Kozibród łąkowy

Kozibród łąkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	kozibród
Gatunek	kozibród łąkowy
	Nazwa systematyczna
	Tragopogon pratensis L.; Sp. pl. 2:789. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kozibród łąkowy (Tragopogon pratensis L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Gatunek rodzimy w Europie i części Azji, zawleczony również na inne kontynenty, w Polsce pospolity.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Rodzimy obszar jego występowania to Europa i część Azji, a jako introdukowany rośnie także na innych kontynentach – w Ameryce Północnej, Południowej i Nowej Zelandii. W Azji zasiedla tereny północno-zachodniej i wschodniej Turcji, zachodniej i wschodniej Syberii, Kazachstanu i Mongolii. W Ameryce Północnej rozprzestrzenił się w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i na Haiti, a w Ameryce Południowej w Argentynie^[3]. W Polsce gatunek pospolity na prawie całym terenie kraju, częsty w niektórych regionach^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina wysokości przeważnie 30–80 cm, chociaż może dorastać do 100 cm, naga, lub za młodu wełnisto owłosiona^[4].
Łodyga: Kłącze mocne, wrzecionowate, pokryte resztkami obumarłych liści. Łodyga wzniesiona, prosta, pojedyncza lub słabo rozgałęziona^[5].
Liście: Równowąskie, często łukowato zgięte, całobrzegie. Rozmieszczone skrętolegle, siedzące^[5]. Są nagie, lub na młodych roślinach wełnisto owłosione, podobnie, jak łodyga.
Kwiaty: Zebrane w kwiatostan w formie koszyczka o średnicy 3–6,5 cm^[5]. Koszyczki osadzone pojedynczo na długich łodygach, wcale lub słabo zgrubiałych pod kwiatostanem. Wszystkie kwiaty wypełniające koszyczek są żółte, języczkowe. Pylniki są żółte, o ciemnobrunatnych lub ciemnofioletowych szczytach. Okrywy koszyczków mają po 8–10 lancetowatych listków, zaostrzonych, z wąską, białą, błoniastą obwódką^[5]. Listki okrywy są takiej samej długości jak korony kwiatów brzeżnych lub tylko nieco dłuższe, ponad nasadą przewężone^[4]. Koszyczki kwiatowe zamykają się po południu.
Owoce: Wrzecionowate niełupki z długim dzióbkiem, opatrzone puchem kielichowym. Pojedyncza niełupka osiąga długość (15) 16–22 mm, jest gładka lub pokryta kolczastymi brodawkami. Puch kielichowy jest pierzasty, brudnobiały^[5].

Pokrój
Koszyczek
Zamknięty koszyczek
Owoce z puchem

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Roślina dwuletnia, hemikryptofit. Okres kwitnienia przypada od maja do lipca^[5] lub sierpnia, rzadziej do września^[4]. Roślina zawiera sok mleczny, który wydziela przy uszkodzeniu^[5].
Siedlisko: Występuje od niżu po niższe położenia górskie. Rośnie na łąkach, rowach, miedzach i przydrożach, a także w miejscach ruderalnych^[4]. Jest rośliną azotolubną, wymaga dobrze rozłożonej próchnicy w świeżych glebach gliniasto-piaszczystych i gliniastych^[5]. Stosunkowo ciepłolubny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Arrhenatherion^[6].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 12^[4].
Interakcje międzygatunkowe: Dziki ryją ziemię w poszukiwaniu kłączy kozibrodu, którymi chętnie się żywią^[5].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Tworzy mieszańce z kozibrodem wielkim (Tragopogon dubius)^[4].

Zastosowania[edytuj | edytuj kod]

Roślina użytkowa

Świeże rośliny są chętnie zjadane przez bydło^[5].
Jako gatunek zasiedlający tereny w pobliżu pól uprawnych, może zanieczyszczać zbiory nasion z upraw^[3].

Roślina lecznicza: Kłącze tego i innych gatunków kozibrodu stosowane było w medycynie ludowej w chorobach dróg oddechowych jako środek ułatwiający odkrztuszanie wydzieliny^[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2020-12-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g RutkowskiR. Lucjan RutkowskiR., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Wyd. Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14342-8 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo rolnicze i Leśne, 1990, s. 308-309. ISBN 83-09-01473-2.
↑ MatuszkiewiczM. Władysław MatuszkiewiczM., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14439-4 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2020-12-11].

[Rutkowski-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g RutkowskiR. Lucjan RutkowskiR., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Wyd. Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14342-8 .

[Cincura-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo rolnicze i Leśne, 1990, s. 308-309. ISBN 83-09-01473-2.

[Matuszkiewicz-6] MatuszkiewiczM. Władysław MatuszkiewiczM., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14439-4 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]