Obwód Puławy Armii Krajowej

Obwód Puławy – jednostka terytorialna Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej.

Powstanie

W latach 1940–1941 kadry konspiracyjne obwodu puławskiego zostały znacznie przetrzebione przez kilka fal aresztowań. Dotknęły one zwłaszcza obywateli najbardziej znanych i zasłużonych dla II RP, którzy przed inwazją niemiecko-sowiecką piastowali eksponowane stanowiska w administracji lub edukacji. Skutkiem tego aż do kwietnia 1942 r. komenda okręgu lubelskiego AK traktowała Puławy jako obwód najbardziej niebezpieczny dla polskiego ruchu oporu.

Rozwój

Dopiero, gdy komendantem obwodu został kpt. sł. st. Stanisław Kowalski ps. „Konrad” (marzec 1941 r.), a następnie kpt. sł. st. Zygmunt Żyłka-Żebracki ps. „Żeliwa” (sierpień 1942 r.) zdołano wdrożyć wyrafinowane procedury bezpieczeństwa i wojskową dyscyplinę w każdym zakresie aktywności. Usprawniono współpracę między wszystkimi podobwodami: „A” Dęblin, „B” Puławy, „C” Opole Lubelskie. Z kolei dowódcy podobwodów sukcesywnie wzmacniali jednostki każdego z podległych im 13 rejonów: 1- Sobolew i Maciejowice; 2- Żelechów; 3- Trojanów i Kłoczew; 4- Ryki i Ułęż; 5- Trojanów i Kłoczew; 6- Żyrzyn, Gołąb i Baranów; 7- Kurów, Markuszów i Garbów; 8- Puławy i Końskowola; 9- Kazimierz Dolny i Celejów; 10- Nałęczów i Wąwolnica; 11- Karczmiska i Szczekarków; 12- Opole Lubelskie i Godów; 13- Rybitwy i Kamień.

Wszyscy dowódcy od Inspektoratu Puławy do podobwodów byli zawodowymi oficerami służby czynnej. W poszczególnych rejonach dowództwo objęli głównie oficerowie rezerwy, odpowiadający w sumie od połowy 1944r za ponad 6 tysięcy zaprzysiężonych żołnierzy. Znaczna większość kadr sztabowych przetrwała bez uszczerbku aż do nadejścia okupacji sowieckiej, co w porównaniu do strat w innych obwodach AK prezentowało się bardzo dobrze.

Przed Akcją „Burza” cały inspektorat puławski tj. Obwód Puławy i Obwód Kraśnik utworzyły zawiązki przyszłego 15 pułku piechoty. Nawiązały tym samym bezpośrednio do przedwojennego 15 pp „Wilków”, stacjonującego w Dęblinie od sierpnia 1921 r. W maju 1944 r. na bazie OP 15 oficjalnie uformowano następujące cztery jednostki bojowe:

1. OP 15/1 (OP 15pp/1) Dow. ppor. rez. art. Marian Bernaciak ps. „Orlik”
2. OP 15/2 (OP 15pp/2) Dow. ppor. Marian Sikora ps. „Przepiórka”
3. OP 15/3 (OP 15pp/3) Dow. por. rez. Jan Zdzisław Targosiński „Hektor”, ppor. rez. Bohdan Zawadzki ps. „Orkan”, ppor. rez. Bronisław Kozuń ps. „Turnus”
4. OP 15/4 (OP 15pp/4) Dow. ppor. rez. art. Bolesław Frańczak ps. „Argil”

Rozpad

Oddziały te według planu odtwarzania sił zbrojnych (OSP) miały stać się podstawami do budowy 1., 2., 3. i 4. kompanii I batalionu 15 Pułku Piechoty „Wilków”. Niestety, nadchodzący okupant sowiecki skutecznie uniemożliwił powstawanie takich jednostek systematycznie aresztując lub likwidując dowódców i prześladując szeregowych żołnierzy, dla których często jedynym ratunkiem była walka z Niemcami pod stalinowskim dowództwem w LWP.

Do Oddziałów Partyzanckich 15 Pułku Piechoty „Wilków” AK zaliczany był również oddział Stanisława Łokuciewskiego „Małego”, operujący na terenie Obwodu Kraśnik AK, który wchodził w skład Inspektoratu Puławy AK.

Bibliografia

• Oddziały partyzanckie AK 15pp Wilków, Ireneusz Caban, Oficyna Wydawnicza Czas, Lublin. 1994 ISBN 83-85614-05-2
• Ludzie lubelskiego okręgu Armii Krajowej, Ireneusz Caban, Oficyna Wydawnicza Czas, Lublin 1995 ISBN 83-85614-13-3