Parafia św. Mikołaja w Harcie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Parafia
św. Mikołaja
w Harcie
Ilustracja
Parafialny kościół św. Mikołaja oraz budynek plebanii.
Państwo

 Polska

Siedziba

Harta

Adres

Harta 431,
36-067 Harta

Data powołania

1460

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Archidiecezja

przemyska

Dekanat

Dynów

Kościół parafialny

św. Mikołaja

Filie

Harta Górna – pw. Matki Bożej Różańcowej

Proboszcz

ks. Tomasz Węgrzyński

Wezwanie

św. Mikołaja

Wspomnienie liturgiczne

6 grudnia

Położenie na mapie gminy wiejskiej Dynów
Mapa konturowa gminy wiejskiej Dynów, u góry znajduje się punkt z opisem „Parafiaśw. Mikołajaw Harcie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Parafiaśw. Mikołajaw Harcie”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Parafiaśw. Mikołajaw Harcie”
Położenie na mapie powiatu rzeszowskiego
Mapa konturowa powiatu rzeszowskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Parafiaśw. Mikołajaw Harcie”
Ziemia49°51′13,536″N 22°13′39,080″E/49,853760 22,227522
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Kościół Matki Bożej Różańcowej w Harcie Górnej

Parafia św. Mikołaja w Harcie − parafia rzymskokatolicka z siedzibą w Harcie, znajdująca się w archidiecezji przemyskiej, w dekanacie Dynów[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Parafia Harta, tak jak i wiele innych parafii na tych terenach[2] została utworzona w 1460 roku z inicjatywy ówczesnych właścicieli wsi: Małgorzaty Mościcowej oraz jej syna Stanisława Denowskiego. Oryginalny przywilej, na podstawie którego utworzono parafię Harta zaginął podczas wojen ze Szwecją; informacje o początkach parafii zawarto w aktach diecezji przemyskiej z 1558 roku[3].

Od 1594 roku, parafia była częścią nowo utworzonego dekanatu dynowskiego[4]. Na mocy reformy terytorialnej Kościoła na tym obszarze, w 1785 roku dekanat dynowski został zniesiony i włączony do dekanatu brzozowskiego[5]. W 1861 roku dekanat w Dynowie został reaktywowany i parafia od tej pory jest jego częścią[5].

W latach 1779–1804 został wybudowany nowy kościół w Harcie, ufundowany przez ówczesnego właściciela wsi, Ignacego Skrzyńskiego. Od tej pory, jest on w parafii kościołem parafialnym, a od oddania go do użytku został on kilkukrotnie rozbudowany i odnowiony[6].

Najbardziej znanym duchownym, związanym z parafią był błogosławiony Kościoła katolickiego Bronisław Markiewicz, pełniący w Harcie rolę wikariusza w latach 1867–1870[7].

Na początku XX wieku, rozległa obszarowo parafia stała się bardzo ludną jednostką. W 1908 roku liczba wiernych na jej terenie wzrosła do 4341[8], jednak przed II wojną światową została ona podzielona. W 1909 roku z parafii wydzielono nową parafię Bachórz (obejmującą Bachórz z Chodorówką oraz Laskówkę), a w 1930 roku — parafię Szklary[9], pozostawiając w granicach harckiej parafii jedynie wieś Hartę (bez kilku gospodarstw na Lipniku, które przyłączono do parafii z parafii Dynów w latach 70. XX wieku[10][11]).

1 grudnia 1942 roku doszło do napadu rabunkowego na plebanię, podczas którego zamordowany został ówczesny proboszcz, ks. Andrzej Trzyna[12][13].

W latach 1984–1987 w Harcie Górnej zbudowano murowany kościół filialny, który 11 listopada 1987 roku został poświęcony przez bpa Ignacego Tokarczuka pw. Matki Bożej Różańcowej[14]. W 2023 roku rozpoczęła się budowa nowego budynku plebanii; poświęcenie placu pod inwestycję odbyło się 14 maja tego roku[15].

Od 2020 roku proboszczem parafii jest ks. Tomasz Węgrzyński[16][17]. W 2003 roku parafia liczyła 1950 wiernych, co stanowiło około 90% ludności wsi[18].

