Sara Rejzen

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sara Rejzen
Sora Kalmans
Data i miejsce urodzenia

1885
Kojdanów

Data i miejsce śmierci

25 października 1974
Nowy Jork

Język

jidysz

Dziedzina sztuki

literatura

Sara Rejzen, także Sora Rejzen, ps. „Sora Kalmans” (ur. 1885 w Kojdanowie, zm. 25 października 1974 w Nowym Jorku) – żydowska poetka i pisarka tworząca w jidysz, tłumaczka literatury pięknej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się w 1885 roku w Kojdanowie[1] w rodzinie pisarza Kalmana Rejzena[2]. Jej braćmi byli poeta Awrom i filolog Zalman[1]. Ukończyła rosyjską szkołę powszechną w Mogilnie[3]. W 1899 roku zamieszkała w Mińsku, gdzie eksternistycznie zdała egzaminy gimnazjalne i związała się z jidyszowymi kręgami literatów, nawiązując kontakt m.in. z Rachelą Broches[3]. Jej pierwsze próby literackie tworzone w języku rosyjskim ukazały się w 1902 roku[4], jednak dalej tworzyła już w jidysz[2]: jej debiut w tym języku opublikowano na łamach czasopisma „Dos Jidisze Wort”[4]. W tym okresie, publikując na łamach mińskiej prasy, posługiwała się pseudonimem Sora Kalmans[2]. W 1904 roku wyszła za mąż za pisarza Dowida Kasela, z którym miała syna; związek małżeński zakończył się rozwodem[5].

Z początku utrzymywała się z pracy krawcowej[1]. W 1908 roku przeniosła się do Warszawy[1], gdzie w 1911 roku ukazało się jej debiutanckie wydawnictwo: zbiór opowiadań Cholem un wor, w którym bawiła się różnymi konwencjami i stylami, tworząc teksty nawiązujące do baśni, jak i realistyczną prozę[6]. Na tle ówczesnej literatury jidyszowej opowiadania wyróżniały się złożonymi opisami przyrody[6]. W Warszawie ukazały się także jej pierwsze bajki i wiersze dla dzieci w antologii Fraje minuten (1913)[7]. Po wybuchu I wojny światowej Rejzen powróciła do Mińska, gdzie w latach 1916–1921 pracowała jako nauczycielka[3] oraz opublikowała kilka książeczek dla dzieci[7].

W 1921 roku wyjechała do Wilna[1]. W tym okresie współpracowała m.in. z polskim „Undzer Tog”, angielskim „Cajt”, ryskim „Frimorgn”, czy amerykańskimi „Forwerts” i „Cukunft”[7]. W 1924 roku wydała pierwszy tomik poezji pt. Lider, który ukazał się nakładem lokalnego oddziału Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich[8]. Utwory w zbiorze charakteryzują się prostotą formy i treści[9] często łączoną z sentymentalną ludowością[8]. Ważnym tematem jest tu światowy konflikt zbrojny i jego konsekwencje, nierzadko przedstawione z perspektywy kobiet[10], w tym nowe dla tego konfliktu doświadczenie kontaktu z gazami bojowymi[11].

Zasłużyła się na polu przekładu[12]. Choć zaczęła od przekładu na rosyjski utworu Fir awonim-tojwes („Cztery klejnoty”) Icchoka Lejba Pereca, następnie skupiła się na tłumaczeniu na jidysz[7]. W Mińsku zaangażowała się w działalność koła teatralnego, dla którego stworzyła wiele przekładów[7], ale i napisała nowe utwory[5]. Przetłumaczyła w tym okresie także utwory Oscara Wildeʼa i Daniela Defoe w formie adaptacji na potrzeby szkół[7]. W Wilnie, dla wydawnictwa Borysa Kleckina w latach 20. przetłumaczyła prace Seumasa MacManusa, Iwana Turgieniewa, Aleksandra Puszkina, Leonida Andriejewa, Lwa Tołstoja, S.N. Orłowskiego i Rabindranatha Tagoreʼa[7].

W 1933 roku przeniosła się na stałe do Stanów Zjednoczonych[1]. W 1955 roku opublikowała kolejny zbiór wierszy pt. Lider, w którym wyraziła swój pozytywny stosunek do Nowego Jorku i Ziemi Izraela[13]. Zmarła 25 października 1974 roku w Nowym Jorku[5].

Jej twórczość pojawiła się w takich antologiach, jak Antologie. Finf hundert jor idisze poezje Mojszego Basina (1917), Jidisze dichterins. Antologie Ezry Kormana (1928), Di froj in der jidiszer poezje Szmuela Rożańskiego (1966)[12], czy w Moja dzika koza. Antologia poetek jidysz (2018)[14].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Dla dorosłych

  • Cholem un wor („Sen i jawa”), 1911 – zbiór opowiadań[1]
  • Lider („Wiersze”), 1924[1]
  • Lider („Wiersze”), 1955[13]

Dla dzieci

  • Der ber un dem jiszuwnik draj techter („Niedźwiedź i trzy córki osadnika”), 1918[7]
  • Der hon un dos bebel („Kogut i fasola”), 1918[7]
  • Far klejne kinderswegn („Dla małej dziatwy”), 1918[7]
  • Bobe Jachne un Mojszele („Baba Jaga i Mojżeszek”), 1919[7]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h Antologia 2018 ↓, s. 561.
  2. ↑ a b c Lisek 2018 ↓, s. 220.
  3. ↑ a b c Lisek 2018 ↓, s. 217.
  4. ↑ a b Lisek 2018 ↓, s. 218.
  5. ↑ a b c Frieda Johles Forman, Sarah Reisen [online], Shalvi/Hyman Encyclopedia of Jewish Women [dostęp 2021-11-29] (ang.).
  6. ↑ a b Lisek 2018 ↓, s. 221.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Lisek 2018 ↓, s. 233.
  8. ↑ a b Lisek 2018 ↓, s. 222.
  9. ↑ Lisek 2018 ↓, s. 223.
  10. ↑ Lisek 2018 ↓, s. 226.
  11. ↑ Lisek 2018 ↓, s. 227.
  12. ↑ a b Lisek 2018 ↓, s. 234.
  13. ↑ a b Lisek 2018 ↓, s. 232.
  14. ↑ Antologia 2018 ↓, s. 585.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sara_Rejzen&oldid=73324191”