Menachem Lior
 pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1950–1975 |
| Siły zbrojne | |
Menachem Lior (hebr. מנחם ליאור; przed zmianą nazwiska w Izraelu Menachem Liwer; ur. 5 kwietnia 1928, w Będzinie, zm. 19 lutego 2017 w Tel Awiwie[1]) – żydowski działacz ruchu oporu w czasie II wojny światowej, jeden z nielicznych członków ruchu oporu w getcie będzińskim, któremu udało się przeżyć wojnę, następnie pułkownik armii izraelskiej[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z zamożnej, ortodoksyjnej rodziny żydowskiej Liwerów z Będzina jako syn Dawida i Miriam Kaminer[3]. Przez cztery lata uczęszczał do szkoły podstawowej „Mizrachi” w Będzinie[2].
W czasie II wojny światowej przebywał w getcie będzińskim. Powstanie w getcie przetrwał wraz z rodziną w przygotowanym wcześniej bunkrze. Następnie pracował wraz z rodzicami przy uprzątaniu getta. Po przejściu na "aryjską stronę" Liwerowie ukrywali się u polskiej rodziny. Następnie przez Słowację dotarli na Węgry do Budapesztu. Po agresji wojsk niemieckich na Węgry wyjechali w czerwcu 1944 do Rumunii, a stamtąd 17 lipca tegoż roku przybyli do Palestyny, do brytyjskiego obozu dla internowanych, z którego zostali wkrótce uwolnieni[2]. Udali się wtedy do swojej rodziny, do Tel Awiwu. Wówczas jako 16-letni chłopiec został wysłany do kibucu Mishmar HaSharon, gdzie uczył się i pracował. 45 dni spędził wtedy w obozach dla internowanych w Latrun i Rafiach Yam, aresztowany za udział w Haganah, żydowskiej organizacji paramilitarnej w Palestynie. Na początku 1947 przeniósł się do kolejnego kibucu Ma’ale Ha-Chamisza, obok Jerozolimy[2]. Latem 1948, podczas I wojny izraelsko-arabskiej, brał udział w walkach o wyzwolenie Jerozolimy.
W latach 1950–1975 służył w Siłach Powietrznych Izraela, dochodząc do stopnia pułkownika, po czym przeszedł na emeryturę[2]. Później pracował w Uniwersytecie Telawiwskim jako wicedyrektor ds. finansowych oraz ukończył rok studiów na kierunku Business Administration. Od 1977 do 1980 był wicedyrektorem linii lotniczych El Al Israel Airlines, a następnie w okresie 1980–1993 był radnym w Tel Awiwie[2]. Ponadto udzielał się w organizacjach charytatywnych: „Zevet”, „IDF Veterans Association”, „Aguda Leman HaChayal” czy „The Tel Aviv Association for the elderly”.
Od 17 września 2014 był przewodniczącym Światowej Organizacji Żydów Zagłębia (ang. Zaglembie World Organization). Uczestniczył m.in. 4 października 2004 w uroczystościach w Będzinie, podczas których plac znajdujący się niedaleko kamienicy przy ul. Podsiadły (obecnie ul. Rutki Laskier), gdzie doszło do walk z niemieckim okupantem, otrzymał imię Bohaterów Getta Będzińskiego[4], a w 2013 w obchodach 70. rocznicy likwidacji getta będzińskiego[5][6]. Żonaty z Hanką Sholowitch, z którą miał trójkę dzieci (Szmuela, Yael i Rana)[3]. Zmarł w Tel Awiwie 19 lutego 2017.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Odszedł Menachem Lior Liwer [online], towarzystwo.bedzin.pl [zarchiwizowane z adresu 2017-05-18].
- ↑ a b c d e f Menachem Lior (Liwer), [w:] Fundacja Brama Cukermana [online], bramacukermana.com [zarchiwizowane z adresu 2018-03-31].
- ↑ a b Życiorys Menachema Liora, [w:] Zaglembie World Organization [online], zaglembie.org [zarchiwizowane z adresu 2018-03-31] (ang.).
- ↑ Karolina Kot, Będzin - pomnik upamiętniający będzińskich Żydów, [w:] Strażnicy Czasu [online], straznicyczasu.pl, 2 października 2015 [zarchiwizowane z adresu 2018-03-31].
- ↑ Obchody 70. rocznicy likwidacji będzińskiego getta, [w:] Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma [online], jhi.pl [zarchiwizowane z adresu 2020-08-05].
- ↑ Obchody 70. rocznicy likwidacji będzińskiego getta [online], dzieje.pl, 28 sierpnia 2013 [zarchiwizowane z adresu 2018-04-01].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- MENACHEM LIOR (URODZONY 05.04.1928 ROKU) O RODZICACH I RODZINIE, O ŻYCIU W BĘDZINIE PODCZAS WOJNY, A TAKŻE O DRODZE RODZINY LIWERÓW DO PALESTYNY I ŻYCIU TAM, [w:] Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Menachem Lior, [w:] Centralna Baza Judaików [online], judaika.polin.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-03-31].
- Magdalena Nowacka, Piwnice, które ratowały życie, [w:] Dziennik Zachodni [online], dziennikzachodni.pl, 29 lipca 2008 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-18].
- Anna Rykulska, Przeżyć na „wyspie śmierci” – historie prawdziwe. Będzińskie getto, [w:] Bezpłatny Tygodnik Regionalny „Twoje Zagłębie” [online], twojezaglebie.pl, 27 lutego 2016 [zarchiwizowane z adresu 2017-06-08].