Proboszczowie parafii[edytuj | edytuj kod]

Od początku XIX wieku w parafii posługę proboszcza bądź administratora pełniło 10 duchownych:

  • między 1804 a 1810 – 1847 — ks. Marcin Łętowski (ur. 1774, zm. 1847)[19][20],
  • 1847–1907 — ks. Konstanty Będaszewski (ur. 1821 w Brzozowie, zm. 26 stycznia 1907)[21],
  • 1907–1942 — ks. Andrzej Trzyna (ur. 1877 w Dylągówce, zm. 1 grudnia 1942)[8][13],
  • 1943–1951 — ks. Kazimierz Kotula (ur. 1880 w Budziwoju, zm. 17 lipca 1962 we Wrocławiu)[22],
  • 1951–1983 — ks. Józef Paściak (ur. 1918 w Hyżnem, zm. 27 grudnia 1983)[23][24],
  • 1984–1995 — ks. Stanisław Ryś (ur. 1948 w Krasnem, zm. 4 czerwca 1995)[25][26],
  • 1995–2011 — ks. Tadeusz Ozga (ur. 20 lipca 1941 w Kamieniu, wyświęcony w 1965)[27][12][28],
  • 2011–2017 — ks. Marek Rybka (ur. 1 kwietnia 1953 w Nieborowie Wielkim, wyświęcony w 1979)[29][30],
  • 2017–2020 — ks. Bogdan Kupczyk (ur. 5 maja 1968 w Dynowie, wyświęcony w 1993, zm. 13 stycznia 2023 w Budach Łańcuckich)[31],
  • od 2020 — ks. Tomasz Węgrzyński (ur. 27 maja 1974, wyświęcony w 1999)[16].

Kościoły[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też: Kościół św. Mikołaja w Harcie i Kościół Matki Bożej Różańcowej w Harcie.

Siedzibą oraz kościołem parafialnym parafii Harta jest kościół św. Mikołaja, oddany do użytku w 1804 roku. W skład zespołu kościoła wchodzą:

  • budynek kościoła,
  • dzwonnica z 1886 roku,
  • ogrodzenie z czterema kapliczkami z 1889 roku,
  • wikarówka z drugiej połowy XIX wieku,
  • budynek plebanii z 1863 roku[32].

Pierwsze cztery z wymienionych obiektów należą również do zabytkowego zespołu kościoła, wpisanego do rejestru zabytków 5 lutego 1993 roku pod numerem A-1201[33]. Plebania również stanowi zabytek i wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków[34].

Kościół w Harcie Górnej pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej został oddany do użytku w 1987 roku[14]. Przed budową kościoła, nabożeństwa odbywały się w położonej nieopodal niewielkiej kaplicy, zbudowanej na początku XX wieku[35].

