Muzyka żydowska
Muzyka żydowska – szeroko rozumiana kultura muzyczna Żydów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszych informacji o muzyce żydowskiej dostarczają księgi Starego Testamentu. Liczne odniesienia do wykonywania przez Żydów pieśni – przede wszystkim w kontekście religijnym, ale nie tylko – i to przy użyciu instrumentów odnajdujemy w takich księgach, jak: Pięcioksiąg, Psalmy, Lamentacje, Pieśń nad pieśniami. Biblia wymienia liczne instrumenty, wspomina również o wykonywanych tańcach. W tym najdawniejszym okresie musiała dominować muzyka wokalna, oparta na skalach wąskozakresowych. Powszechne musiały być obecne wpływy kultur Mezopotamii i Egiptu. W Starożytnym Izraelu muzyka towarzyszyła uroczystościom dworskim w Jerozolimie i Samarii. Tradycja żydowska za tworzącego muzykę, piszącego teksty pieśni uważa króla Dawida[1][2].
Szczególnym miejscem, w którym w starożytności rozbrzmiewała muzyka Izraela, była Świątynia Jerozolimska, żydowskie sanktuarium par excellence. To w świątyni rozbrzmiewał śpiew antyfonalny i responsorialny. W Jerozolimie wykonywano psalmy, w ich najróżniejszych kategoriach, zarówno błagalne, jaki uwielbienia. Po zburzeniu Drugiej Świątyni w roku 70 zaczął obowiązywać zakaz używania instrumentów w liturgii. Synagoga wypracowała nowe formy żydowskiej muzyki wokalnej. Żydzi w diasporze ulegali wpływom środowisk, w których przyszło im żyć. W świecie greckim zaadaptowano skale heptatoniczne. Wpływy hiszpańskie zaobserwować można w muzyce synagogalnej Żydów sefardyjskich, niemieckie i wschodnioeuropejskie u Żydów aszkenazyjskich. Pierwszoplanową rolę w kształtowaniu muzyki żydowskiej odgrywali zawsze kantorzy synagogalni. Przy synagogach w Europie istniały duże chóry, wykonujące śpiewy liturgiczne z okazji uroczystości religijnych i wydarzeń ważnych dla społeczności[1][2].
Szczególne miejsce zajmuje muzyka chasydów, rozwijająca się przed II wojną światową na dworach świątobliwych cadyków. Muzyka chasydów, prawie zawsze anonimowego autorstwa, łączyła śpiewy z radosnymi tańcami mającymi charakter adoracji Boga[1].
Obok muzyki czysto religijnej rozwijał się również nurt żydowskiej muzyki świeckiej, ludowej. Żydzi tworzyli własne pieśni historyczne, miłosne, rodzinne, dziecięce, żołnierskie, kołysanki, itp.[1] Szczególne miejsce zajmuje tzw. muzyka klezmerska.
Znanymi powszechnie kompozytorami tworzącymi muzykę żydowską lub stosujący nawiązania do świata kultury żydowskiej byli, m.in.: Ernest Bloch, Max Bruch, Felix Mendelssohn-Bartholdy, Mario Castelnuovo-Tedesco, Arnold Schönberg, Gustav Mahler, Giacomo Meyerbeer, Jacques Offenbach, Jerry Bock[1][2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e żydowska muzyka, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-12-10].
- ↑ a b c Edwin M. Good: Muzyka i Biblia. W: Słownik wiedzy biblijnej. Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red.). Warszawa: Vocatio, 1997, s. 537-540, seria: Prymasowska Seria Biblijna. ISBN 83-7146-023-6.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Biblia Tysiąclecia Online, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2003.
- Paul Achtemeier (red. naukowa): Encyklopedia Biblijna. Wyd. trzecie poprawione. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2004, s. 782-789, seria: Prymasowska Seria Biblijna. ISBN 83-7146-213-1. (pol.).