Kościół św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim

Kościół św. Mikołaja
w Tarnowie Pałuckim

AK-I-11a/259 z dnia 10.03.1933
kościół parafialny
widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Tarnowo Pałuckie
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim
Wezwanie	Świętego Mikołaja
Historia Data zakończenia budowy XIV wiek Data poświęcenia XIV wiek
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno Wieża kościelna • liczba wież 1 Liczba naw 1
Położenie na mapie gminy wiejskiej Wągrowiec Kościół św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim
Położenie na mapie Polski Kościół św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kościół św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim
Położenie na mapie powiatu wągrowieckiego Kościół św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim
52°49′55″N 17°16′33″E

Kościół pw. św. Mikołaja (łac. Tarnowa Villa Religiosorum Conventus Wągroviecensis) – rzymskokatolicki drewniany kościół parafialny z XIV wieku w Tarnowie Pałuckim, w powiecie wągrowieckim, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa wielkopolskiego.

Historia

Według obecnych badań dendrochronologicznych i historycznych jeden z najstarszych kościołów w Polsce. Stojący do dziś obiekt (II kościół) powstał w ostatniej ćwierci XIV wieku. Badania dendrochronologiczne drewna użytego do jego konstrukcji dowiodły, że ścięto je jesienią 1373 roku, lub zimą 1373/1374 roku. W niewiele zmienionej formie (remonty przede wszystkim w XVII i XVIII wieku) kościół ten przetrwał do dziś. W jego wnętrzu pod podłogą w wyniku badań archeologicznych odkryto relikty fundamentów starszego kościoła/kaplicy (I kościół) z ok. poł. XIII wieku. Pierwszy znany z dokumentów proboszcz parafii tarnowskiej wymieniony jest w dokumencie z 1263 roku. Obydwa kościoły (I i II) powstały około 1 km na południowy zachód od opactwa cysterskiego w Łeknie. Od XIII wieku do kasaty klasztoru w 1835/1836 był on pod patronatem cystersów z Łekna a po translokacji opactwa z Łekna do Wągrowca - ok. 1392-1396 roku - cystersów wągrowieckich. Drugi kościół powstał po otrzymaniu przez cystersów łekneńskich przywileju od Kazimierza Wielkiego na założenia tam miasta na prawie magdeburskim.

Restauracja i konserwacja tego obiektu miała miejsce w latach 1995-2001 oraz w roku 2011. W rzucie poziomym drugi (obecny) kościół tarnowski ma układ jednonawowy z nieco węższym, prosto zamkniętym prezbiterium, o wymiarach ok. 5,5 × 5,4 m i nawą główną zbudowaną na planie prostokąta, o wymiarach 9,35 × 8,99 m (pomiar zewnętrzny). Od strony północnej do prezbiterium przylega usytuowana asymetrycznie zakrystia o wymiarach 5,94 × 2,2 m, oświetlana dwoma okienkami. Od strony zachodniej znajduje się wieża wzniesiona na planie prostokąta o konstrukcji słupowo-ramowej i wymiarach 5,87 × 5,8 m.

Wnętrze świątyni w 2011 roku

Wewnątrz znajduje się najwspanialszy w Polsce zespół polichromii, która zdobi całe wnętrze kościoła: nawę główną, prezbiterium i zakrystię oraz fragmentarycznie drzwi wejściowe do kościoła w kruchcie pod wieżą. Jest to wielowątkowa opowieść, w której zawarte są idee pobożności potrydenckiej, a jednocześnie echa mistyki duchowego ojca cystersów św. Bernarda z Clairvaux, teologiczne rozważania o Trójcy Świętej i obraz boskiej kosmogonii, wątki Maryjne i Chrystologiczne, wizji Sądu Ostatecznego, a także obrazkowe opowieści o świętych: Małgorzacie Antiocheńskiej i o jednym z najpopularniejszych świętych kościoła Wschodu i Zachodu – św. Mikołaju, a także przedstawienia świętych Kościoła powszechnego i polskiego, w tym głównych świętych zakonu cystersów i cysterek, a także przedstawienia angelistyczne. Zaprezentowany na niej program ikonograficzny jest połączeniem tradycyjnej religijności świeckiej i zakonnej uaktywnionej w nowy sposób przez zalecenia soboru trydenckiego, w tym tych, które dotyczyły nowych założeń wystroju wnętrz kościelnych i „świętych obrazów” oraz duchowości cysterskiej. Polichromia ta ma wielkie walory historyczne i artystyczne.

Bibliografia

• Kowalski J., Podróże do dwunastu drewnianych kościółków z fotografiami Mikołaja Potockiego, Murowana Goślina 2008(Tarnowo Pałuckie, s. 38-40)
• Ważny T., Analiza dendrochronologiczna kościoła w Tarnowie Pałuckim – wstępne wyniki badań, Studia i materiały do dziejów Pałuk, t. III, Poznań 2000, s. 545-552
• Ważny T., Wyrwa A.M.,Kościół pw. św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim i jego chronologia w świetle badań historycznych i dendrochronologicznych. Komunikat, Studia i materiały do dziejów Pałuk, t. 6, Poznań 2006, s. 227-247
• Wyrwa A.M., Drewniany, parafialny kościół cystersów w Tarnowie Pałuckim w świetle najnowszych badań, Nasza Przeszłość 96(2001), s. 567-599
• Wyrwa A.M., Drewniane kościoły w łekneńskim kompleksie osadniczym w świetle interdyscyplinarnych badań historycznych i archeologiczno-architektonicznych (stanowiska T 22 i Ł19) – komunikat, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 46(2001), z. 4, s. 402-418
• Wyrwa A.M., Klejnot architektury drewnianej ziem polskich. Kościół św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim. Wielkopolska, fot. Piotr Namiota, Bydgoszcz 2011, Wydawnictwo Pejzaż w Bydgoszczy (tu dalsza literatura i obszerne streszczenia w języku angielskim i niemieckim) - najnowsze omówienie tego kościoła.
• A.M. Wyrwa, Święty Stefan Harding. Przyczynek do badań nad jego kultem na ziemiach polskich, Cistercium Mater Nostra. In orbe, Lux et sidera. Studia z dziejów Zakonu Cysterskiego dedykowane Davidowi H. Williamsowi w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, t. VI, Kraków 2012-2013, s. 197-206; ISSN 1898-4614