Kamienica przy Rynku 11 w Tarnowskich Górach

Kamienica przy Rynku 11

Budynek w 1895 roku
Państwo	Polska
Miejscowość	Tarnowskie Góry
Adres	Rynek 11
Typ budynku	kamienica
Styl architektoniczny	klasycyzm
Zniszczono	ok. 1974
Kolejni właściciele	Spis kolejnych właścicieli do 1740: Daniel Fryschtatzki 1746: spadkobiercy Fryschtatzkich 1761–1765: Paul Fryschtatzki 1800–1836: Johanna i Franz Kurtz 1839–1861: Królewski Górnośląski Urząd Górniczy 1861–1908: zarząd kopalni „Fryderyk” 1908–1945: parafia ewangelicka
Położenie na mapie Tarnowskich Gór Kamienica przy Rynku 11
Położenie na mapie Polski Kamienica przy Rynku 11
Położenie na mapie województwa śląskiego Kamienica przy Rynku 11
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego Kamienica przy Rynku 11
50°26′41,2″N 18°51′21,5″E

Kamienica przy Rynku 11 w Tarnowskich Górach – nieistniejąca klasycystyczna kamienica, która znajdowała się przy północnej pierzei rynku w Tarnowskich Górach.

Budynek przez wiele lat pozostawał własnością rodziny Fryschtatzkich. Sprzedany w 1839 roku, w latach 1839–1861 był siedzibą Królewskiego Górnośląskiego Urzędu Górniczego, w latach 1861–1908 Królewskiej Inspekcji Górniczej oraz zarządu kopalni „Fryderyk”, a w latach 1908–1945 plebanii parafii ewangelicko-augsburskiej. Obiekt rozebrano ok. 1974 roku. W jego miejscu oddano do użytku w 2000 roku nowoczesny budynek mieszkalno-usługowy.

Historia

Nie jest znana dokładna data wzniesienia domu. Wiadomo, że jego właścicielem do 1740 roku był ewangelik, Daniel Fryschtatzki. W 1746 roku kamienica na rogu rynku i obecnej ul. Strzeleckiej pojawiła się w spisie budynków, które spłonęły w pożarze miasta. Miała wówczas wartość 600 talarów, a jako jej właściciele figurują „spadkobiercy Fryschtatzkiego”. Według kolejnego katastru, z 1765 roku, budynek miał wartość 764 talarów i należał do przedsiębiorcy Paula Fryschtatzkiego, który był udziałowcem m.in. kopalni w Stolarzowicach. Kolejnymi właścicielami była córka Paula, Johanna, i jej mąż, pochodzący z Głogówka lekarz, Franz Kurtz.

W 1839 roku dom został zakupiony przez Królewski Górnośląski Urząd Górniczy. Wkrótce pojawiły się plany budowy w jego miejscu nowego, okazałego gmachu tej instytucji. W projekcie wykonanym przez architekta Adolfa Breslaua zakładano wybudowanie od południa szerokiej, 35-metrowej neoklasycystycznej fasady zamykającej wylot ul. Strzeleckiej. Na parterze swoją siedzibę miał znaleźć sąd górniczy, od strony północnej budynek miał z kolei mieć dwa skrzydła – we wschodnim miała mieścić się stajnia i wozownia, a w zachodnim służbowe mieszkanie dyrektora. Plany te nie zostały nigdy zrealizowane. Prawdopodobnie jednak w tym okresie kamienicę wyremontowano.

W 1861 roku Królewski Górnośląski Urząd Górniczy zlikwidowano, a w jego miejsce powołano Królewską Inspekcję Górniczą. W tym samym roku budynek stał się również siedzibą zarządu królewskiej kopalni „Fryderyk”. Jego część przeznaczono na mieszkania, w których zamieszkiwali m.in. radcy górniczy i dyrektorzy kopalni Karl Nehler i Hugo Koch. W 1908 roku budynek został przejęty przez tarnogórską parafię ewangelicką, która urządziła w nim swoją plebanię. Funkcjonowała ona w tym miejscu aż do końca II wojny światowej w 1945 roku.

Po wojnie w budynku przez pewien czas działała spółdzielnia spożywców. Ze względu na zły stan techniczny około 1974 roku kamienicę rozebrano. Opracowane w 1993 roku studium konserwatorskie przewidywało wybudowanie w jej miejscu dwukondygnacyjnego domu, kalenicą zwróconego w stronę rynku, a więc podobnego do wyburzonego obiektu. W latach 1998–1999 na pozostałym po kamienicy pustym miejscu wybudowano jednak budzący kontrowersje, niedostosowany do otoczenia wielkością oraz formą architektoniczną wielokondygnacyjny budynek mieszkalno-usługowy według projektu Wojciecha Madurowicza. Oddano go do użytku w 2000 roku.

Architektura

Kamienica była klasycystycznym dwukondygnacyjnym budynkiem krytym dwuspadowym dachem, o sześcioosiowej elewacji. Przylegały do niego rozbudowane oficyny: piętrowa od strony zachodniej i parterowa od strony wschodniej.

Galeria

• 
  Kościół ewangelicki w Tarnowskich Górach, a po jego prawej stronie budynek plebanii (pocztówka z lat 1914–1919)
• 
  Podobne ujęcie północnej pierzei tarnogórskiego rynku (2014)
• 
  Budynek wzniesiony w miejscu kamienicy (2007)

Bibliografia

• Zofia Krzykowska: Lata II wojny światowej i powojennego półwiecza. Substancja zabytkowa miasta, jej stan i zagrożenia. W: Historia Tarnowskich Gór. red. Jan Drabina. Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
• Marek Panuś: Matka górnośląskich zborów. Parafia ewangelicka w Tarnowskich Górach w latach 1742–1945. Tarnowskie Góry: Parafia Ewangelicko-Augsburska, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe Drukpol, 2017. ISBN 978-83-61458-23-4. OCLC 1005162948.
• Marek Wojcik: Tarnogórski rynek. Dzieje domów i mieszkańców od XVII wieku do początków XX wieku. Tarnowskie Góry: Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2017. ISBN 978-83-939816-1-8.