Robert Cena

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Robert Cena
Data i miejsce urodzenia

17 stycznia 1863
Morawsko

Data i miejsce śmierci

13 grudnia 1945
Chłopice

Poseł do austriackiej Rady Państwa

kadencja IX

Okres

od 27 marca 1897
do 7 września 1900

Przynależność polityczna

Koło Polskie – Stronnictwo Chrześcijańsko-Ludowe

Poprzednik

Leon Pastor

Następca

Tomasz Włazowski

Multimedia w Wikimedia Commons

Robert Cena (ur. 17 stycznia 1863 w Morawsku, zm. 13 grudnia[a] 1945 w Chłopicach) – polski działacz ruchu ludowego w Galicji, poseł do austriackiej Rady Państwa[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Rada Państwa (parlament) w Wiedniu około roku 1900

Ukończył szkołę ludową w Morawsku[1]. Przez cztery lata służył jako podoficer artylerii w armii austriackiej[2]. Prowadził gospodarstwo rolne, był aktywistą związków hodowców bydła i długoletnim członkiem Pierwszego Galicyjskiego Towarzystwa Chowu Drobiu, Gołębi i Królików w Jarosławiu[3].

Działalność w ruchu ludowym rozpoczął jako prominentny członek Stronnictwa Chrześcijańsko-Ludowego, należał do grupy współpracowników ks. Stanisława Stojałowskiego[4][5][6]. Był jednym z propagatorów zakładania kółek rolniczych[7]. Za wystąpienia w czasie chłopskich protestów, a także za propagowanie czasopism wydawanych przez ks. Stojałowskiego „Wieniec” i „Pszczółka” (w których publikował) nałożono na niego karę kościelną odmowy udzielenia rozgrzeszenia[8]. Zakaz ten był omijany przez dominikanów z Jarosławia[2]. Robert Cena był współzałożycielem spółdzielni kredytowych w powiatach jarosławskim i cieszanowskim. Był doświadczonym mówcą na wiecach i zgromadzeniach[9].

Chłop na dziesięciu morgach gruntu[b], wybrany na posła w okręgu Jarosław–Cieszanów z kuryi IV-ej. Osobisty przyjaciel ks. Stojałowskiego, dałby się za niego porąbać. Wysłużony sierżant artyleryi, po niemiecku mówi poprawnie. Już na pierwszym posiedzeniu zwrócił na siebie uwagę zawadyacką miną, białym ordynarnym kożuchem i wielką dozą poufałości, z jaką rozmawiał z Luegerem, pierwszy raz w życiu widzianym. Lat liczy 35, wysoki, silnie zbudowany, twarz pociągła, sympatyczna. Obok Szajera należy do najskrajniejszych radykałów. Dawniej szewcem, kamieniarzem, aktorem, buchalterem, malarzem portrecistą i malarzem pokojowym, pisarzem dramatycznym i nowelistą, redaktorem, technicznym rysownikiem i rzeźbiarzem był.

„Przegląd Tygodniowy”, Warszawa 1897[10]
Wiejski cmentarz w Chłopicach z grobem Roberta Ceny

W roku 1897 został wybrany (w IV kurii gmin wiejskich okręgu Jarosław-Cieszanów) z większością 88% głosów[11][12] do parlamentu austriackiego – Rady Państwa w Wiedniu, gdzie zasiadał do roku 1900 należąc do grupy posłów Stronnictwa Chrześcijańsko-Ludowego wchodzących do Koła Polskiego[1][13]. W tym czasie dał się poznać jako skuteczny poseł opozycji[14][15], m.in. zgłosił 9 wniosków i 6 interpelacji[16]. W następnej kadencji kandydował nieskutecznie z okręgu łańcuckiego[17].

Od roku 1911 był działaczem Polskiego Stronnictwa Ludowego, podobnie jak wszyscy wybitni współpracownicy ks. Stojałowskiego po jego śmierci, a od 1913 Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”. Po przewrocie majowym 1926 roku pozostawał w opozycji do obozu Piłsudskiego[2].

Według Adama Serdecznego, „jego nadrzędnym celem w życiu było ulżenie ciężkiej doli chłopskiej”[2]. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Chłopicach[2].

Rodzina i życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Tablica upamiętniająca Roberta Cenę na grobowcu rodziny na Starym Cmentarzu w Jarosławiu