W pobliżu obydwu kościołów położone są cmentarze. Na cmentarzu parafialnym znajduje się zabytkowa kaplica cmentarna (wpisana do ewidencji 27 stycznia 1993 roku pod numerem A-1006[33]), zbudowana na początku XX wieku przez rodzinę Skrzyńskich i mającą pełnić rolę ich miejsca pochówku. Cmentarz w Harcie Górnej został założony samowolnie przez społeczność parafialną niedługo po rozpoczęciu budowy kościoła w 1986 roku i zalegalizowany w roku 1993[35].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Opis dekanatu na stronie archidiecezji
  2. ↑ Bronisław Jaśkiewicz: Dynów do początków XVI stulecia. Przemyśl: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, 1958, s. 13.
  3. ↑ Domin, Hadam, Helwin et al. 2018 ↓, s. 9.
  4. ↑ Hajduk 2017 ↓, s. 162.
  5. ↑ a b Hajduk 2017 ↓, s. 163.
  6. ↑ Stochmal 2003 ↓, s. 6.
  7. ↑ Domin, Hadam, Helwin et al. 2018 ↓, s. 12.
  8. ↑ a b Schematismus universi venerabilis cleri Saecularis et Regularis Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1908. Przemyśl: Drukarnia „Udziałowa”, 1908, s. 98.
  9. ↑ Hajduk 2017 ↓, s. 168.
  10. ↑ Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1966. Przemyśl: Duchowieństwo diecezjalne diecezji przemyskiej, 1966, s. 57.
  11. ↑ Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1979. Przemyśl: Duchowieństwo diecezjalne diecezji przemyskiej, 1979, s. 89.
  12. ↑ a b Stochmal 2003 ↓, s. 8.
  13. ↑ a b Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1952. Przemyśl: Duchowieństwo diecezjalne diecezji przemyskiej, 1952, s. 168.
  14. ↑ a b Stochmal 2003 ↓, s. 9.
  15. ↑ Parafia Harta: Poświęcenie placu pod budowę plebanii i Rocznica Pierwszej Komunii Świętej. harta.przemyska.pl, 19 maja 2023. [dostęp 2023-06-06].
  16. ↑ a b Parafia Harta: Duszpasterze. harta.przemyska.pl. [dostęp 2023-06-06].
  17. ↑ Zmarł ks. Bogdan Kupczyk. harta.pl, 17 stycznia 2023. [dostęp 2023-06-06].
  18. ↑ Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC: Wykaz parafii w Polsce 2006. Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, 2006, s. 20, 506. ISBN 83-85945-17-2.
  19. ↑ Schematismus Universi Cleri Dioeceseos Premisliensis Rit[us] Lat[ini] Anno ... (1810). Przemyśl: Ecclesia Catholica. Diecezja Przemyska, 1810, s. 16.
  20. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis tum Saecularis tum Regularis Ritus Latini (1846). Przemyśl: Typographia Episcopali r. graeci, 1846, s. 45.
  21. ↑ Ś. p. ks. Konstanty Będaszewski. Wspomnienie pośmiertne.. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej : pismo dyecezalne”, s. 120–122, marzec 1907. Przemyśl: Drukarnia „Udziałowa”. 
  22. ↑ Zdzisław Domino. Ksiądz dr Kazimierz Kotula z Budziwoja. „Głos Tyczyna : pismo samorządu terytorialnego”. 11 (457), s. 12–13, grudzień 2009. Tyczyn: Urząd Miejski w Tyczynie. ISSN 1231-4609. 
  23. ↑ Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1966. Przemyśl: Duchowieństwo diecezjalne diecezji przemyskiej, 1966, s. 58.
  24. ↑ Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1984. Przemyśl: Duchowieństwo diecezjalne diecezji przemyskiej, 1984, s. 540.
  25. ↑ Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1984. Przemyśl: Duchowieństwo diecezjalne diecezji przemyskiej, 1984, s. 117–118.
  26. ↑ Archidiecezja Przemyska: Dzisiaj w liturgii. przemyska.pl. [dostęp 2023-06-04].
  27. ↑ Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1984. Przemyśl: Duchowieństwo diecezjalne diecezji przemyskiej, 1984, s. 122.
  28. ↑ Aleksander Stochmal. Harta w 2011 roku. „Dynowinka”. Styczeń-luty 2012 (nr 1–2/196–197), s. 8–9. Dynów: Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Regionu Dynowskiego – Towarzystwo Przyjaciół Dynowa. ISSN 1234-6063. 
  29. ↑ Rocznik Diecezji Przemyskiej na rok 1984. Przemyśl: Duchowieństwo diecezjalne diecezji przemyskiej, 1984, s. 271.
  30. ↑ Pożegnanie księdza proboszcza. harta.pl, 15 sierpnia 2017. [dostęp 2023-06-06].
  31. ↑ Zmarł ks. Bogdan Kupczyk. przemyska.pl, 19 stycznia 2023. [dostęp 2023-06-06].
  32. ↑ Stochmal 2003 ↓, s. 7.
  33. ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) - stan na 31 grudnia 2022 roku. nid.pl. s. 132. [dostęp 2023-06-06].
  34. ↑ Uchwała Nr XVIII(101)2012 Rady Gminy Dynów z dnia 28 grudnia 2012 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Dynów na lata 2012 - 2016” (Dziennik Urzędowy Woj. Podkarpackiego z dnia 17 stycznia 2013, poz. 351)
  35. ↑ a b Historia kościoła i parafii Harta. harta.pl. [dostęp 2023-06-06].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Sławomir Domin, Ewa Hadam, Wiktoria Helwin, Bogdan Kupczyk, Joanna Martowicz-Sieńko, Maria Pałac, Stanisław Pękala, Wojciech Piech, Andrzej Sowa, Aleksander Stochmal, Jacek Stochmal, Artur Szczutek, Wiesław Walat, Piotr Wanat: Harta: wczoraj i dziś. Harta-Rzeszów: Stowarzyszenie Opieki nad Starym Cmentarzem im. Włodzimierza Kozło, 2018. ISBN 978-83-65699-09-1.
  • Krzysztof Hajduk: Brzozów i powiat brzozowski w latach 1918-1939. Rzeszów: Wydawnictwo Edytorial, 2017. ISBN 978-83-65551-23-8.
  • Aleksander Stochmal: Harta, jaką znam. 2003.
Parafie dekanatu Dynów
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Parafia_św._Mikołaja_w_Harcie&oldid=73403186”