Orzysz (gromada)
| gromada | |||
| 1954–1973 | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Data powstania |
4 października 1954 | ||
| Data likwidacji |
1 stycznia 1973 | ||
| Siedziba | |||
| Szczegółowy podział administracyjny (1954) | |||
| |||
| Liczba reprezentantów | |||
| |||
Orzysz – dawna gromada, czyli najmniejsza jednostka podziału terytorialnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1954–1972.
Gromady, z gromadzkimi radami narodowymi (GRN) jako organami władzy najniższego stopnia na wsi, funkcjonowały od reformy reorganizującej administrację wiejską przeprowadzonej jesienią 1954[1] do momentu ich zniesienia 1 stycznia 1973[2], tym samym wypierając organizację gminną w latach 1954–1972[3][4].
Gromadę Orzysz z siedzibą GRN w mieście Orzyszu (nie wchodzącym w jej skład) utworzono – jako jedną z 8759 gromad na obszarze Polski[3] – w powiecie piskim w woj. olsztyńskim na mocy uchwały nr 24 WRN w Olsztynie z dnia 4 października 1954. W skład jednostki weszły:
- obszary dotychczasowych gromad[5] Czarne, Grądy, Mikosze, Odoje, Kamieńskie, Strzelniki i Wierzbiny oraz miejscowość Szwejkówko z dotychczasowej gromady Gaudynki ze zniesionej gminy Orzysz w powiecie piskim w woj. olsztyńskim,
- miejscowości
Lipińskie, Gorzekały, Wilkołek, Kępne i Kozieł wraz z obszarem leśnym Grądówka o powierzchni 4,641 ha (ograniczonym granicą wschodnią po wschodnim brzegu jeziora Zdedy, granicą gminy Klusy od zachodniego brzegu jeziora Lipińskiego, dalej po zachodnim brzegu tego jeziora, wyłączając miejscowości Klusy i Ogródek) z dotychczasowej gromady Klusyoraz jezioro Rostki i miejscowość Rostki Skomackie z dotychczasowej gromady Rostki Skomackieze zniesionej gminy Klusy w powiecie ełckim w woj. białostockim[a], - jezioro Zdedy ze zniesionej gminy Bajtkowo w powiecie ełckim w woj. białostockim[6][7].
Dla gromady ustalono 12 członków gromadzkiej rady narodowej[8].
1 stycznia 1958 do gromady Orzysz włączono obszar zniesionej gromady Pianki oraz wsie Okartowo, Grzegorze, Nowe Guty i Gaudynki ze zniesionej gromady Nowe Guty w tymże powiecie[9].
31 grudnia 1961 do gromady Orzysz włączono wieś Okartowo i PGR Wężewo ze zniesionej gromady Chmielewo w tymże powiecie[10].
31 grudnia 1967 do gromady Orzysz włączono część obszaru PGL nadleśnictwo Drygały (42 ha) z gromady Drygały oraz część obszaru PGR Wężewo (8 ha) z gromady Dąbrówka w tymże powiecie[11].
1 stycznia 1972 do gromady Orzysz włączono tereny o powierzchni 467 ha z miasta Orzysz w tymże powiecie[12].
