Pałac Niemojowskich w Śliwnikach

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pałac Niemojowskich
Symbol zabytku nr rej. 1412/A z 01.03.1973
Ilustracja
Pałac w Śliwnikach (2021)
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Miejscowość

Śliwniki

Styl architektoniczny

neogotyk

Architekt

Karol Würtemberg

Rozpoczęcie budowy

1848

Ukończenie budowy

1850

Ważniejsze przebudowy

1898

Zniszczono

1985

Odbudowano

2009-2014

Pierwszy właściciel

Jan Nepomucen Niemojowski

Kolejni właściciele

Wincenty Niemojowski, Jadwiga z Kwileckich Niemojowska, Jerzy Henryk Niemojowski

Obecny właściciel

Andrzej Rogowski

Położenie na mapie gminy Nowe Skalmierzyce
Mapa konturowa gminy Nowe Skalmierzyce, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pałac Niemojowskich”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Pałac Niemojowskich”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Pałac Niemojowskich”
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego
Mapa konturowa powiatu ostrowskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Pałac Niemojowskich”
Ziemia51°41′35″N 17°59′24″E/51,693056 17,990000
Multimedia w Wikimedia Commons
Widok pałacu przed 1912

Pałac Niemojowskich – neogotycki pałac w Śliwnikach w gminie Nowe Skalmierzyce, powiat ostrowski. Pałac wzniesiono w latach 1848–1850 dla Jana Nepomucena Niemojowskiego[1], zapewne według projektu Karola Würtemberga[2]. Na polecenie Wincenta Niemojowskiego w 1898 roku dobudowano trzykondygnacyjny człon i piętrową przybudówkę przy portyku[1]. Kompleks pałacowy jest usytuowany po stronie zachodniej od szosy Skalmierzyce–Psary, a sąsiaduje z licznymi dwudziestowiecznymi zagrodami chłopskimi.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Posiadłość w Śliwnikach Niemojowscy herbu Wierusz nabyli w latach 50. XVIII w. od wdowy po Wawrzyńcu Radolińskim[3]. Od XVI w. istniał tam dwór, a w 1770 roku w skład majątku dworskiego Niemojowskich wchodziły między innymi: dwór, oficyna, browar, kurnik, spichlerz, chlew, wozownia oraz stajnia. W tym czasie spłonął stary dwór, który przebudowano na nowo. W 1774 roku poprzez podział majątku, Śliwniki objął Makary Niemojowski. Po kongresie wiedeńskim Śliwniki trafiły z powrotem do zaboru pruskiego, a po śmierci Makarego w 1823 roku majątek odziedziczył jego syn – Jan Nepomucen Niemojowski. Działał u boku swoich stryjów Bonawentury oraz Wincentego, którzy stworzyli opozycyjne stronnictwo liberalne w Królestwie Polskim – tzw. kaliszanie[4]. Nie jest pewne, czy to właśnie w Śliwnikach, na jednym ze spotkań kaliszan zrodził się zamysł oczynszowania włościan w Królestwie Polskim, jednak projektu tego nigdy nie zrealizowano. Jan Nepomucen brał czynny udział w powstaniu listopadowym[5]. Sam pałac Jan Nepomucen postawił w latach 1848–1850, a cały majątek utrzymał do sweh śmierci w 1873 roku. Śliwniki były umiejscowione przy granicach zaborów, stąd też często pałac stawał się azylem politycznym dla uciekinierów z tzw. Kongresówki, przebywali tam poeci, literaci oraz bonapartyści.

Podczas powstania styczniowego (1863-1864) Jan Nepomucen był już w podeszłym wieku, wspierał powstańców przechowując broń w swoim pałacu oraz organizując jej przemyt do tzw. Królestwa Polskiego. Podczas rewizji władz pruskich w pałacu Niemojowskich nie udało się odnaleźć żadnej broni, jednakże wystosowano polecenie aresztowania dziedzica Śliwnik. Po szczęśliwym opuszczeniu pałacu, przerzutem broni zajęła się jego żona – Joanna Nepomucena Wiktoria z Ponińskich[6]. Po śmierci Jana Nepomucena (1873)[7], majątek przejął jego bratanek Wincenty Niemojowski. W 1898 przebudował on pałac, wcześniej w 1887 roku założył park krajobrazowy[8]. Po śmierci Wincentego majątek przeszedł w 1923 w ręce małżonki Jadwigi z Kwileckich Niemojowskiej, która władała nim do 1930 roku. Następnie majątek przejął ich syn Jan Henryk Niemojowski. W 1985 roku pałac opuszczony i zdewastowany.