Pochodził z patriotycznej rodziny chłopskiej z Morawska koło Jarosławia. Był synem Błażeja (ur. 1826) i Ewy (ur. 1829) z domu Poćwierz, którzy zmarli w 1880. Wychowywał się w rodzinie stryja. W 1890 poślubił Rozalię z domu Nietrzeba, miał z nią dwóch synów (Franciszka, który służył w armii Hallera i zmarł w Stanach Zjednoczonych oraz Krzysztofa, który zmarł bezpotomnie w Argentynie) i córkę[1]. Po śmierci Rozalii Robert ożenił się z Zofią Pacułą, z którą miał czterech synów i córkę. W 2006 żył tylko syn Bogusław, który prowadził własne gospodarstwo w Morawsku[2].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Źródło austriackie podaje dzień 17 grudnia[1]
  2. ↑ Gospodarstwo Roberta Ceny miało powierzchnię 18 morgów, czyli około 10 hektarów[2]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Franz Adlgasser, Kurzbiografie: Cena, Robert [online], Parlament Österreich Republik, Parlamentarier 1848–1918, Wer is wer [dostęp 2020-06-19].
  2. ↑ a b c d e f g Adam Serdeczny, Morawsko – od czasów starożytnych do końca XX wieku, wyd. 2, zawiera biografię Roberta Ceny, Jarosław – Łańcut: Techgraf, 2006, s. 83–107, ISBN 83-86697-63-6.
  3. ↑ Sprawozdanie Wydziału I Galicyjskiego Towarzystwa Chowu Drobiu, Gołębi i Królików, Jarosław: I Galicyjskie Towarzystwo Chowu Drobiu, Gołębi i Królików, 1912, 4 i 15 [dostęp 2019-10-07].
  4. ↑ Łukasz Szymański, Powstanie i rozwój ruchu ludowego w Galicji na przełomie XIX i XX wieku, „Acta Erasmiana”, 6, Wrocław: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 2014, s. 97–109, ISSN 2451-2060 [dostęp 2020-06-19].
  5. ↑ Józef Szczepan Hospod, Chłopski Adwokat – Biografia Józefa Alojzego Hospoda (1861–1935), Rzeszów: Mitel, 2013, 125 i 130, ISBN 978-83-7667-142-0 [dostęp 2019-10-07].
  6. ↑ Grzegorz Wnętrzak, Ks. Stanisław Stojałowski i jego ruch polityczny w wyborach do austriackiej Rady Państwa i sejmu galicyjskiego w latach 1897–1911, Andrzej Waśko (red.), „Perspektywy kultury – Internet i kultura” (7), Kraków: Akademia Ignatianum, 2012, s. 150, ISSN 2081-1446 [dostęp 2019-10-07].
  7. ↑ Zofia Kostka-Bieńkowska, Wielki Strajk Chłopski w powiecie jarosławskim, „Rocznik Stowarzyszenia Miłośników Jarosławia”, t. XVII, 2008, s. 108–109, ISSN 0137-3358.
  8. ↑ Waldemar Bałda, Ksiądz Stanisław Stojałowski: Radykał w sutannie. „Jego długie życie było nieustanną walką” [online], wycieczkinakresy.wordpress.com, 5 maja 2015 [dostęp 2017-04-09], Cytat: Nazywano go [ks Stojałowskiego] „ojcem ruchu ludowego”, „wielkim krzewicielem oświaty wśród ludu”, „obrońcą i męczennikiem sprawy ludowej”, „budzicielem rzesz ludowych”. Tytuły piękne, wdzięczność krótsza.(...) Dosyć wspomnieć, że ile razy nadeszła kampania wyborcza, tyle razy uniemożliwiano mu wzięcie w niej udziału zamykając go do więzienia. A był sadzany w więzieniu, ni mniej ni więcej, tylko 27 razy i przesiedział w niem ogółem około 9 lat.
  9. ↑ Henryk Grymuza, Morawsko – niepospolita miejscowość, „Niedziela”, edycja przemyska (28), 2003 [dostęp 2017-04-08].
  10. ↑ Wizerunki – Nowi posłowie galicyjscy. Robert Cena, „Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”, XXXII (16), Warszawa 1897, s. 192 [dostęp 2019-12-12].
  11. ↑ Posłowie polscy w Wiedniu, „Dziennik Krakowski” (372), Kraków 1897, s. 3 [dostęp 2017-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-12], Cytat: Postać [Roberta] Ceny, ubarwiona jeszcze oryginalnym strojem, w którym pierwszy raz zasiadł w sobotę na krześle poselskim, wielce charakterystyczna. Wysoki, silnie zbudowany, twarz pociągła, kość nosowa silnie spłaszczona, oko żywe, usta na wpół otwarte – czapka barania na bakier, długi biały kożuch, pstrokatym karasem szamerowany  – oto nasz poseł z Cieszanowa. Z temperamentu – najskrajniejszy z pośród kolegów wszystkich radykał.
  12. ↑ Wynik wyborów z czwartej kuryi dnia 16 marca w zachodniej Galicyi, „Związek Chłopski”, IV (9), Nowy Sącz: Stronnictwo Ludowe, 1897, s. 71, 72 [dostęp 2020-12-27].
  13. ↑ Dorota Litwin-Lewandowska, O polską rację stanu w Austrii: Polacy w życiu politycznym Austrii w okresie monarchii dualistycznej (1867–1918), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2008, s. 320, ISBN 978-83-227-2944-1.
  14. ↑ Polska baza osób – Polnische Personendatenbank [online], Robert Cena [dostęp 2017-04-08].
  15. ↑ Harald Binder, Galizien in Wien: Parteien, Wahlen, Fraktionen und Abgeordnete im Übergang zur Massenpolitik, [w:] Studien zur Geschichte der Österreichisch-Ungarischen Monarchie, t. 29, Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2005, 695 –715, ISBN 3-7001-3326-X [dostęp 2017-04-08] (niem.).
  16. ↑ Protokoły sesji XVI austriackiej rady Państwa w Wiedniu, 1899, 62 i 63 [dostęp 2017-04-08] (niem.).
  17. ↑ Przegląd polityczny, „Kurjer Warszawski”, 80 (348), 17 grudnia 1900, s. 2 [dostęp 2019-10-07].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Wieniec Polski – pismo polityczne ludowe, Lwów: Alexander Vogel, 25 (2 i 14), 1899 (dostępny w: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, mikrofisza BJ Mf.005706)
  • Andrzej Kudłaszyk: Ksiądz Stanisław Stojałowski. Wrocław: Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, 1998
  • Konstanty Turowski: Historia ruchu chrześcijańsko-demokratycznego w Polsce. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, 1989
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Robert_Cena&oldid=72955098”