Gromada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy gminnej[13]. 1 stycznia 1973 w powiecie piskim reaktywowano gminę Orzysz[14].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zapis obszaru włączonego do gromady Orzysz z woj. białostockiego jest niestaranny i przez to niejednoznaczny. Nie podano nazw jednostek odcelowych: powiatu (ełckiego), gmin(y) (Klusy i Bajtkowo) i dotychczasowych gromad (Klusy i Rostki Skomackie), z których wyłączono miejscowości Lipińskie, Gorzekały, Wilkołek, Kępne i Kozieł oraz obszar leśny Grądówka. Informacje te sprawdzono w Wykazie Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. (GUS, Warszawa). Niejasna jest też sytuacja miejscowości Rostki Skomackie, która według uchwały Nr 24 WRN w Olsztynie weszła w skład gromady Orzysz w powiecie piskim w woj. olsztyńskim (Dziennik Urzędowy WRN w Olsztynie z 20 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 50), a według analogicznej uchwały WRN w Białymstoku weszła w skład gromady Skomack Wielki w powiecie ełckim w woj. białostockim (Dziennik Urzędowy WRN w Białymstoku z 2 grudnia 1954 r., Nr 10, Poz. 49). W uchwale Nr 31 WRN w Olsztynie z dnia 4 października 1954 r. w sprawie zmiany granic województwa olsztyńskiego (Dziennik Urzędowy WRN w Olsztynie z 20 grudnia 1954 r., Nr 11, Poz. 50) nie ma wzmianki o miejscowości Rostki Skomackie i jeziorze Rostki, jest natomiast wzmianka o kompleksie lasów państwowych Grądówka o powierzchni 4,641 ha, obejmującym miejscowości Lipińskie, Gorzekały, Wilkołek, Kępne i Kozieł, wyłączonym z gminy Klusy w powiecie ełckim, woj. białostockim oraz o jeziorze Zdedy wyłączonym z gminy Bajtkowo (w powiecie ełckim, woj. białostockim). Natomiast przy opisie gromady Orzysz w uchwale Nr 24 WRN w Olsztynie z 4 października 1954 r (Dziennik Urzędowy WRN w Olsztynie z 20 grudnia 1954 r., Nr 11, Poz. 50) nie wymieniono jeziora Zdedy (choć wymieniono jezioro Rostki); można się jedynie domyślić z opisu obszaru leśnego Grądówka ("...ograniczonym granicą wschodnią po wschodnim brzegu jeziora Zdedy..." że musiało ono wejść w skład gromady Orzysz. O ile informacje dotyczące miejscowości włączonych do gromady Orzysz z gminy Klusy na ogół się zgadzają, o tyle informacje o jeziorze Zdedy (z gminy Bajtkowo) wydają się zgadzać choć są domyślne. Natomiast informacje o miejscowości Rostki Skomackie i jeziorze Rostki oraz miejscowości Lipińskie są błędne, ponieważ obiekty te pozostały one w powiecie ełckim: Lipińskie w gromadzie Mołdzie a Rostki Skomackie z jeziorem Rostki w gromadzie Skomack Wielki (str. 29).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ a b Podział administracyjny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Warszawa: Urząd Rady Ministrów – Biuro do spraw Prezydiów Rad Narodowych, 1956.
- ↑ Mała Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.
- ↑ Gromady istniały także po II wojnie światowej jako jednostka pomocnicza gmin.
- ↑ Uchwała Nr 24 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu piskiego; w ramach Zarządzenia Nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 20 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
- ↑ Uchwała Nr 31 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 4 października 1954 r. w sprawie zmiany granic województwa olsztyńskiego; w ramach Zarządzenia Nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 20 grudnia 1954 r., Nr 11, Poz. 50)
- ↑ Uchwała Nr XLVIII/252 Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Piszu z dnia 5 października 1954 r. w przedmiocie ustalenia liczby członków gromadzkich rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 9 października 1954 r., Nr 9, Poz. 36)
- ↑ Uchwała Nr V/23b/57 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 16 listopada 1957 r. w sprawie zniesienia niektórych gromad w województwie olsztyńskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1957 r., Nr. 8, Poz. 33)
- ↑ Uchwała Nr III/19/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 12 października 1961 r. w sprawie zniesienia niektórych gromad na terenie województwa olsztyńskiego (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 9 grudnia 1961 r., Nr. 22, Poz. 191)
- ↑ Uchwała Nr XIV/60/67 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 7 października 1967 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad na terenie województwa olsztyńskiego (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 15 listopada 1967 r., Nr. 13, Poz. 103)
- ↑ Dz.U. z 1971 r. nr 15, poz. 152
- ↑ Wykaz miast, osiedli i gromad: stan z dn. 1 I 1971 r., Cz. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny – Biuro Spisów, 1971.
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 7 grudnia 1972 r., Nr 13, Poz. 176)