Powstanie w Badaberze
| radziecka interwencja w Afganistanie | |||
| Czas |
26–27 kwietnia 1985 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik |
stłumienie powstania, | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Pakistanu  | |||
| 33°57′28,38″N 71°34′25,15″E/33,957884 71,573653 | |||
Powstanie w Badaberze – zbrojny bunt radzieckich i afgańskich jeńców przetrzymywanych w pakistańskiej miejscowości Badaber, który miał miejsce się w dniach 26–27 kwietnia 1985 roku. Po wielogodzinnym oblężeniu około trzem tysiącom mudżahedinów i pakistańskich żołnierzy udało się opanować sytuację. W trakcie powstania zginęli wszyscy jeńcy (52) i 100–120 atakujących, a także sześciu amerykańskich instruktorów, którzy szkolili islamskich bojowników[1].
Tło sytuacyjne[edytuj | edytuj kod]
Twierdza Badaber, położona 24 km na południe od Peszawaru, była wojskowym ośrodkiem szkoleniowym afgańskich mudżahedinów, którzy sprzeciwiali się radzieckiej obecności w Afganistanie. Mudżahedini byli szkoleni przez instruktorów wojskowych ze Stanów Zjednoczonych (Operacja Cyclone), Pakistanu, Chińskiej Republiki Ludowej i Egiptu. Twierdza była kontrolowana przez zdominowaną przez Tadżyków partię Jamiat-e Islami. Burhanuddin Rabbani był liderem tej partii i samozwańczym prezydentem Afganistanu. Dowódcą wojskowym twierdzy został Ahmad Szah Masud.
W 1983 i 1984 roku partie jeńców z Armii Radzieckiej i sił zbrojnych Demokratycznej Republiki Afganistanu zostały przewiezione do fortecy z pomniejszych więzień. Tam więźniowie byli zmuszani do ciężkiej pracy, np. przy załadunku amunicji. W 1985 roku w twierdzy Badaber przetrzymywano 12 jeńców radzieckich i 40 afgańskich[2][3][4].
Powstanie[edytuj | edytuj kod]
26 kwietnia 1985 roku, około godziny 18:00, tylko dwóch z siedemdziesięciu strażników fortecy było na służbie. Pozostali zgromadzili się na placu manewrowym na wieczorne modlitwy (salat). Podczas powstania więźniowie weszli do zbrojowni, zabrali z niej broń i amunicję, po czym próbowali uciec. Niektórzy mogli próbować przejąć centrum radiowe twierdzy, aby przekazać siłom radzieckim swoją lokalizację[2]. Jednak strażnik Haist Gol podniósł alarm i uniemożliwił więźniom ucieczkę[4].
Twierdzę zablokowali afgańscy mudżahedini, pakistańska piechota i jednostki czołgów oraz artyleria XI Korpusu. Uzbrojeni więźniowie odparli kilka ataków. O godzinie 21:00 Burhanuddin Rabbani przybył do bazy i podjął negocjacje z więźniami. Obiecał, że jeśli się poddadzą, ich życie zostanie oszczędzone. Jeńcy domagali się jednak spotkania z radzieckim i afgańskim ambasadorem w Pakistanie oraz przedstawicielami Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Więźniowie zagrozili podpaleniem zbrojowni, jeśli ich żądania nie zostaną spełnione. Rabbani odrzucił żądania więźniów i walki toczyły się dalej[2].
27 kwietnia 1985 roku około godziny 8:00 ochroniarz Rabbaniego został raniony rakietami wystrzelonymi przez więźniów[2]. Rabbani rozpoczął wtedy przygotowania do ataku na fortecę przy użyciu wyrzutni BM-21 Grad, czołgów i helikopterów Pakistańskich Sił Powietrznych. Powstanie zakończyło się, gdy forteca została zniszczona przez jedną, gigantyczną eksplozję. Możliwe, że pociski z gradów uderzyły w zbrojownię lub że wysadzili ją sami więźniowie, nie widząc szans na przeżycie. Wszyscy, którzy przeżyli eksplozję, zostali postawieni pod ścianą i rozstrzelani[2][3][4][5].
Ofiary[edytuj | edytuj kod]
Tożsamość większość więźniów jest niepewna. Udało się ustalić dane prawdopodobnego dowódcy powstania, Wiktora Duchowczenki pochodzącego z Zaporoża na Ukrainie[2]. Jednym z powstańców był na pewno mł. sierż. Nikołaj Saminj, urodzony w Kazachstanie, który 12 grudnia 2003 roku został pośmiertnie odznaczony kazachskim Orderem Walecznych III stopnia[6][7]. Innym uczestnikiem buntu był sierż. Alaksandr Zwierkowicz z Białorusi, którego upamiętniono w 10. rocznicę wycofania Armii Radzieckiej z Afganistanu[6][8][9].
Według źródeł rosyjskich w czasie powstania zginęło od 100 do 120 afgańskich mudżahedinów[2][3]. Twierdza Badaber, jej zbrojownia i wyposażenie (w tym trzy wyrzutnie rakiet Grad, około czterdzieści haubic i moździerzy, karabiny maszynowe oraz tysiące pocisków i rakiet), a także kancelaria wraz z listą więźniów zostały zniszczone. Radzieckie rozpoznanie satelitarne z 28 kwietnia 1985 roku wykazało 80-metrowy krater na miejscu dawnej twierdzy[4].
Kultura masowa[edytuj | edytuj kod]
W 2018 roku Rosjanie nakręcili 4-odcinkowy miniserial o tych wydarzeniach pt. Krepost’ Badaber (Twierdza Badaber).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rodric Braithwaite: Afgańcy. Ostatnia wojna imperium. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2012, s. 300–304. ISBN 978-83-240-2256-4.
- ↑ a b c d e f g Роман Шкурлатов: Последнее па Пешаварского вальса. [dostęp 2021-01-04]. (ros.).
- ↑ a b c Сергей Пахмутов: Бадабера: неизвестный подвиг. 2005-04-25. [dostęp 2021-01-04]. (ros.).
- ↑ a b c d Игорь Елистратов: „Восстание в Бадабере: в поисках истины. Журнал Смоленск. [dostęp 2021-01-04]. (ros.).
- ↑ Евгений Кириченко: Восставшие в аду Бадабера. Trud, 2007-05-03. [dostęp 2021-01-04]. (ros.).
- ↑ a b Герои Бадабера. Moskowskij Komsomolec, 2005-04-27. [dostęp 2021-01-04]. (ros.).
- ↑ Виктор Пряников: Неоконченная война. Казахстанская Правда, 2004-02-19. [dostęp 2021-01-04]. (ros.).
- ↑ Последний бой рядового Зверковича. Беларусь Сегодня, 2006-06-03. [dostęp 2021-01-04]. (ros.).
- ↑ Рядовой Зверкович поднял восстание в Пакистане. Komsomolskaja Prawda, 2007-04-26. [dostęp 2021-01-04]. (ros.).