Architektura[edytuj | edytuj kod]

1848-1898. Przyjaciołom i potomnym[9]

Pałac Niemojowskich jest budowlą typowo neogotycką, z cechami normandzkimi, wysoce geometryczny. Budowla jest murowana, posiada kilka brył dwu- i trzykondygnacyjnych, każda z nich okryta jest osobnym dachem pogrążonym, bądź też dwuspadowym. Niegdyś dachy te były pokryte wyłącznie blachą. Budynek zbudowany na planie prostokąta, dwutraktowy, z wieżami narożnymi posiadającymi schody, ryzalitem środkowym od północy i portykiem od południa. Od strony wschodniej w okresie międzywojennym dobudowano blok, który posiadał osobne wejście z zewnątrz. W przyziemiu znajdowały się niegdyś pomieszczenia mieszkalne dla służby oraz pomieszczenia gospodarcze, a na osi piętra hol. Następnie za holem znajdował się salon, a dalej wyjście na loggię, ze schodami przyściennymi do parku zbudowanego w 1887 roku przez Wincenta. W wieżach okna ostrołukowe, a na szczytach wież, znajdują się otwory strzelnicze. Na szczycie portyku znajdują się herby Jana Nepomucena Niemojowskiego – Wierusz, oraz jego małżonki Joanny Nepomuceny Wiktorii z Ponińskich – Łodzia, a nad frontowym wejście tablica z napisem „1849-1898. Amicitiae et Posteris” – co oznacza – Przyjaciołom i potomnym[10].

W tym pałacu pierwszy właściciel budynku stworzył komnatę historyczną, w którym zbierał liczne pamiątki patriotyczne, a także stworzył zasobny księgozbiór ze starodrukami, które Jan gorliwie kolekcjonował. W Śliwnikach miały miejsce częste bale i spotkania miejscowej szlachty i arystokracji, gdzie wymieniano poglądy na temat przyszłych losów podzielonej ojczyzny.

Pałac sam w sobie nie tworzył dworu. Dzieli się on na zespół folwarczny oraz rezydencjonalny. W zakres zespołu rezydencjonalnego, do tej pory, wchodzą XIX wieczny park z ogrodem, pałac, piwnica ziemna i domek ogrodnika. Folwarczną część tworzą karczma „Krakus”, spichlerz, domy mieszkalne dla robotników folwarku, dom rządcy i urzędników majątkowych i inne[11].

Pałac obecnie[edytuj | edytuj kod]

W latach 2009–2014 przeprowadzono gruntowną renowację pałacu wraz z jego otoczeniem[12]. W 2016 Andrzej Rogowski aktualny właściciel pałacu, otrzymał Nagrodę Starosty Ostrowskiego „Wojciecha”, za wkład w przywrócenie dawnej świetności zabytkowemu obiektowi[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolskie: Powiat Ostrowski w: Dawne budownictwo folwarczne. Szerniawa: 1996, s. 208. ISBN 83-86624-01-9.
  2. ↑ Jan Skuratowicz: Dwory i pałace w Wielkim Księstwie Poznańskim. Międzychód: 1992, s. 46.
  3. ↑ Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolskie: Powiat Ostrowski w: Dawne budownictwo folwarczne. Szreniawa: 1996, s. 207. ISBN 83-86624-01-9.
  4. ↑ Jan Nepomucen Niemojowski: Wspomnienia. Warszawa: 1925, s. 31–57.
  5. ↑ Jan Nepomucen Niemojowski: Wspomnienia. Warszawa: 1925, s. 83–120.
  6. ↑ Jan Nepomucen Niemojowski: Wspomnienia. Warszawa: 1925, s. 544–596.
  7. ↑ Zdzisław Grot: Polski Słownik Biograficzny, Tom XXII, hasło: Jan Nepomucen Niemojowski. Poznań: 1977, s. 27–28.
  8. ↑ Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolskie: Powiat Ostrowski w: Dawne budownictwo folwarczne. Szreniawa: 1996, s. 210. ISBN 83-86624-01-9.
  9. ↑ Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolskie: Powiat Ostrowski w: Dawne budownictwo folwarczne. Szerniawa: 1996, s. 209. ISBN 83-86624-01-9.
  10. ↑ Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolskie: Powiat Ostrowski w: Dawne budownictwo folwarczne. Szerniawa: 1996, s. 208–209. ISBN 83-86624-01-9.
  11. ↑ Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolskie: Powiat Ostrowski w: Dawne budownictwo folwarczne. Szerniawa: 1996, s. 207–212. ISBN 83-86624-01-9.
  12. ↑ a b Odbudował pałac w Śliwnikach. Prestiżowa nagroda „Wojciecha” dla Andrzeja Rogowskiego [online], www.faktykaliskie.pl [dostęp 2016-06-13].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Zdzisław Grot: Polski Słownik Biograficzny, Tom XXII, hasło: Jan Nepomucen Niemojowski. Poznań: 1977
  • Jan Skuratowicz: Dwory i pałace w Wielkim Księstwie Poznańskim. Międzychód: 1992
  • Stanisław Małyszko: Majątki Wielkopolskie: Powiat Ostrowski w: Dawne budownictwo folwarczne. Szerniawa: 1996
  • Leonard Durczykiewicz: Dwory polskie w Wielkiem Księstwie Poznańskiem. Poznań: 1912
  • Dahms Friedrich: Poznań. Wielkopolska – fotografie z lat 1898–1900. Poznań: 1900
  • Jan Nepomucen Niemojowski: Wspomnienia. Warszawa: 1925

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pałac_Niemojowskich_w_Śliwnikach&oldid=68583421”