urszula Wilczek: Jan Wantuła. W: Urszula Rzewiczok (red.): Patronowie katowickich ulic i placów. Wyd. 2. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, s. 361–362. ISBN 978-83-87727-38-3.
- ↑ Katarzyna Szkaradnik: „Przyświecały mi pewne ideały...” Autokreacyjne strategie i pułapki we wspomnieniach i korespondencji Jana Wantuły. Autobiografia nr 2 (7), 2016, s. 128.
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za krzewienie czytelnictwa”.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Brożek Ludwik: Jan Wantuła, [w:] „Śląsk Literacki” nr 6/7 z 1953.
- Szewczyk Wilhelm: Z Janem Wantułą, [w:] „Trybuna Robotnicza” – dodatek „Trybuna Tygodnia” z 08–09.08.1953.
- Hierowski Zdzisław: O Janie Wantule, [w:] „Dziennik Zachodni” z 05.08.1953.
- Morcinek Gustaw: Jan Wantuła (w wyborze pism J. Wantuły pt. „Karty z dziejów ludu Śląska Cieszyńskiego”), Warszawa 1954.
- Golec Józef, Bojda Stefania: Wantuła Jan, [w:] Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej, tom 1, Cieszyn 1993.
- Urszula Rzewiczok (red.): Patronowie katowickich ulic i placów. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, s. 361–362. ISBN 978-83-87727-38-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Katarzyna Szkaradnik. „Przyświecały mi pewne ideały...”: autokreacyjne strategie i pułapki we wspomnieniach i korespondencji Jana Wantuły. „Autobiografia. Literatura. Kultura. Media n”. 2 (7), s. 137–156, 2016.