Platan wschodni

Platan wschodni
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	srebrnikopodobne
Rząd	srebrnikowce
Rodzina	platanowate
Rodzaj	platan
Gatunek	platan wschodni
	Nazwa systematyczna
	Platanus orientalis L.; Sp.Pl.999, 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; brak danych
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Platan wschodni (Platanus orientalis L.) – gatunek drzewa z rodziny platanowatych, naturalnie występujący w obszarze śródziemnomorskim, w takich krajach, jak: Albania, Bułgaria, Chorwacja, Grecja (wyspa Kreta), Włochy (wyspa Sycylia), Macedonia, Cypr, Liban, Syria, Turcja. Jest uprawiany w wielu krajach świata^[5]. Często stosowany jest w nasadzeniach przyulicznych w Australii, Afryce Południowej i Europie Południowej^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pień: Szary, z łuszczącą się dużymi płatami korą. Osiąga wysokość do 40 m, ma szeroką koronę, pień zwykle przewodzący aż do sklepienia korony^[7]. Zazwyczaj jest silnie żłobiony, dość często się pokłada i zakorzenia w węzłach^[8].
Liście: Ulistnienie naprzemianległe, liście jasnozielone, głęboko wieloklapowe, klapy dłuższe od szerokości liści. Wydzielają słodki, balsamiczny zapach. Jesienią przebarwiają się na kolor jasnomiedziany^[8].
Kwiaty: Roślina jednopienna, o kwiatach rozdzielnopłciowych, okwiat o czerwonej barwie, zakwita pod koniec marca^[7].
Owoce: Orzeszki, skupione w owocostany o wyglądzie brązowych, mechowatych kulek, po 3-6 na jednej długiej szypule^[7]. Owoce te pozostają na gałęziach przez zimę^[6].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Jest sadzony jako drzewo ozdobne w parkach, alejach. Uprawiany jest również w Polsce. Jest szczególnie cenny w zadrzewieniach miejskich, gdyż daje dobry cień podczas letnich upałów, jest mrozoodporny (strefy mrozoodporności 3-10), jest też dość odporny na choroby. Dobrze znosi trudne warunki siedliskowe miast: zanieczyszczenie powietrza, zadeptywanie gleby przez pieszych, przycinanie korzeni podczas budowy chodników i dróg. Rozmnaża się z nasion, sadzonek, lub przez odkłady^[6].
Drewno jest wykorzystywane w przemyśle meblarskim na zewnętrzne warstwy sklejek, do produkcji mebli i okładzin. W budownictwie nadaje się jako drewno konstrukcyjne w zabudowie wewnętrznej (przy średnich wymaganiach wytrzymałościowych). Jest wykorzystywane także do wytwarzania niektórych instrumentów muzycznych, walców młynarskich oraz do produkcji papieru^[9].

Udział w kulturze[edytuj | edytuj kod]

Wszyscy znawcy roślin biblijnych są zgodni, że w Biblii pod hebrajskim słowem `ermôn opisany jest platan wschodni, który występuje na północy Izraela. Słowo to wymienione jest w 3 księgach Biblii: w Księdze Rodzaju (30,37), Mądrości Syracha (24,14) i Księdze Ezechiela (31,8). Pochodzi od słowa `ërőm oznaczającego nagość, co nawiązuje do faktu, że od pnia platana często odpada płatami kora, i wówczas jest „nagi”^[10]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Proteales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
↑ Platanus orientalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-07].
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c Helmut Pirc: Drzewa od A do Z. Warszawa: KdC, 2006. ISBN 83-7404-323-7.
↑ ^a ^b Owen Johnson: Drzewa. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009. ISBN 978-83-7073-643-9.
↑ Wł. Ścisłowski. Najstarszy platan wschoni ma około 200 lat. [dostęp 2015-01-07].
↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Proteales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2015-01-03].

[iucn-4] Platanus orientalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-07].

[E-6] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[pirc-7] Helmut Pirc: Drzewa od A do Z. Warszawa: KdC, 2006. ISBN 83-7404-323-7.

[johnson-8] Owen Johnson: Drzewa. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009. ISBN 978-83-7073-643-9.

[9] Wł. Ścisłowski. Najstarszy platan wschoni ma około 200 lat. [dostęp 2015-01-07].

[rb-10] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]