Kamienica Pod Złotym Berłem we Wrocławiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kamienica „Pod Złotym Berłem”
Gasthof „Zum goldenen Zepter”
Ilustracja
Kamienica „Pod Złotym Berłem” (w środku)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

Kuźnicza 22

Typ budynku

kamienica

Kondygnacje

cztery

Rozpoczęcie budowy

XIV/XV w.

Ważniejsze przebudowy

XV/XVI, 1561, poł. XVII w., 1912, 1937

Zniszczono

1945

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamienica „Pod Złotym Berłem””
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica „Pod Złotym Berłem””
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamienica „Pod Złotym Berłem””
Ziemia51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392

Kamienica Pod Złotym Berłem – średniowieczna kamienica, która znajdowała się przy ulicy Kuźniczej 22 we Wrocławiu.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy budynek na posesji nr 22 został wzniesiony w XIV lub XV wieku. Był to murowany, jednotraktowy dom gotycki z jedną, a następnie, po przebudowie, z dwiema izbami. Na przełomie XV i XVI wieku budynek został gruntownie przebudowany. Dodano drugie skrzydło, a fasadę kamienicy zwieńczono szczytem. W 1561 roku układ wnętrza z dwu- stał się trzytaktowy[1][2], a datę przebudowy wykuto na filarze okiennym[3]. Od początku XVI wieku w kamienicy funkcjonował zajazd, po raz pierwszy notowany pod nazwą „Pod Złotym Berłem” w 1671 roku. W połowie XVII wieku budynek przeszedł przebudowę. W tym okresie powstał prawdopodobnie kartusz z godłem domu, zawieszony na wysokości parteru, ze złoconym napisem w języku polskim: „Wiazdny Dom Pod Złotym Berłem”. W takiej formie budynek dotrwał do 1912 roku, kiedy to miał zostać wyburzony. Przed rozebraniem kamienicę wybroniły władze miasta, wykupując ją i przeprowadzając jej generalny remont. Kolejny remont miał miejsce około 1937 roku[1][2].

Część parterową zajmowała gospoda „Pod Złotym Berłem” (niem. Gasthof Zum Golden Zepter), a na wyższych kondygnacjach znajdowały się pokoje gościnne. Jak wynika z książek adresowych z 1852 i 1862 roku kamienicę (prawdopodobnie głównie tylne oficyny) zamieszkiwali przedstawiciele różnych zawodów, m.in. krawiec, szewc, tapicer i litograf[4][5].

Po 1945 roku[edytuj | edytuj kod]

Kamienica nie przetrwała działań wojennych podczas II wojny światowej. Zachowała się jedynie część parterowa[6]. W 1992 roku pozostałe ruiny wyburzono, a w miejscu budynku oraz dawnej kamienicy pod numerem 23 wzniesiono gmach Instytutu Filologii Angielskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Podczas realizowania projektu autorstwa Marii Molickiej i Marka Łukasiewicza z lat 1985–1986 zachowano wiele elementów pierwotnej zabudowy, m.in. średniowieczne i renesansowe relikty dawnego zajazdu[7]. Od strony ulicy Nożowniczej umieszczono tablicę upamiętniającą polskich gości dawnego zajazdu[8].

Zajazd „Pod Złotym Berłem”[edytuj | edytuj kod]

