Kompleks sorpcyjny
Kompleks sorpcyjny (sorbenty glebowe)[a] – stosowane w gleboznawstwie określenie stałych (głównie koloidalnych) składników gleby – mineralnych, organicznych i organiczno-mineralnych – biorących w glebie udział w wymiennej sorpcji jonów z roztworu glebowego, w tym biogenów przekazywanych roślinom[1][2].
Charakterystyka kompleksów sorpcyjnych[edytuj | edytuj kod]
Właściwości użytkowe gleb zależą m.in. od powierzchni właściwej koloidów glebowych i gęstości ładunku elektrycznego na powierzchni ich cząstek (zob. podwójna warstwa elektryczna), co znajduje wyraz w wartościach np.:
- całkowitej pojemności sorpcyjnej (T, me/100 gramów gleby),
- pojemności sorpcyjnej kationów wymiennych (PWK), „zasadowej pojemności sorpcyjnej” (S), ; „kationy zasadowe”, „zasady”: np. Ca2+, Mg2+, K+, Na+, NH+4),
- stopnia wysycenia gleby zasadami; V = 100 % * S/T,
- hydrolitycznej kwasowości gleby (Hh).
Stwierdzono, że pojemność sorpcyjna T zwiększa się[3]:
- o 0,34–0,56 milirównoważnika na 100 g gleby ze wzrostem zawartości części koloidalnych o 1 %,
- o 1,14–1,33 milirównoważnika na 100 g gleby ze wzrostem zawartości próchnicy o 1 %,
- o 0,66–2,42 milirównoważnika na 100 g gleby na jeden stopień skali pH.
Tabela zawiera wartości T, S, Hh i V, wyznaczone dla gleb Polski przez H. Pondela[3].
| Typ gleby | Charakterystyka | Rodzaj i gatunek gleby | ||||||
| piaski | gliny | pyły | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| luźne i słabo-gliniaste |
gliniaste | lekkie | średnie | ciężkie | pochodzenia wodnego | lessy | ||
| brunatne | T | 5,3 | 5,92 | 7,18 | 10,38 | 14,5 | 9,47 | 11,6 |
| S | 2,75 | 3,06 | 4,97 | 8,4 | 12 | 6,65 | 9,25 | |
| Hh | 2,55 | 2,86 | 2,39 | 1,98 | 2,5 | 2,82 | 2,35 | |
| V | 46,2 | 49,2 | 65 | 77,1 | 80 | 64,2 | 76,5 | |
| pseudobielicowe | T | 4,38 | 6,02 | 5,83 | 7,13 | 9,99 | 7,19 | 9,27 |
| S | 1,96 | 3,34 | 3,53 | 4,58 | 7,53 | 4,49 | 5,98 | |
| Hh | 2,42 | 2,68 | 2,3 | 2,55 | 2,46 | 2,7 | 3,29 | |
| V | 44,1 | 53,6 | 57,9 | 62,4 | 73 | 59,8 | 62,7 | |
| czarne ziemie i czarnoziemy |
T | * | 10,27 | 11,34 | 14,02 | 20,27 | 14,29 | 13,66 |
| S | * | 7,95 | 9,74 | 12,38 | 18,35 | 12,5 | 11,15 | |
| Hh | * | 2,12 | 1,6 | 1,64 | 1,92 | 1,79 | 2,51 | |
| V | * | 72,6 | 82,6 | 86,1 | 89,6 | 86,5 | 78,7 | |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Renata Bednarek, Helena Dziadowiec, Urszula Pokojska, Zbigniew Prusinkiewicz: Badania ekologiczno-gleboznawcze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 175. ISBN 83-01-14216-2.
- ↑ Mariusz Fotyma, Stanisław Mercik: Chemia rolna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
- ↑ a b Mariusz Fotyma, Stanisław Mercik: op.cit. Chemia rolna. s. 37–38.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej P. Nowak: Bezpieczeństwo środowiskowe; Sorpcyjne właściwości gleb. [w:] Materiały dydaktyczna Politechniki Gdańskiej; Wydział Chemiczny [on-line]. www.technologia.gda.pl. [dostęp 2012-06-10]. (pol.).
- Tomasz Bajda: Gleboznawstwo. [w:] Wykład 6 [on-line]. www.geol.agh.edu.pl. [dostęp 2012-06-10]. (pol.).
- Marian Nowiński: Dzieje upraw i roślin leczniczych. Warszawa: Państ. Wydaw. Rol. i Leśne, 1983. ISBN 83-09-00147-9.
- Pracownia specjalizacyjna Uniwersytetu Gdańskiego: Gleby. [w:] Instrukcje do ćwiczeń [on-line]. www.chem.ug.edu.pl. [dostęp 2012-06-10]. (pol.).