Lepisosteus

	Lepisosteus
	Lacépède, 1803
	; Przedstawiciel rodzaju – L. platyrhincus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Rząd	niszczukokształtne
Rodzina	niszczukowate
Rodzaj	Lepisosteus
	Typ nomenklatoryczny
	Lepisosteus gavial Lacépède, 1803 (= Esox osseus Linnaeus, 1758)
Synonimy
	Psalisostomus Klein, 1781; Psalisostomus Walbaum, 1792; Sarchirus Rafinesque, 1818; Litholepis Rafinesque, 1818; Cylindrosteus Rafinesque, 1820; Lepidosteus — König, 1825; Palidostomus Minding, 1832; Psalidostomus Minding, 1832;
	Psalisostomus Klein, 1781; Psalisostomus Walbaum, 1792; Sarchirus Rafinesque, 1818; Litholepis Rafinesque, 1818; Cylindrosteus Rafinesque, 1820; Lepidosteus — König, 1825; Palidostomus Minding, 1832; Psalidostomus Minding, 1832;
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lepisosteus – rodzaj ryb promieniopłetwych z rodziny niszczukowatych (Lepisosteidae).

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą gatunki występujące w słodkich i słonawych wodach Ameryki Północnej^[12]^[13].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała do 200 cm; masa ciała (największa opublikowana) 22,8 kg^[13].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1803 roku francuski przyrodnik Bernard Germain de Lacépède w piątym tomie publikacji własnego autorstwa poświęconej historii naturalnej ryb^[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) niszczuka długonosa (L. osseus)^[14].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Lepisosteus (Lepidosteus): gr. λεπις lepis, λεπιδος lepidos ‘łuska, płytka’, od λεπω lepō ‘łuszczyć’; οστεον osteon ‘kość’^[15].
Sarchirus: gr. σαρξ sarx, σαρκος sarkos ‘ciało’^[16]; χειρ kheir, χειρος kheiros ‘dłoń, ręka’^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sarchirus vittatus Rafinesque, 1818 (= Esox osseus Linnaeus, 1758).
Litholepis: gr. λιθος lithos ‘kamień’^[18]; λεπις lepis, λεπιδος lepidos ‘łuska, płytka’, od λεπω lepō ‘łuszczyć’^[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Litholepis adamantinus Rafinesque, 1818 (= Lepisosteus spatula Lacépède, 1803).
Cylindrosteus: gr. κυλινδρος kulindros ‘cylinder, walec’^[20]; οστεον osteon ‘kość’^[21]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Lepisosteus (Cylindrosteus) platostomus Rafinesque, 1820^[22].
Psalidostomus (Palidostomus): gr. ψαλις psalis, ψαλιδος psalidos ‘nożyce’^[23]; στομα stoma, στοματος stomatos ‘usta’^[24]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Esox osseus Linnaeus, 1758.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[12]:

Lepisosteus oculatus Winchell, 1864 – niszczuka plamista^[25]
Lepisosteus osseus (Linnaeus, 1758) – niszczuka długonosa^[26]
Lepisosteus platostomus Rafinesque, 1820 – niszczuka krótkonosa^[25]
Lepisosteus platyrhincus DeKay, 1842

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nazwa nieważna, publikacja Kleina została uznana za nieważną na mocy uprawnień Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego^[2].
↑ Nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych na mocy uprawnień Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej^[4].
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Lepisosteus Lacépède, 1803.
↑ Błąd drukarski.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b B.G. de Lacépède: Histoire naturelle des poissons. T. 5. Paris: Plassan, 1803, s. 331. (fr.).
↑ ICZN. Opinion 89. Suspension of the Rules in the Case of Gronow 1763, Commerson 1803, Gesellschaft Schauplatz 1775 to 1781, Catesby 1771, Browne 1789, Valmont de Bomare 1768 to 1775. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 1B (3), s. 321–327, 1958. (ang.).
↑ J.T. Klein: Neuer Schauplatz der Natur nach den richtigen Beobachtungen und Versuchen in Alphabetischer Ordnung. Cz. 10. Leipzig: M.G. Weidmanns Erben und Reich, 1781, s. 154. (niem.).
↑ ICZN. Opinion 21. Shall the genera of Klein, 1744, reprinted by Walbaum, 1792, be accepted?. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 1B (3), s. 51–53, 1958. (ang.).
↑ J.J. Walbaum (red.): Petri Artedi sueci genera piscium. In quibus systema totum ichthyologiæ proponitur cum classibus, ordinibus, generum characteribus, specierum differentiis, observationibus plurimis. Redactis speciebus 242 ad genera 52. Cz. 3. Grypeswaldiæ: Impensis A.F. Röse, 1792, s. 581. (łac.).
↑ C.S. Rafinesque. Description of three new genera of fluviatile fish, Pomoxis, Sarchirus and Exoglossum. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 1 (2), s. 418, 1818. (ang.).
↑ C.S. Rafinesque. Further discoveries in natural history made during a journey through the western region of the United States. „The American Monthly Magazine and Critical Review”. 3, s. 445, 1818. (ang.).
↑ C.S. Rafinesque. Fishes of the Ohio River. „Western review and miscellaneous magazine”. 3 (3), s. 168, 1820. (ang.).
↑ K.D.E. König: Icones fossilium sectiles. Londini: 1825, s. ryc. xii. (łac.).
↑ Minding 1832 ↓, s. 121.
↑ Minding 1832 ↓, s. [132].
↑ ^a ^b RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., RichardR. Van der Laan RichardR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer's Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-26] (ang.).
↑ ^a ^b R. Froese & D. Pauly: Lepisosteus. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-04-26]. (ang.).
↑ D.C. Jordan & Ch.H. Gilbert. On the genera of North American freshwater fishes. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 29 (1), s. 84, 1877. (ang.).
↑ Ch. Scharpf: Family Lepisosteidae Agassiz 1832 (Gars). The ETYFish Project. [dostęp 2024-04-26]. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 228.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 54.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 142.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 139.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 74.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 178.
↑ D.S. Jordan & H.E. Copeland. Check list of the fishes of the fresh waters of North America [continued]. „Bulletin of the Buffalo Society of Natural Sciences”. 3 (4), s. 160, 1877. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 210.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 249.
↑ ^a ^b Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9.
↑ Jerzy Gronau: Słownik nazw ryb. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994. ISBN 83-901154-9-2.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