Tablica pamiątkowa na elewacji zajazdu

W części parterowej znajdował się zajazd „Pod Złotym Berłem” założony w 1507 roku[9]. Nad wejściem miał napis w godle: Wjazdny dom „Pod Złotym Berłem”, a pod nim wizerunek ręki z berłem[10]. Był to jeden z najstarszych w mieście i jeden z siedemnastu zajazdów w obrębie murów w XVIII wieku. Jak w „Kronice Wrocławia” odnotował Karl Adolf Menzel, w 1792 roku był on zaliczany do najprzedniejszych gospód Wrocławia[3]. W zajeździe zatrzymywało się wielu znanych Polaków m.in. w latach 1803–1804[9] mieszkał tu Józef Wybicki, w 1809 zatrzymywał się Fryderyk Florian Skarbek, a w latach 1821–1840 Karol Lipiński[11]. Zajazd odwiedzał również m.in. Theodor Körner, Friedrich Ludwig Jahn, Heinrich Friedrich Karl vom Stein. W 1813 roku podczas wojny z Napoleonem w zajeździe mieszkał baron Ludwig von Lützow, który w budynku otworzył biuro werbunkowe do korpusu ochotniczego Lützowa[12], złożonego z wrocławskich studentów[a]. Na elewacji budynku znajdowały się liczne tablice upamiętniające wydarzenia związane ze znanymi postaciami tu zatrzymującymi się lub pomieszkującymi[b][1]. 5 lipca 1927 roku w gospodzie założone zostało Towarzystwo Podróży Kosmicznych (niem. Verein für Raumschiffahrt) – stowarzyszenie miłośników techniki rakietowej. Jego założycielem i pierwszym prezesem był Johannes Winkler[11], wśród członków znaleźli się m.in. Hermann Oberth i Wernher von Braun[13]. W latach 30. XX wieku zajazd funkcjonował pod nazwą „Zum Landsknecht”[14][2]. W 1915 roku w gospodzie serwowano piwo „Bolkobräu hell” pochodzące ze świdnickiego browaru Braukomune Schweidnitz[15].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Dziedziniec na tyłach kamienicy „Pod Złotym Berłem” i krużganek

Czterokondygnacyjna, trzytraktowa kamienica zakończona była trzykondygnacyjnym szczytem, oddzielonym od trzeciej kondygnacji wydatnym gzymsem. Podobny gzyms rozdzielał pierwszą i drugą kondygnację szczytową. W czteroosiowej fasadzie otwory okienne drugiej i trzeciej kondygnacji opasane były kamiennymi opaskami i zwieńczone naczółkami pełnymi. W osi północnej w części parterowej znajdowała się brama prowadząca do sieni sklepionej kolebkowo z lunetami oraz do sklepionych kolebkowo piwnic. W części parterowej w tylnym trakcie okna ozdobione były trzema wczesnorenesansowymi kolumnami jońskimi z piaskowca, na których widniała data „1561”[1].

Według grafiki Ottona Ferdinanda Probsta, sporządzonej w 1898 roku, w tylnej części fasady na wysokości pierwszej kondygnacji znajdował się drewniany krużganek komunikacyjny.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Prawdopodobnie od tego wydarzenia zajazd zmienił nazwę na „Zum Landsknecht”, gdzie Landsknecht oznacza żołnierza zaciężnego
  2. ↑ Tablice zostały zdjęte lub zniszczone podczas działań wojennych. Po wzniesieniu nowego gmachu na elewacji zawisła nowa tablica upamiętniająca te postacie

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Atlas 1998 ↓, s. 209.
  2. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 1007.
  3. ↑ a b Kincel 1973 ↓, s. 64.
  4. ↑ All entries of Breslauer Namenbüchlein 1843.
  5. ↑ Historic Addressbooks All entries for Breslau.
  6. ↑ Zachowana część parterowa, zdj. na polska-org.
  7. ↑ Atlas 1998 ↓, s. 159.
  8. ↑ Łagiewski 2016 ↓, s. 169.
  9. ↑ a b Chądzyński 2010 ↓, s. 207.
  10. ↑ Łagiewski 2016 ↓, s. 167.
  11. ↑ a b Warto wiedzieć: W zajeździe „Pod Złotym Berłem” chętnie nocowali Polacy.
  12. ↑ Lützow i Theodor Körner przed punktem werbunkowym Freikorpsu.
  13. ↑ Brian Harvey: Europe's Space Programme: To Ariane and Beyond. Springer, s. 4. ISBN 1-85233-722-2. Cytat: „The VfR was founden 6.30 p.m. on 5 July 1927 in an alehouse called the Golden Sceptre (Goldenes Zepter) at 22 Schmiedebrucke in Breslau. The court in Breslau initially refused to register the association on the basis that the term 'Raumschiffahrt' did not then exist in the German language, but was ewentually persuaded.”.
  14. ↑ Zajazd „Zum Landsknecht” na polska-org.
  15. ↑ Zajazd Pod Złotym Berłem – historia ulubionego lokalu dawnej wrocławskiej klienteli.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienica_Pod_Złotym_Berłem_we_Wrocławiu&oldid=69213312”