Powszechna deklaracja praw człowieka
Powszechna deklaracja praw człowieka (ang. Universal Declaration of Human Rights[1], fr. La Déclaration universelle des droits de l'homme, hiszp. Declaración Universal de los Derechos Humanos, ros. Всеобщая декларация прав человека (Wsjeobszczaja diekłaracyja praw czjełowieka) – zbiór praw człowieka i zasad ich stosowania uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją 217/III A w dniu 10 grudnia 1948 roku w Paryżu[2]. W następstwie tego historycznego wydarzenia Zgromadzenie Ogólne wezwało państwa członkowskie do opublikowania tekstu Deklaracji i do „spowodowania, aby Deklaracja była rozpowszechniana, pokazywana, czytana i objaśniana przede wszystkim w szkołach i innych instytucjach oświatowych, wszędzie bez względu na status polityczny kraju lub terytorium”[3].
Historia
Na jej uchwaleniu zaważyły wydarzenia II wojny światowej. Kiedy zbrodnie nazistowskich Niemiec wyszły na jaw[4], uznano, że Karta Narodów Zjednoczonych jedynie ogólnie formułuje prawa człowieka, dlatego też na konferencji w San Francisco wysunięto propozycję utworzenia karty praw człowieka, której opracowaniem zająć się miała Komisja Praw Człowieka powołana przez Radę Gospodarczą i Społeczną. Prace rozpoczęły się w 1945 r. Główne role w tworzeniu Deklaracji odegrali: Kanadyjczyk John Peters Humphrey (wówczas dyrektor Wydziału Praw Człowieka w Sekretariacie ONZ), Francuz René Cassin, Amerykanka Eleanor Roosevelt, Libańczyk Charles Malik oraz Chińczyk Peng-chun Chang. Deklarację przyjęto bez głosu sprzeciwu. Spośród 58 państw członkowskich ONZ osiem wstrzymało się od głosu: RPA, w której panowała polityka apartheidu, Arabia Saudyjska protestując przeciw równości kobiet i mężczyzn, delegacje krajów komunistycznych: ZSRR (posiadającego w sumie trzech członków ONZ włącznie z Ukrainą i Białorusią) oraz Czechosłowacji, Polski i Jugosławii odmówiły zgody na pojęcie powszechności praw człowieka w rozumieniu Deklaracji (pretekstem był brak wzmianki o walce z faszyzmem). Jemen i Honduras w ogóle nie wzięły udziału w głosowaniu[5].
Powszechną deklarację praw człowieka można uznać za pierwsze znaczące dokonanie ONZ w dziedzinie ochrony praw człowieka. Na pamiątkę jej uchwalenia 10 grudnia obchodzony jest jako Dzień Praw Człowieka, zaś dla uczczenia 20 rocznicy tego wydarzenia ogłoszono rok 1968 jako Międzynarodowy Rok Praw Człowieka[6].
Charakter prawny
W momencie powstania deklaracja była jedynie standardem – jako rezolucja Zgromadzenia Ogólnego nie tworzyła prawa międzynarodowego ani nie miała wiążącego charakteru. W obecnej chwili większość prawników zajmujących się prawem międzynarodowym uważa ją za prawo zwyczajowe, z czego wnioskują oni jej powszechne obowiązywanie. Na bazie Deklaracji w 1966 roku uchwalono Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka.
Ciekawostki
W porównaniu z Paktami praw człowieka, które uchwalono na podstawie Deklaracji zawiera ona o dwa prawa więcej – prawo do własności oraz prawo do azylu. Państwa przyjmujące ostatecznie wycofały te dwa prawa z uchwalonych później dokumentów, ze względu na ich wiążący charakter.
W Paktach brak też odpowiednika fragmentu Preambuły Deklaracji konieczne jest zawarowanie praw człowieka przepisami prawa, aby nie musiał – doprowadzony do ostateczności – uciekać się do buntu przeciw tyranii i uciskowi, istnieje natomiast w obu Paktach jednobrzmiący passus: zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka ideał wolnej istoty ludzkiej korzystającej z wolności obywatelskiej i politycznej oraz wyzwolonej od lęku i niedostatku może być osiągnięty tylko wówczas, kiedy zostaną stworzone warunki zapewniające każdemu korzystanie z praw obywatelskich i politycznych oraz gospodarczych, społecznych i kulturalnych.
Ostatni (30) artykuł Deklaracji brzmi: Żadnego z postanowień niniejszej Deklaracji nie można rozumieć jako udzielającego jakiemukolwiek Państwu, grupie lub osobie jakiegokolwiek prawa do podejmowania działalności lub wydawania aktów zmierzających do obalenia któregokolwiek z praw i wolności zawartych w niniejszej Deklaracji.
Powszechna deklaracja praw człowieka została umieszczona w Księdze rekordów Guinnessa, jako najczęściej tłumaczony dokument. Na stronie ONZ można znaleźć aż 501 wersji językowych[7][8].
Zobacz też
- Ombudsman, Rzecznik Praw Obywatelskich
- Europejski Trybunał Praw Człowieka
- Europejska Konwencja Praw Człowieka
- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
- Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych
- Karta praw podstawowych
- Polska Koalicja Social Watch
- Kairska Deklaracja Praw Człowieka w Islamie
Przypisy
- ↑ Human Rights znaczy dosłownie prawa ludzkie.
- ↑ Resolution 217/III adopted by the General Assembly
- ↑ Tamże, część D, punkt 1.
- ↑ Wstęp do Deklaracji mówi o tym w słowach nieposzanowanie i nieprzestrzeganie praw człowieka doprowadziło do aktów barbarzyństwa, które wstrząsnęły sumieniem ludzkości.
- ↑ Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ, Detailed Voting.
- ↑ Designation of 1968 as International Year of Human Rights (rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 1961/XVIII z 12 grudnia 1963), International Year for Human Rights (rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 2081/XX z 20 grudnia 1965). Z tej okazji w Teheranie 22 kwietnia – 13 maja 1968 obradowała I Światowa Konferencja Praw Człowieka i uchwalona została Proklamacja teherańska.
- ↑ Most translated document
- ↑ Universal Declaration of Human Rights.