J. Minding: Lehrbuch der Naturgeschichte der Fische. Berlin: August Rücker, 1832, s. i–xii; 1–132. (niem.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[3] Nazwa nieważna, publikacja Kleina została uznana za nieważną na mocy uprawnień Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego^[2].

[nn-6] Nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych na mocy uprawnień Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej^[4].

[11] Niepoprawna późniejsza pisownia Lepisosteus Lacépède, 1803.

[13] Błąd drukarski.

[lac-1] B.G. de Lacépède: Histoire naturelle des poissons. T. 5. Paris: Plassan, 1803, s. 331. (fr.).

[iczn1-2] ICZN. Opinion 89. Suspension of the Rules in the Case of Gronow 1763, Commerson 1803, Gesellschaft Schauplatz 1775 to 1781, Catesby 1771, Browne 1789, Valmont de Bomare 1768 to 1775. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 1B (3), s. 321–327, 1958. (ang.).

[kle-4] J.T. Klein: Neuer Schauplatz der Natur nach den richtigen Beobachtungen und Versuchen in Alphabetischer Ordnung. Cz. 10. Leipzig: M.G. Weidmanns Erben und Reich, 1781, s. 154. (niem.).

[iczn2-5] ICZN. Opinion 21. Shall the genera of Klein, 1744, reprinted by Walbaum, 1792, be accepted?. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 1B (3), s. 51–53, 1958. (ang.).

[wal-7] J.J. Walbaum (red.): Petri Artedi sueci genera piscium. In quibus systema totum ichthyologiæ proponitur cum classibus, ordinibus, generum characteribus, specierum differentiis, observationibus plurimis. Redactis speciebus 242 ad genera 52. Cz. 3. Grypeswaldiæ: Impensis A.F. Röse, 1792, s. 581. (łac.).

[raf18a-8] C.S. Rafinesque. Description of three new genera of fluviatile fish, Pomoxis, Sarchirus and Exoglossum. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 1 (2), s. 418, 1818. (ang.).

[raf18b-9] C.S. Rafinesque. Further discoveries in natural history made during a journey through the western region of the United States. „The American Monthly Magazine and Critical Review”. 3, s. 445, 1818. (ang.).

[raf20-10] C.S. Rafinesque. Fishes of the Ohio River. „Western review and miscellaneous magazine”. 3 (3), s. 168, 1820. (ang.).

[kon-12] K.D.E. König: Icones fossilium sectiles. Londini: 1825, s. ryc. xii. (łac.).

[CITEREFMinding1832[https://www.biodiversitylibrary.org/page/39032748_121]-14] Minding 1832 ↓, s. 121.

[CITEREFMinding1832[https://www.biodiversitylibrary.org/page/39032759_&#91;132&#93;]-15] Minding 1832 ↓, s. [132].

[cof-16] RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., RichardR. Van der Laan RichardR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer's Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-26] (ang.).

[fro&pau-17] R. Froese & D. Pauly: Lepisosteus. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-04-26]. (ang.).

[jor&gil-18] D.C. Jordan & Ch.H. Gilbert. On the genera of North American freshwater fishes. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 29 (1), s. 84, 1877. (ang.).

[ety-19] Ch. Scharpf: Family Lepisosteidae Agassiz 1832 (Gars). The ETYFish Project. [dostęp 2024-04-26]. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=268_228]-20] Jaeger 1959 ↓, s. 228.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=94_54]-21] Jaeger 1959 ↓, s. 54.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=182_142]-22] Jaeger 1959 ↓, s. 142.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=179_139]-23] Jaeger 1959 ↓, s. 139.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=114_74]-24] Jaeger 1959 ↓, s. 74.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=218_178]-25] Jaeger 1959 ↓, s. 178.

[jor&cop-26] D.S. Jordan & H.E. Copeland. Check list of the fishes of the fresh waters of North America [continued]. „Bulletin of the Buffalo Society of Natural Sciences”. 3 (4), s. 160, 1877. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=250_210]-27] Jaeger 1959 ↓, s. 210.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=289_249]-28] Jaeger 1959 ↓, s. 249.

[Szatanska-29] Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9.

[Gronau-30] Jerzy Gronau: Słownik nazw ryb. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994. ISBN 83-901154-9-2.

[1]

[a]

[3]

[b]

[5]

[6]

[7]

[8]

[c]

[9]

[d]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[2]

[4]