Kosmatka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kosmatka
Ilustracja
Kosmatka brunatna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

sitowate

Rodzaj

kosmatka

Nazwa systematyczna
Luzula DC.
Lamarck et A. P. de Candolle, Fl. Franç. ed. 3. 3: 158. 17 Sep 1805 (nom. cons.)[3]
Typ nomenklatoryczny

Luzula campestris (L.) DC. (typ. cons.)[3]

Synonimy
  • Cyperella J.G.H.Kramer ex MacMill.
  • Ebingeria Chrtek & Krísa
  • Gymnodes (Griseb.) Fourr.
  • Juncoides Ség.
  • Luciola Sm.
  • Nemorinia Fourr.
  • Pterodes (Griseb.) Börner[4]
Kosmatka polna (L. campestris)
L. comosa

Kosmatka (Luzula DC.) – rodzaj roślin z rodziny sitowatych. Należą do niego 124 gatunki[4]. Występują one na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, zwykle w klimacie chłodnym, w strefie międzyzwrotnikowej na obszarach górskich. Do flory Polski należy 10 gatunków.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Kosmatki występują w strefie klimatu chłodnego na obu półkulach, w strefie międzyzwrotnikowej głównie na terenach górskich[5]. Najliczniejsze są w strefie umiarkowanej i chłodnej Eurazji; tylko w Europie rośnie ich 31 gatunków[6], z czego 10 rośnie w Polsce[7]. W Ameryce Północnej obecne są 23 gatunki[8][6], w Australii 15, z czego 12 to endemity[6], w Nowej Zelandii rośnie 13 gatunków rodzimych[9].

Gatunki flory Polski[7]

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Byliny, zwykle kępiaste, z kłączem najczęściej niemal pionowym, rzadko z rozłogami. Łodyga walcowata[8][5].
Liście
Skupione zwykle tylko u nasady łodygi[5]. Z pochwą liściową zamkniętą u nasady. Blaszka liściowa płaska lub kanalikowata, bez języczka i poprzecznych przegród, na brzegu z wielokomórkowymi[8], białawymi włoskami[5].
Kwiaty
Rzadko pojedyncze, zwykle skupione w wierzchotkach tworzących złożone kwiatostany luźne lub gęste na szczycie łodygi. Podsadki wspierające kwiatostan zwykle dwie, liściopodobne. U nasady gałązek kwiatostanu występują zredukowane 1–2 podsadki, natomiast u nasady szypułek kwiatowych 2–3 przysadki. Kwiaty są obupłciowe, trzykrotne, promieniste i drobne. Okwiat składa się z dwóch okółków po 3 listki. Pręcików jest 6[8] i zwykle są one krótsze od okwiatu[5]. Pylniki są dwukomorowe, podługowate do równowąskich. Zalążnia powstaje z trzech owocolistków zrośniętych, jest jednokomorowa, górna, z trzema zalążkami. Szyjka słupka krótka[5].
Owoce
Kulistawa torebka, zwykle z dzióbkiem na szczycie. Zawiera trzy nasiona kuliste lub jajowate. Nasiona wyposażone są w białawy elajosom, często podobnej wielkości jak samo nasiono[8].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

L. hawaiiensis
Kosmatka gajowa (Luzula luzuloides)
Kosmatka licznokwiatowa (Luzula multiflora)
L. nivea
L. pilosa
Kosmatka olbrzymia (Luzula sylvatica)

Rodzaj potwierdzony został w analizach filogenetycznych jako takson monofiletyczny[10].

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny sitowatych (Juncaceae) z rzędu wiechlinowców (Poales) stanowiącego jeden z kladów jednoliściennych (monocots)[2][11].

Lista gatunków[4]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-25] (ang.).
  3. a b Luzula. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-10-21]. (ang.).
  4. a b c Luzula DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-24].
  5. a b c d e f Di yang mei shu: Luzula. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-24]. (ang.).
  6. a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 545, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 111, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. a b c d e Janice Coffey Swab: Luzula. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-24]. (ang.).
  9. Luzula. [w:] New Zealand Plant Conservation Network [on-line]. [dostęp 2022-10-24].
  10. Phylogeny Conclusion. Juncaceae Phylogeny Group. [dostęp 2010-11-19]. (ang.).
  11. Genus Luzula DC.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-24].