Mydłodrzewowate
 Mydłodrzew właściwy | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
mydłodrzewowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Quillajaceae D. Don Edinburgh New Philos. J. 10: 229. 1831[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Q. saponaria Molina[4] | |
Mydłodrzewowate (Quillajaceae) – monotypowa rodzina obejmująca rodzaj mydłodrzew (Quillaja)[5], zwany też kwilaja i mydłoka[6][7]. Rośliny te dawniej zaliczane były do rodziny różowatych, współcześnie uważane są za klad bazalny w obrębie bobowców (Fabales). W obrębie rodzaju wyróżnia się dwa gatunki pochodzące z Ameryki Południowej – Quillaja saponaria rośnie w Chile, a Quillaja lancifolia w Peru oraz na wschodzie kontynentu – w północnej Argentynie, w Urugwaju i w południowej Brazylii[8][9].
Kora Q. saponaria wyróżnia się znaczną zawartością saponin, w efekcie była używana jako mydło. Indianie wykorzystywali ją też jako leczniczą w infekcjach dróg oddechowych, ze względu na zwiększanie wydzielania śluzu i ułatwianie odkrztuszania[9].
Nazwa rodzaju i rodziny utworzona została na bazie araukańskiej nazwy tych drzew latynizowanej w formie quillai lub killai[9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Zimozielone krzewy lub małe drzewa, luźno ulistnione.
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe, liście ogonkowe, wsparte drobnymi i szybko odpadającymi przylistkami. Blaszka jest skórzasta, całobrzega, o użyłkowaniu pierzastym[9].
- Kwiaty
- Wyrastają na szczytach pędów i w kątach liści zebrane po kilka w kwiatostany, w obrębie których kwiat szczytowy jest obupłciowy, a znajdujące się poniżej niego są męskie. Kwiaty pięciokrotne – kielich składa się z 5 wolnych działek, a korona kwiatu z 5 łopatkowatych płatków barwy białej lub kremowej. Na dnie kwiatu znajduje się okazały dysk miodnikowy. Pręcików jest 10 zebranych w dwa okółki. Ich nitki są szydlaste, pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia jest górna, tworzona przez 5 owocolistków połączonych u dołu, a u góry wolnych i zakończonych własnymi szyjkami[9].
- Owoce
- Gwiazdkowatego kształtu, składają się z pięciu pękających od góry, skórzastych mieszków. Każdy zawiera jedno oskrzydlone nasiono[9].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj Quillaja dawniej zaliczany był zwykle do rodziny różowatych ze względu na morfologiczne podobieństwo do niektórych jej przedstawicieli (zwłaszcza Kageneckia). Różni się jednak liczbą chromosomów i ostatecznie o pozycji filogenetycznej rodzaju rozstrzygnęły badania molekularne. Współcześnie rodzaj wyodrębniany we własnej rodzinie uznawany jest za klad bazalny w obrębie bobowców (Fabales)[9].
| bobowce |
| ||||||||||||||||||
- Wykaz gatunków[8]
- mydłodrzew brazylijski Quillaja brasilensis (A.St.-Hil. & Tul.) Mart.
- mydłodrzew właściwy Quillaja saponaria Molina
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-06-06]. (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2010-01-25]. (ang.).
- ↑ Wielka ilustrowana encyklopedja powszechna, Tomy 15-16. Kraków: Gutenberg, s. 242.
- ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 426.
- ↑ kwilaja, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-06-14].
- ↑ a b Quillaja Molina, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-23].
- ↑ a b c d e f g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 248. ISBN 978-1-84246-634-6.