Sarniak sosnowy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
sarniak sosnowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Sarcodon squamosus (Schaeff.) Quél. Enchir. fung. (Paris): 188 (1886) | |
Sarniak sosnowy (Sarcodon squamosus (Schaeff.) Quél.) – gatunek grzybów z rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sarcodon, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1774 r. Jacob Christian von Schaeffer, nadając mu nazwę Hydnum squamosum. Obecną nazwę nadał mu w 1881 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Sarcodon[1]. Synonimy:
- Hydnum repandum var. squamosum (Schaeff.) Fr. 1815
- Hydnum squamosum Schaeff. 1774
- Hydnum squamosum subsp. maximum (P. Karst.) Sacc. 1891
- Phaeodon squamosus (Schaeff.) Henn. 1898
- Sarcodon maximus (P. Karst.) Mussat 1901
- Sarcodon squamosus subsp. maximus P. Karst. 1889[2].
Polską nazwę nadał Władysław Wojewoda w 2003 r. (w uzupełnieniu dodanym przez autora na str. 812)[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Grubomięsisty, o średnicy do 6 cm, płaskowypukły lub płaski, pokryty grubym łuskami o barwie od brązowej do ciemnobrązowej, w stanie wilgotnym niemal czarny, po wyschnięciu ciemnobrązowy do czarnego[4].
O długości 0,2 cm, gęste, w stanie świeżym o barwie od kremowej do brązowej, w eksykatach ciemnobrązowe[4].
Cylindryczny, o wysokości do 5 cm i grubości do 1,5 cm, centralny lub ekscentryczny, pełny. Powierzchnia w stanie świeżym o barwie od kremowej do jasnobrązowej, po wyschnięciu ciemnobrązowa[4].
Kruchy, u młodych okazów białawy, u starszych szarobrązowawy, o korzennym zapachu i przyjemnym smaku[5].
- Cechy mikroskopowe
Kontekst o grubości do 0,15 cm. Strzępki nienapęczniałe; w tramie kapelusza o szerokości do 16 µm, powyżej tramy do 8 μm, w trzonie do 18 μm. Podstawki 35,0 – 42,0 × 6,5 – 10 μm, maczugowate, bez sprzążek bazalnych, sterygmy o długości do 5,5 μm. Bazydiospory kuliste, jajowate, ornamentowane guzkami, 7,0 – 8,5 × 6,0 – 8,0 µm, Q = 1,08. Brak zmiany barwy w reakcji z KOH i odczynnikiem Melzera[4].
- Gatunki podobne
Sarniak sosnowy i świerkowy długo nie były od siebie odróżniane[5]. Są niemal identyczne morfologicznie. Morfologicznie największą różnicą jest rozmiar owocnika (sarniak świerkowy jest większy)[4] i łuski na kapeluszu; u sarniaka sosnowego są ciemniejsze i bardziej odstające[5], gatunki te różnią się także siedliskiem, rejonami występowania i cechami genetycznymi[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, jego zasięg sięga od Morza Śródziemnego po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego i od Wysp Brytyjskich po Azję[6]. W Polsce dawniej nie był odróżniany od sarniaka świerkowego (Sarcodon imbricatus), stąd też wiele stanowisk tego drugiego gatunku może być stanowiskami sarniaka sosnowego[3]. Po 2003 r. w literaturze naukowej wiele stanowisk sarniaka sosnowego, a najbardziej aktualne podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].
Naziemny grzyb saprotroficzny[3]. Według polskich źródeł występuje w lasach w towarzystwie sosny[5], ale w Korei jego stanowiska podano pod dębami[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-04-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-04-12] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 812, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Vladimir Li, Phylogenetic study of family Bankeraceae in Korea [online], grzyby.pl, 2017 [dostęp 2024-04-12] (ang.).
- ↑ a b c d Jarek Szafnicki, Sarniak sosnowy [online], grzyby.pl [dostęp 2024-04-12].
- ↑ Występowanie Sarcodon squamosus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-04-12] (ang.).
- ↑ Sarcodon squamosus (sarniak sosnowy) [online], grzyby.pl [dostęp 2024-04-12].